Блшыеттердегі электромеханикалы тйіндесу.

Электромеханикалы тйіндесу – сарколеммада (блшыет талшыын аптаан жп- жа абат- мембрана) рекет потенциалыны пайда болуынан басталып, блшыетті ысаруы жауабымен аяталатын тізбекті рдістерді циклі. Тйіндесу рдістеріні тізбектілігіні бзылуы патологияа жне тіпті лімге келіп соады. Осы рдісті негізгі кезедерін 11- суреттен круге болады.

Сурет 11. Кардиомиоциттегі электромеханикалы тйіндесуді сызбасы (М - жасуша мембранасы – сарколемма, СР - саркоплазмалы ретикулум, МФ – миофибрилла,

Z- z-дискілер. Т - Т- клдене ттікшелер жйесі; 1- мембрана озан кезде жасушаа иондарыны енуі жне 2 – мембрана озан кезде жасушаа иондарыны туі, 3- «кальций дркіні», 1 – Са иондарыны СР- а белсенді тасымалы, 5 – мембрананы реполяризациясын тудыратын жасушадан К иондарыны шыуы, 6- жасушадан иондарыны белсенді тасымалы.

Кардиомиоцитті жиырылу рдісі былайша жреді:

1) жасушаа стимулдеуші импульс берілгенкезде, шапшаыра натрий арналары (жеделдену уаыты 2 мс) ашылып, иондары жасушаа теді, олар мембрананы деполяризациясын тудырады.

2) плазмалы мембрананы деполяризациясы нтижесінде осы мембрана мен Т- ттікшелерде потенциал- туелді кальций арналары ашылады (оларды мір сру уаыты 200 мс), сйтіп иондары жасуша сыртындаы ортадан (осы ортадаы оларды млшері ), жасуша ішін енеді (жасуша ішіндегі млшері ).

3) жасуша ішіне ткен кальций иондары СР- мембранасын белсендіреді, СР иондарыны жасуша ішіндегі депосы болып табылады ( СР- даы Са ионыны млшері дейін жетеді), СР кпіршіктеінен кальциийді бліп шыарады. Соны нтижесінде «кальций дркіні» пайда болады.

иондары СР-нан миофибрилдерді актин- миозинді комплексіне теді, актин тізбегіні белсенді центрлерін ашып, кпіршелерді тйыталуын тудырады, саркомерді ысаруы мен оны кшіні ары арай артуын тудырады;

4) миофибрилдерді ысару рдісі аяталан со, СР мембранасындаы кальций насостарыны кмегімен Са иондары саркоплазмалы ретикулумны ішіне белсенді трде те (сорыла) бастайды;

5) электромеханикалы тйіндесу рдісі мембрананы деполяризациясын тудыра отырып, К иондарыны жасушадан пассивті шыуымен аяталады.

6) иондары сарколемманы кальцийлі насостарыны кмегімен жасуша сыртындаы ортаа белсенді трде шыа бастайды.

Сйтіп, кардиомиоцитте электромеханикалы тйіндесу екі сатыда жреді: алашында кальцийді енген біраз аыны СР мембранасын белсендіреді, осы аын жасуша ішіндегі деподан кальцийді кп млшеріні сырта шыуына ыпал етеді, осыны нтижесінде саркомер ысарады. Тйіндесуді осы екі сатылы рдісі тжірибе жзінде длелденген. Осы тжірибелер мынаны анытады:

а) сырты ортадан кальций аындарыны болмауы сакркомерлерді ысаруын тотатады;

б) СР-нан блініп шыатын кальций млшері траты болан кезде, кальций аындарыны амплитудасыны згеруі жасы згерген ысару кшіне келіп соады. Жасуша ішіне иондарыны аыны екі функцияны орындайды: кардиомиоцитті рекет потенциалыны за болу (200 мс) платосын (жерін) алыптастырады жне электромеханикалы тйіндесу рдісіне атысады.

Азаны барлы блшыет жасушаларында тйіндесу рдісі кардиомиоциттерде сияты жрмейтіндігін айта кету керек. Жылыандыларды аа блшыеттерінде рекет потенциалы ыса (2-3 мс) жне оларда кальцийді баяу аыны болмайды. Осы жасушаларда саркомерлерге тн, z - дискілеріне жуы, клдене ттікшелерді Т- жйесі кшті дамыан (сурет 11). Деполяризация мезгілінде мембраналы потенциалды згеруі осындай жасушаларда Т- жйесі арылы СР мембранасына тікелей беріледі, ол иондарыны дркін блінуі мен ысаруды ары арай жеделденуін тудырады (3,4,5).

Уаыта байланысты осы рдістерді жруі 12-ші суретте крсетілген.

Кезкелген блшыет жасушаларына орта былыс- иондарыны саркоплазмалы ретикулумнан (жасуша ішілік депосынан) босатылып шыу рдісі жне ысаруды ары арай жеделденуі.

СР-нан кальцийді босатылып шыу жолы Са иондары боландаы люминесценттелетін экворин ауызыны кмегімен жасалатын тжірибеде байалады. Осы ауыз жарырайтын медузалардан алынады.

Сурет 12. Кардиомиоцитті рекет потенциалы (а) мен осы жасушалардаы дара жиырылуды (б) уаыта байланысты атынасы. Сол жатаы ордината- мембраналы потенциал, о жатаы- кш, ал -тынышты потенциалы.

аа еттерінде ысаруды басталуыны кідіруі 20 мс райды, ал жрек еттерінде- біршама жоары (100 мс-ке дейін).

Электромиография — жйке- блшыет жйесіні жарааттануын электрофизиологиялы диагностикалау дісі жне аа блшыеттеріні электрлік белсенділігін (биопотенциалдарын) тіркеу.

Блшыетті тынышты жне кштеме кезіндегі кйлерін айындайтын спонтанды миограмма бар жне блшыетті не жйкені электрлік стимуляциялануымен аныталан туызылан миограмма болады.

 

Феникс-стом» стоматологиялы зерттеу блогы бар бейімделген электронейромиограф.