Туристік німге сраныса байланысты баа ру саясат ерекшеліктерін талдаыз
Маркетинг кешеніні рамдасына баа жне баа ру жатады.
Туристік ызметер рыногында баа кру процессі крделі процесс. ызметтерді сезілмейтіндік асиеті осы аумата баа руды крделендіре тседі. Баа саясатында туристік фирмалар кбінесе екі жаындауды олданады. ралдар негізінде крсетілген ызметтер шін шыындар анегiзделген баа белгілеу; ал баса ызметтер трлері шін сраныс немесе бсекелестік негізінде баа кру олданылады. Туристік фирма баарудыбелгілібірсаясатынстанаотырып, сатуклеміне де, жнетсетінпайдаа да серетеді. Бааклемінеішікіфакторлар (ксіпорын мен маркетинг масаттары, маркетинг кешеніністратегиялары, шыындар, баарудыйымдастыру) жнесыртыфакторлар (рынок трі; турнімнібаасы мен ндылыы арсындаы байланыс; бсекелестік; экономикалыжадай; делдалдарды ммкін болатын реакциясы). Баа ру саясатына сер ететін турксіпорынны масаттары; рынокта кп уаыт рекетету, пайданы кбейту, рынокты лесін лайту, турнімнісапасыжаынанжетекшіліккеие болу. Бааруасерететіннегізгіжакторлар – шыындар, тгынушыларкзарасы, бсекелестербаалары. Бааны анытауды е оай тсілі, ол шыындара негіз деп баа ру. Баарудыдрыстсілі-ажеттіліктерді анытау жне турнімні баасы мен ттынушыны ндылыыны ара-атынасын анытау. Баа рудаы саясата сондай-а бсекелестер баасы мен оларды бааны згеруіне атысты ммкін болатын реакциясы. Сондытан, бсекелестердібаасынзерттеу-баа ру кезіндегі негізгі элемент болыптабылады.
Баа руа сер ететін трт факторды атап туге болады:
1. шыындаркрылымы (баатурфирманышыындарынанлкенболуы керек);
2. бааныбсекеабілеттілігі;
3. ттынушылартлеугедайынбаалар (сраныстыикемділігі);
4. туристікксіпорыннымасаттары:
1) пайданымаксималдау;
2) инвестицияааражаттыайтарудымаксималдау;
3) мірсргіштік (туризм индустриясынымаусымдысипатыжне
бсекеніжораыдегейі);
4) сатуклемінлайту).
Бааны згеруі сату клеміне лкен сер етеді. детте, тмен баа клиенттерді ызытырады, біра лкен бааны сері осындай болуыммкін, Зерттеулеркрсеткендей, тгынушылар ымбат ызметтерді сапасы жоары деп сенеді. йткені, ттынушылар сапаны тексеріп кре алмайды.
Баа ру стратегиясы турксіпорынны перспективті масаттары мен оныжалпы даму баыттарыменштасболуыкерек. Блара: максималда пайда табу, здеріні траты клиенттер шеберін ру, бсекелестерді жеу жатуы ммкін. «айматарынсзіпалу» стратегиясытурнімгежоарыбааорнатуменбайланысты. Бл жаа тур нім жасаанда жне бсекелетер жо кезіндетиімді. Тменбааларстратегиясыбсекелестердіжеушінорынды.
Рынока жаадан кіру кезіндегі стратегия бастапыда тмен баа орнатып, кейін оны біртіндеп ктеруге негізделген. Мндай стратегия турнімні ке ауымда таралуы шін олданылуы ммкін. Бсекелер баасы стратегиясы, яни зіні турніміне бсекелестер баасымен бірдей дегейде орнату. Бл рынокта баламатауарларды сынатын турксіпорындар бар кезде олданылады.
Дамыан мемлекеттерде мемлекетке келетін туристер балансынсатау шін баа тмендейді. Туристік ызметтерді баасы мен сранысынакелесілерсеретеді:
• Баратынмемлекеттегісаяситратылы;
• Халыаралызгерістер (саясижнеэкономикалы);
• Туристердіздерінімемлекетіндегізгерістер.
Баа ру масаттары. ндірісті масаттары: нарыта саталу, максималды пайда, айналымны максималдау, сападаы лидерлік
Фирма пайдасын максималдау нысанасы фирма ндылыынан туындайды. йткені фирма кндылыы дегеніміз глобалды нысана. Осы глобалды нысанаа ол жеткізу шін фирма уаытша пайдасын кемітуге барады. Мысалы, жаа тауарды немесе нарыа жаа куысын игеру шін фирма баасын (пайдасын) уаытша кемітіп, ндылыын амтамасыз етеді. Соны арасында фирма зіні болашаын амтамасыз етеді, ндылыын одан рі лайтады. Сондытан іс жзінде фирманы ш трлі нысанасын кездестіруге болады (1-суретті араыз). рине, пайданы максималдау нысанасы маызды. Себебі баса нысаналарды пайдасыз орындауды зі фирманы табысты рекеті деуге иындау. Оан оса, пайда болмаса фирманы дамыту, оны нарыта орнын сатау, рекетіні тиімділігін кбейту оры зіледі. Ал егерде фирма зіні негізгі нысанасы ретінде пайданы максималдауды алса, онда оны коммерциялы саясаты бааны тірегінде болады. Бааны зіні алауынша ктеріп, пайданы асыру шін фирма з нары саласында монополист болуы тиіс. Ал ол монополист бола алмаса бааны кбейтуді орнына, оны згеріссі алдырып, сату клемін (ндіріс клемін) тиісті млшерде кбейту арылы пайдасын максималдауы ммкін. Максималды пайданы амтамасыз ететін сату клемін анытау шін 2-суреттегі иректер олданылады.
