Таырып: ор биржасыны ызметін йымдастыру.

Масаты:ор биржасыны ызметі жне ызметі бойынша азастан Республикасыны іс рекет ететін занамалар туралы.

 

Лексцияны жоспары:

1. ор биржасы дегеніміз не жне ол андай функциялар орындайды?

2. ор биржасыны аржылы ызметі неде?

 

Баалы ааздармен сауда-саттыты ор биржасы, задара сйкес зге де йымдар йымдастырады.

ор биржасы – акционерлік оамны йымды-ыты нысанында рылан, осы сауда-саттыты йымдастырушыны сауда жйесін пайдалана отырып, оларды тікелей жргізу арылы сауда-саттыты йымды жне техникалы жаынан амтамасыз етуді жзеге асыратын заи тла жне акционерлік оам нысанындаы зін-зі реттейтін коммерциялы емес йым. ор биржасыны ызметі зін-зі теу аидатына негізделеді жне оны ызметінен тскен кірістер биржаны материалды-техникалы дамытуа пайдаланылады.

ор биржасы:

1) сауда жйелерін пайдалану жне олдау;

2) ор биржасыны тізіміне баалы ааздарды енгізуге жорамалданып отыран немесе енгізілген эмитенттерге, сондай-а ор биржасында айналыса жіберілетін (жіберілген) баалы ааздар мен зге де аржы ралдарына талап ою;

3) ор биржасында айналыса жіберілген баалы ааздармен жне зге де аржы ралдарымен мміле жасау масатында сауда жйесіне кіруге з мшелеріне ммкіндік беру, осы аржы ралдары бойынша траты сауда-сатты йымдастыру жне ткізу, аржы ралдарымен ммілелер бойынша есеп айырысуды йымдастыру жне жзеге асыру, не осындай есеп айырысуды жзеге асыру шін ажет апаратты зірлеу;

4) з мшелеріне йымды, консультациялы, апаратты жне зге де ызметтер крсету;

5) баалы ааздар рыногы жне зге де аржы ралдары мселелері бойынша талдамалы зерттеулер жргізу;

6) банк занамасында белгіленген тртіппен банк операцияларыны жекелеген трлерін жзеге асыру жне ор биржасыны ішкі жаттарында кзделген зге де функцияларды жзеге асырады.

ор биржасы баалы ааздарды айталама рыногыны йымдастырушысы болып табылады. Биржадан тыс рынок, деттегідей, тек баалы ааздарды жаа шыарылымдарын амтиды. Онда кбінесе облигациялар орналастырылады. Биржада, керісінше, баалы ааздарды ескі шыарылымдарыны, негізінен акционерлік оамдарды акцияларыны баамы белгіленеді. Занамамен ор биржаларыны е тмен жарылы капиталы белгіленеді. ор биржасы инвестициялы институттар ретінде ызметпен айналыспайды, біра меншікті акциялар шыара алады жне сата алады, бл оны мшелері болуа ы береді.

ор биржасы занамаа сйкес тіркелінеді жне баалы ааздармен биржалы ызмет жргізуге Баалы ааздар жніндегі лтты комиссиясында лицензия алады.

Баалы ааздар рыногыны ксіби атысушылары жне задара сйкес баалы ааздардан баса зге аржы ралдарымен зге ммілелерді жзеге асыру ыы бар зге де заи тлалар ор биржаларыны мшелері болып табылады. ор биржасында баалы ааздар рыногыны ксіби атысушыларыны кемінде он мшесі болуы тиіс. ор биржасыны мшелері ммілелерді жасау осы мшелер шін ор биржасыны ережелерінде жол берілетін аржы ралдарыны трлері бойынша сауда-саттыа атысуа ылы.

