аа блшы етіні биомеханикалы асиеті.

Талшыты параллельді рылысы бар блшы еттер мен ырлы блшы еттер дамытатын кштер атынасы, келесі тедеумен рнектеледі:

Мнда F₁ – ырлы блшы етті жиырылу кші; F₂ – параллельді рылысы бар блшы еттер; l – тыныштытаы блшы ет зындыы; n – жиырылу уаытындаы сол зындыты блігі; b – блшы етті орташа алыдыы; а – ырлы блшы ет пен сіір аралыындаы брыш.

 

Тек аздаан аа блшы еттер алашы зындыынан ана 70% дейін жиырыла алады, яни n=0,7. Егер ырлы блшы етті брышы 45° те болса (sina=0,7), яни кш сіір бойымен таралып, 0–ге айналады, себебі жиырылан талшы сіірге перпендикулярлы орналасан. детте ырлы блшы ет a< 30°. Ол параллельді рылысы бар блшы еттен кшті болады, егер 0,9*l>b шарты орындалса.

Абсолютті блшы ет кші адамны аа блшы етінде 10⁶ Па, ал жазыта - 10⁵ Па. Изометриялы жиырылу кезінде блшы ет зындыы згермейді (теория бойынша млдем згермейді) жне барлы кш ысым дамытуа жмсалады, яни статикалы жмыс жасалады. Мндай блшы ет трін зерттеу шін оны шын озу кезінде алпын, тыным алпындай алдырады (сур.3а). озу экспоненциалді за бойынша тмендейді.

Изотоникалы жиырылуда (сур.3 Б) блшы ет траты сырты ысым кшінен ысарады. Жылдам блшы ет ысаруы босасуымен ауысады.

ысым арасында (Р) жне блшы етті ысару жылдамдыы (n) изотоникалы жиырылуда Хилл туелділік- тедеуі орнатылады:

Мнда а, b жне Р_о – траты шамалар (сур.3 в). а*n кбейтіндісі бір бірлік уаытындаы жылу німін крсетеді (жылулы уаты), Р*n-пайдалы уатты рнектейді. Тедеуді сол блігі изотоникалы блшы ет жиырылуды толы уатын сипаттайды. Р_о максимальді кш, изотоникалы тртіптегі блшы ет. аа блшы еттеріні екі жиырылу трін ажыратады: бір ретті жне тетаникалы.. Алашысы (сур.4) бір ретті тітіркендіргішке жауап кезінде пайда болады. Мнда айын 2 кезе аныталады: 1)кернеу (ысару) жне босасу (зару). Блшы ет талшыыны жедел жне бпяу трін снымен атар жылдамдыа байланысты-жылдам жне баяу блшы еттер болып блінеді. блшы еттерді ішінде жылдам болып-кз алмасыны имылдатыш блшытары болып саналады, себебі оларды бір текті жиырылуды кернеу кезеі 7-10 мс райды. Е баяу озалатын блшы ет камбала трізді блшы еттерді ысаруы 50-100 мс созылады. Баяу жиырылуда 10 Гц-тен тмен, ал жылдам жиілік 50 Гц-ке жетеді.

Тетаникалы жиырылуда белгілі ыраты тітіркенуге аныталан жиілікте жауап айтаруда болатын жиырылуды айтады. Блшы ет бір ретті жиырылумен салыстыранда 2-4 есе кштірек жиырылады.

Тітіркендіргіш жиілігіні жоарылауына арай алдымен тісшелі тетанус дамиды, тітіркендіргіш арасындаы ашыты блшы етті ысару кезеінен тмен болса, жазы тетанус дамиды (сур.4).

Келесі тітіркендіргіш сері озу рекетіне сйкес келсе оларды осындысыны сері едуір кшті болады. Тетанусты тртіпте озалан блшы ет тез шаршауа келеді, бл е алдымен жиырылу кшіні тмендеуімен жне босасу кезеіні заруымен, содан со жиырылу ызметіні тоталуымен сипатталады.Батырма (рычаг) деп айналу осі бар атты денені атайды. Оларды екі трін ажыратады: бірінші ретті батырмада кш бір баыта баытталан жне тірек нктесі (айналу осі) кш салынан нктелер арасында орналасады. Мысал ретінде бас аасы мен бірінші жлын арасындаы байланысты келтіруге болады (сур.5а). Мндай батырманы тепе-тедік шарты болып кштерді тедігі болып саналады:

Р-басты ауырлы кші; b-Р- иы кші; F-блшы ет пен байламдарды шйде сйегіне керілу кші;а- F- иы кші.

Екінші ретті батырмада кш кері баыта баытталан, ал айналу осі осынды кш нктесіні бойында орналасан (сур.5 б, в).

Буындар озалысын арастыранда айналатын денені кинетикалы энергиясын (W) келесі формула бойынша есептейді:

мндаы: I –айналу сіне атысты дене салмаыны инерция моменті; w - оны брышты жылдамдыы. I=S(mr²) I-жоары болан сайын, айналмалы озалыса келтіретін озалысты кинетикалы кші де жоары болуы тиіс.