Маржиналды (шеіне жеткен) шыындар дегеніміз осымша тауар блігін ндіруге жмсалан фирма шыындары.
Маржиналды (шегіне жеткен) тсім дегеніміз осымша тауар блігін сатудан тскен фирма тсімі.
Сонымен, бааны згеріссіз жадайында маржиналды тсім маржиналды шыгындардан арты болса, фирмаа сату клемін лайта беруте болады. Бл шартты саталуы німні осымша сатылан рбір блігі фирма пайдасыны млшері. Сйтіп, егер фирма зіні нысанасы ретінде максималды пайда табуды кздеген болса жне ол нарыты сранысы жайлы толык млімет ала алса, оан оса зіні маржиналды шыындары мен ндірісіні ммкіндігі жнінде аны хабардар болса, онда оны менеджерлері жоарыдаы зандылытара сйене отырып, йлесімді коммерциялы саясатын жасай алады, яни йлесімді сату клемін жне оны толы сатылуын амтамасыз ететін бааны анытай алады. Алайда, жоарыда айтыландай, нарыты сранысы туралы толы жне сенімді млімет алуды ммкіндігі шамалы. Нарыты сранысы тек жорамалдап болжануы ммкін. Соны зінде сату клеміні, маржиналды шыындарды, маржиналды тсімні жне бааны зара байланысын дрыс тсінуді негізінде йлесімді коммерциялы іс-рекеті белгілеуге болады. Келесі тарауларда соны жолдары арастырылады. Жоарыда арастырылан баа ру теориясыны кейбір мселелерін аятай келе, тауар (рынок) тріне жне нарыа фирманы алан орнына байланысты нарыта рекет жасап жрген фирмаларды барлыын лкен екі топа блуге болады:
І. Бааны алыптастырушы (баа іздеушілер) фирмалар. Олар з кшіне сйеніп бсекелес фирмалардан айрыша зіні тауарларына баса баалар белгілей алады. Мндай жадай монополиялы бсекеге жне олигополия нарытарына тн.
2. алыптасан нарыты бааларын абылдаушы (баа алушылар) фирмалар. Олар нарыта уатсыз боландытан з баа саясатын жргізе алмайды. Сондытан рынокта алыптасан баамен тауарларын сатуа мжбр болады. Мндай жадай жетілген бсеке рыноктарына немесе кші басым жетекші фирмалары бар нарытара тн. Осыан сйкес бірінші топтаы фирмалар зіні баа саясатын жасай алады жне жасауы да ажет. Ал екінші топтаы фирмалар шін ондай масат зекті бола алмайды. Сондытан оларды коммерциялы саясатыны негізі ретінде ндіріс клемін, нім сапасын жне шыындарды басару мселелері алынады. Бдан рі баа саясаты аясында гімеміз бірінші топтаы (здері баа саясатын ра алатын жне руа ажетті) фирмалар жнінде болма.
24 Бухгалтерлік шегерімдерді пайдалана отырып туристік нім баасын анытау (Алматы аласыны фирмасыны мысалында)
Нарыты экономикада фирманы ызмет жасауы немі айынсыздыпен жне тукелмен байланысты. Ксіпкерлік ызметте тукелсіз нтижеге жету ммкін емес. Тукелге берілген анытамалар кп. Соларды длдігі – ксіпкерлік іс рекет нтижесінде ммкін болатын ауіп атерлер. Туекел ксіпкерлік іс рекетті мнінде бар: байланысты.
А) ксіпкер іс ркет сферасын зі тадауа ерікті, ндіріс ралдарын зі дербес басарады, кейде ателесуі де ммкін.
Б) нарыты жадайда кіспкре немі бседе болады, оны жеіп шыуына кепілдік бермейді.
Тукелді глобалды (мемлекеттік) немесе локалды (ксіпорын дегейіндегі тукел) трін ажыратамыз. Олар бір бірімен байланысты болады. Мысалы, мемелкет дегейінде салы, нисиелік – аржылы саясат туралы абылданан шешімдер ксіпорына тукел элементтерін тудырады. Немесе керісінше, ксіпорын дегейінде абылданан шешімдер (ндіріс клемі мен ассортименті немесе технологиялы процестерді ендіру) мемлекетке серін тигізіп глобалды тукел элементтерін тудырады. Тукелді бірнеше трлері бар: ндірістік, коммерциялы, аржылы, пайызды.