Сауда-саттыты йымдастырушыны кірісі оны негізгі ызметінен алатын аражат есебінен рылады. Сауда-саттыты йымдастырушы мынадай жадайларда:

1) сауда-саттыты йымдастырушыны мшелігіне кіргені шін;

2) сауда-cаттыты йымдастырушыны млкін пайдалананы шін;

3) баалы ааздар листингі шін жне оларды сауда-саттыты йымдастырушыны тізімінде боланы шін;

4) ммілелерді тіркеу жне рсімдеу шін;

5) апаратты ызмет крсеткені шін жне зге де жадайларда ашалай жарналар мен алымдар алады.

6 ) сауда-саттыты йымдастыруды ережелерімен кзделген зге де жадайларда ашалай жарналар мен алымдар алады.

Биржадан тыс баалы ааздар рыногыны баа белгілеу йымы-акционерлік оамны йымды-ыты нысанында рылан, осы сауда-саттыты йымдастырушы клиенттерді арасында баа белгілеу айырбастау жйесін пайдалану мен олдау арылы сауда- саттыты йымды жне техникалы амтамасыз етуді жзеге асыратын заи тла. Бл йымны негізгі масаты оны клиенттері арасындаы баалы ааздара баа белгілеуді алмасу жйесін йымдастыру болып табылады. Баалы ааздар рыногыны ксіби атысушылары ана баа белгілейтін йымны клиенттері бола алады.

аржы рыногыны жмыс істеуі мемлекеттік реттеуді талап етеді. Ол баалы ааздар рыногыны субьектілері ызметіне міндетті талаптар белгілейтін нормативтік ыты актілер шыару, эмиссиялы баалы ааздар шыаруды тіркеу мен оларда кзделген шарттар мен міндеттерді элементтерді сатауын баылауды жзеге асыру, баалы ааздар рыногыны ксіби атысушылары мен оларды зін-зі реттейтін йымдар ызметін лицензиялау жне оларды ызметіне баылау жасау жне т. с. с. жолмен жзеге асырылады. азастанда мндай функцияларды жзеге асырушы укілетті орган лтты Банкті рамындаы Баалы ааздар жніндегі департамент болып табылады. Ол эмитенттер ызметіне талаптар мен стандартты белгілейді, эмиссияларды проспектілерін жне баалы ааздар шыару туралы шешімдерін тіркейді, эмиссиялар бойынша барлы шарттар мен міндеттемелерді эмитенттерді сатауына баылауды жзеге асырады, баалы ааздар рыногыны ксіби атысушыларды ызметін лицензиялайды, бл рыноктаы лемдік аржы дадарысыны экономиканы наты секторларындаы ндірісті лдырауынан туындаан сырты жне ішкі факторларды елімізді баалы ааздар рыногына тигізетін жайсыз серіне арамастан, ол даму стінде. Республиканы баалы ааздар рыногында жасалып жатан адамдар соы кездері айтарлытай белсенді бола тсті. Стратегиялы трыдан келгенде экономиканы сатандыру, азір жмыс істеп тран ндіріс орындарын жандандыру жнінде жааларын ру шін ажетті алы шарттар жасау, халыты леуметтік жадайын жасарту жніндегі табысты шаралар ана кіметті аржы рыногыны тімділігіні тмендігі проблемасыны толы шешуіне ммкіндік береді.

Биржаны негіз алаушы аидаты баалы ааздар рыногыны тімділігін амтамасыз ету болып табылады. ор биржасы баалы ааздар рыногыны субьектісіне келтірілген залалдарды орнын толтырады жне оан з жарысын, биржалы сауда ережелерін бзан немесе коммерциялы пияны жария еткен жадайда занамаа сйкес жауап береді.

 

дебиеттер:

1. азастан Республикасыны Задары.

2. Ілиясов .. лпыбаев С. аржы 2003, 2005 жыл

3. Егемен азастан «Баалы ааздар рыногы туралы» //2003жыл

 

Теориялы білімдерді баылау сратары:

1.ор биржасыны ызметі.

2.ор биржасыны рылуы жне ызмет ету масаттары.

3.ор биржасын басару органдарыны рамы.

 

СОЖ на арналан тапсырма:

1. «Баалы ааздар нарыы туралы» за.

2. ор биржасыны аржылы ызметі неде?