Облигацияны эмитенттері мен стаушыларына берілген ытарына байланысты облигацияны кптеген категориялара бледі.

айтарып алынатын облигациялар – эмитенттеріне номиналды нынан алатын баада ертерек треуге ы береді. Арнайы телу мерзіміне дейін аз уаыт алса, сорлым «айтару баасы» тмен болып келеді. Соан сйкес, мндай облигациялар бойынша тленетін пайыз млшері траты болмайды.

Жинаталан ор облигациялары –бл пайдадан алынатын аражаттара сйкес шыарылатын облигацияларды білдіреді. Мндай баалы ааздарды сатып алу ке партиялармен сатылап жргізілумен атар, оларды жоары сапалылыын амтамасыз етеді. Жинаталан ор бойынша тлемдерді аннуитет деп атайды. Аннуитет рамына номиналды нны бір блігі эіне жылды пайыз кіреді.

раймалы облигациялароны стаушыларына жоары пайызбен телу мерзімін созуа ы береді.

ысыы облигацияларстаушыларына белгіленген шыару шартына облигацияны тапсыруа ы береді.

Сериялы облигациялар негізгі арызды жыл сайын тлеумен атар, тленетін пайызды жылдан жыла жоарылатуды амтамасыз етеді.

Айырбасталатын облигациялар –инвесторларды акционерлік оама бекіту масатында шыарылатын жне жай немесе артышылыы бар акциялара айналдыруа ы беретін облигацияны шыаруды білдіреді. Ережеге сйкес, облигацияны стаушы оны акцияа шыаруды белгіленген шартындаы мерзімді алдын ала траты баамен айырбастауа тиіс. Айырбастау жадайында кейде стаушы аз ана сыйаы алады.

Ордерлі облигациялар (жыртылатын облигациялар) –жаа облигацияларды немесе акцияларды траты баада сатып алуа ы береді. Сондай – а облигациялар акциямен сатылуы ммкін, мнда сауданы танысал аидасы «жктеме» олданылады.

Облигацияны рейтингі –бл оларды инвестициялы сапасын арнаулы фирмаларды баалауы болып табылады. лбетте, облигацияларды барлы шыарылан сериясы бааланбайды, тек екінші нарыта ке клемде сраныса ие болатындары ана бааланады. АШ – та, мысалы, «Стэндарт энд пур» жне «Мудиз инвесторз сервис» компаниялары рейтинг анытаумен шылданады. «Мудиз» компаниясы облигацияны баалауда тмендегі трде жргізеді:

· Ааа - те жоары сапа;

· Аа – жоары сапа;

· А – ортадан жоары;

· Ваа – орта сапа;

· Ва – алыпсатарлы элементтері бар;

· В – инвестицияа ажет белгілері жо;

· Саа – тмен сапа;

· Са – белгілі бір млшерде арыпсатарлы;

· С – е тмен сапа.

Е жоары рейтигілі облигациялар «инвестициялы класты» деп аталады. Тмен рейтигілі облигациялар «алыпсатушылы» деп есептеледі.

Акция сияты облигацияларды да номинал ны мен нарыты баасы болады. Оны номиналына байланысты процентпен крсетілген нарыты баасы облигацияны баамыдеп аталады. Егер нарыты баасы номиналынан жоары болса, онда облигация сыйлыпен сатылады деп айтылады. Егер номиналынан баасы тмен болса, онда облигацияны жаа иесі оны дисконтпен, яни баасын тмендетіп сатып алады. Облигацияны нарыты баасы андай болса да, проценттік табыс оны номиналына байланысты есептелінеді.

Акция сияты облигацияны да номинал ны жне нарыты баасы болады. Оны номиналына байланысты процентпен крсетілген нарыты баасы облигацияны баамыдеп аталады. Егер нарыты баасы номиналынан жоары болса, онда облигация сыйлыпен сатылатындеп аталады. Егер номиналынан баасы тмен болса, онда облигацияны жаа иесі оны дисконтпен, яни баасын тмендетіп сатып алады. Облигацияны нарыты баасы андай болса да, проценттік табыс оны номиналына байланысты есептеледі. Облигация номиналды баасымен тменгі баамда сатылуы ммкін, мысала, 100 тенгені орнына 97 тегеге. Облигация баасыны мндай млшерде тмендеуін дизажиодеп атаймыз. Оан оса, облигацияны телуі кезінде келісім бойынша номиналды нынан жоары баамда сатылуын, яни 100 тенгені орнына 104 тенгеге сатылуын айтуа болады. Мндай стеме аыны ажио деп атаймыз. Ажио облигацияны телу мерзіміне сйкес келгенде, пайызды тлемдермен атар, осымша табыс трінде беріледі.

Ол облигацияны ажио жне дизажио пайызына негізделетін табысыны сомасы облигацияны сатып алу шартына баа берудегі маызды крсеткіш болып келеді. Іскерлік лемде баалы ааздармен тсетін табысты рендит сзімен бейнеленеді. Траты пайыз келетін баалы ааздар рендиті мынадай формуламен есептелінеді.

 

Рендит=номиналды пайыз/ эмиссиялы баам *100

Траты пайызды облигациялар немесе баса да баалы ааздары бар рбір иеленуші мынадай міндеттерді шешеді: ескі лгідегі облигацияны біршама тменгі баада сатып алу барысында немесе ескі лгідегі облигацияны сатып алудан, сондай-а жаа лгідегі біршама жоары траты табысы бар облигацияларды сатып аланнан, ол не зиян шегеді немесе тады.

 

дебиеттер:

Негізгі дебиеттер:

1.Ильясов К.К., Мельников В.Д. аржы. Оулы. – Алматы, Экономика, 1994

2. Миркин Я.М. Ценные бумаги и фондовый рынок. М.: 1996 ж.

3.Рынок ценных бумаг и его финансовые институты/ уч. пособие под ред. Торкановского В.С. – 1994 ж.

4.Рынок ценных бумаг/ уч. пособие под ред. Галанова В.А., Басова А.И. М.: 1997 ж.

5.Рубцов Б.Б. Зарубежные фондовые рынки: инструменты, стуктура, механизм функционирования. М.: - 1997 ж.

6.Килячков А.А., Чалдаева Л.А. Практикум по российскому рынку ценных бумаг/ уч. пособие. М.: - 1997 ж.

 

Теориялы білімдерді баылау сратары:

  1. Облигацияларды жалпы сипаттамалары
  2. Облигацияларды жіктелуі
  3. Облигацияларды табыстылыы

 

СОЖ на арналан тапсырма:

 

  1. Облигацияларды табыстылыын айындайтын крсеткіштерді анытаыз
  2. Облигацияларды сату трлерін анытап, оны тиімділігі мен кемшіліктерін сызба трінде крсетііз