ндірістік туекел – кез – келген ндірістік ксіпорында німді ндірумен жне оны ткізумен байланысты. Бл тукелге німні белгіленген клеміні згеруі, ткізу арыны, материалды жне ебек шыындарыны арты жмсалуы, нарытаы баа дегейіні кемуі, брак себептері тікелей ыпал жасайды.
Коммерциялы тукел - ксіпкерлерге бекітілген тауар мен ызмет крсету процесін ткергенде туындайды. азіргі уаытта коммерциялы тукелді ке тараан тріне – тауарды атып алу бааыны суін, сатып алу клеміні ойламаан жерден тмендеуін, айналым процесіндегі тауарды жоалуын, ткізу клеміні тмендеуін жне т.б. жатызуа болады.
аржылы тукел – ксіпорын мен банк немесе зге де аржы институттары арасында пайда болатын тукел. аржы тукелді екі трі бар:
а) ашаны сатып алуымен байланысты тукелдер (инфляция – ашаны нсыздануы, бааны ктерілуі, дефляция – ашаны сатып алу ммкіндігіні артуы. Инфляция кезінде ксіпкер- ашалай табыс нсызданады, дефляция кезінде – баа тмендейді, ксіпкерді экономикалы жадайы нашарлайды, табыс тмендейді;
б) капитал салуымен байланысты тукелдер (инвестициялы тукел).
Сырты экономикалы, зге де валюталы операциялар кезінде шетел валюта курсыны згеруімен байланысты болатын валюталы шыындар болуын айтамыз.
Пайзды тукел – пайыз нормасыны суіне арай, баалы ааздара бааны тмендеу ммкінділігімен байланысты.
Енді туындыан тукелді жою немесе азайту шін ксіпкер андай іс шаралар олданады?
Тукелді беседетуді бірнеше дістері бар:
ксіпкерлік жоба жасауа істі жеткі білетін кеесшілерді, мамандарды тарту;
жобалау алдындаы ммкін болатын проблемаларды жете білу;
ндірілген німге сранысты болжау;
сатандыру;
болжамсыз шыындарды жабуа керекті аражатты кезекте стау
25 Туристік німні негізгі шыындарын анытау (Алматы аласыны фирмасыны мысалында) Шыын – 1. белгілі бір масатта пайдаланылан ресурстарды ашалай баламмен крсетілген шамасы; бірлестіктерді ксіпорындарды, йымдарды німді ндіруге (жмыстарды орындауа‚ ызметтерді крсетуге), айналыса жіберуге жне ткізуге ашалай нысанда жмсаан шыыстарыны жиынтыы.
Экономикалы мазмнына арай былайша топтастырылады:
материалды шыын (айтарылма алдытар шегеріп тасталады)
ебекаыа жмсалатын шыын
леуметтік мтаждара аударым
тозымпл (амортизация)
ндірілген німні босалы орлары зіндік н бойынша бааланады. Бл орайда німні зіндік нына кіретін шыын мен есепті кезені шыыны айындалады. німні зіндік нына негізгі материалдара жмсалан шыын, ебекаы тлеуге жмсалан шыын жне ндірістік стеме шыын енгізіледі. Негізгі материалдар – наты нім трін ндіруге тікелей жмсалан материалдар.Ебек шыыны ебекке аы тлеуге жмсалан шыыннан ралады, ол наты німге жатызылуы ммкін.
ндірістік шыын – нім ндіруге тікелей жмсалан шыын, жмсалан уаытына арамастан есепті кезедегі німні -нына енгізіледі. Бейндірістік шыын – кімшілікті стауа, німді ткізуге жмсалатын шыын, есепті кезені шыысына жатады жне жмсалан есепті айында крсетіледі. Калькуляция – баа раастыруда шыын есептерін арау шін жасалатын жат. Осы калькуляцияа байланысты н ,яни тур німге баа ойылады..
ТУРНІМНІ НЕГІЗГІ ШЫЫНДАРЫНА
1) тру,тнеу шыындары; 2) клік шыыны; 3) таматану; 4) сатандыру; 5) виза; 6 )экскурсиялы ызметтер шыыны; кіреді.
Орналастыру шыындары. Турист тадаан номер класына, отель дегейіне байланысты болады. Ол ркімні тадауы бойынша есептелуі ммкін Клік шыыны зіне: 1) баратын елге жету жолдарыны клік трерін пайдаланан барлы тріне; 2) трансфер; 3) Экскурсиялы ызметте пайдаланан клік трін;осады Калькуляцияа бкіл тур бойындаы клік тасымалы кіреді жне ол маршрута сйкес болуы керек, кейде топа арналан тур болса жеілдіктер сынуы ммкін Таматандыру шыыны туризм тріне байланысты болады, мысалы шыу туризмі болса, тадалан режим бойынша р туристке есептеледі
Сатандыру. Егер турфирма міндетті трде сатандырса онда ол сатандыру компаниясынан 10-15 пайыз клемде стайды. Ал егер кіргізілмемсе осымша ызмет ретінде міндетті трде болады. Визы. Бл топты немесе жеке болуы ммкін, оны елшіліктер береді, р туристке жеке есептеледі. Экскурсиялы бадараламалар ны, яни тура бекітілеген экскурсиялар баасына байланысты р туристке есептеледі.