Мектепке психологиялы дайындыты диагностикалау

Жоспар:

1. Баланы мектепке дайындыын диагностикалауды

(анытауды) масаттары мен бадарламаларына

ойылатын талаптар. Оу мотивациясыны алыптасуы.

2. Мектепке психологиялы дайындыты диагностикалауды

йымдастыру.

3. Баланы психикалы дамуыны картасын жасау.

 

1. Мектепке психологиялы дайындыты анытауды негізгі масаты - мектепке бейімделе алмауды алдын алу болып табылады. Осы масата сйкес, соы уаытта трлі сыныптар рылуда. Оларды міндеті - оытуда мектепке дайын жне дайын емес балалармен жеке атынас жасауды іске асыру.

Мектептегі оуа психологиялы дайындыты анытай

отырып, балалар практикалы психологы мны не шін жасап жатанын аны білуі керек.

Баланы мектепке психологиялы дайындыын

диагностикалауда мынандай масаттар болады:

1. оу-трбие рдісінде балаа дара атынас жасауды

жолын анытау шін оларды психикалы дамуыны ерекшеліктерін тсіну;

2. мектептегі оуа дайын емес балаларды айындау;

бл баланы мектепке бейімделе алмаушылыы мен лгермеушілігіні алдын алуа баытталан дамыту жмыстарын жргізу масатын кздейді;

3. болаша бірінші сынып оушыларын олады «таяудаы

даму аймаына» сйкес сыныптара блу; бл рбір балаа зіне тиімді режимде дамуа ммкіндік беру масатын кздейді;

4. мектепте оуа дайын емес балаларды бір жыла

кейін оуа шегеру; бл тек алты жастаы балалара атысты.

Баланы мектепте оуа дайындыын анытауа арналан дістерді кптігіне арамастан, психологтар біратар талаптара жауап беретіндей, нерлым жетілген диагностикалы бадарламаларды іздеуде. Олар:

1. тексеру те за болмауы керек; ол балаларды

мектепке жазу уаытыны шеберіне (суір-мамыр) енуі керек;

2. дістемелер балаларды мектепке мотивациялы

дайындыы туралы мліметтер беруі керек;

3. тексеру бадарламасында баланы мектепке дайындыы туралы ажетті жне жеткілікті компоненттер болуы керек.

Мектепті оушыа оятын талаптары мен оу бадарламаларын талдау мектепке дайындыты мотивациялы, еріктілік, зияттылы жне тілдік сфералардан крінетінін растайды. Мектепке ая басан шаында баланы аффективті-ажеттілік сферасында оуды танымды та, леуметтік те мотивтері дамыан болуы ажет. Бл екеуіні жиынтыы баланы оу субъектісіне айналып, зіні алдындаы міндеттерді саналы абылдауына жне орындауына ммкіндік береді. Сонымен атар табыса жету мотивіні маызы да аз емес (Божович Л.И.,1968; Маркова А.К., 1983; Матюхина М.В., 1984; Хекхаузен Х., 1986). Оу мотивациясын жеті жастаы дадарысты нтижесінде пайда болан жаа рылым ретінде арастыруа болады.

Баланы жаа жетекші іс-рекеті – оу іс-рекетін анытайтын оу мотивациясы оны психикасы едуір алыптасан ойын іс-рекеті екінші жоспара ауысанда пайда болады. Мектепке дейінгі шаты соында ойын «таяудаы даму аймаын» рудаы зіні ммкіндігін (психикалы даму механизмі болып табылатын) жояды. Алайда бл бала ойынны барлы сатыларынан – айлалы рекет ету ойындарынан ережелі ойындара дейінгі сатыларынан ткенде крініс береді. Егер бала ойынны дамуыны барлы сатысынан тпесе, мектепке ая басар алдында оны психикалы дамуында жеті жастаы дадарыс байалмайтынын толы айтуа болады. Ал бл дадарыс мектепке психологиялы дайындыты білдіретін оу мотивациясыны пайда болуынан туындайды.

Сондытан да диагностикалау бадарламалары негізінен ережелі ойындар мен ойын тапсырмаларынан трады. Оларда жасы нтижеге жету шін бала мндай ойындара жаттыан болуы керек. Ал бл зерттеліп отыран психикалы процестерді ойын іс-рекетінде жеткілікті алыптасандыын длелдеп, оу мотивациясыны пайда боланын болжауа ммкіндік береді.

 

2.Баланы мектепке психологиялы дайындыын айындауды йымдастыру ртрлі болады. Оны нерлым стті жадайы балаларды суір-мамыр айларында балабашада тексеру. йткені бл уаытта болаша І-сынып оушыларына 5 жас 6 ай болады жне сынылан тексеру бадарламасын осы жастан ерте жргізуге болмайды.

Балабаша немесе мектепті хабарландыру татасына кні брын психологпен гімелесуде балаа андай тапсырмалар берілетіндігі туралы хабарлар жазылан ааз ілінеді. Бл тапсырмалар тмендегідей формада болуы ммкін. Бала білуі керек:

1) лгіні елестете алу;

2) ереже бойынша жмыс істеу;

3) желілі суреттерді бірізді орналастырып, олар

бойынша гіме растыру;

4) сздердегі жекелеген буындарды ажырату.

Балабашада тексеру бір рет абылдааннан іске асырылады немесе бала те баяу жмыс істеп, тез шаршаса екі рет абылдааннан аяталады. Мектепте де осылай жасауа болады.

гімелесуді бірінші кезеінде 1) «йшік» дістемесін жргізеді. Оны 5 баладан топтармен жргізеді. 2) р баламен жеке жргізетін дістемелер: «Оушыны ішкі станымын» айындауа арналан эксперименттік гіме, «И жне жо», «Дыбысты жасырынба», «Танымды немесе ойын мотивтеріні басымдылыын анытау».

Бл дістемелерді мектеп психологымен атар, арнайы дайындалан бастауыш сынып малімдері де жргізе алады. Бл тексеру процедурасын айтарлытай жылдамдатады. Айталы, мектепке 150-дей бала келуі керек. 1-суірден бастап балаларды тексеру аптасына 3 рет жргізіледі. Мектепке хабарландыру ілініп, онда ата-аналар крсетілген мерзімде (наурызды ортасынан суірді басына дейін) келіп, балаларын гімелесуге жаздырып кетуі керектігі айтылады. Бір кнге 25 баланы жазуа болады. Оларды р жарты саат сайын 5 баладан абылдап, 3 саатта жмысты аятауа болады.

рбір балаа алдын ала дістемелер бланкісі мен таза паратар дайындалады. Блар зерттелушілерге сурет салу жне оны жауаптарын тіркеу шін керек.

Бірінші тексеру процедурасында 5 бала трлі сыныптара тарайды. р сыныпта психолог немесе бастауыш сынып малімі «йшік» дістемесінен баса дістемелерді жеке-жеке жргізеді. Бір кабинет ана баланы аффективті-ажеттілік сферасындаы танымды немесе ойын мотивіні басымдылыын анытауа блінеді. Бл кабинет дістемеде крсетілгендей, арнайы ойыншытармен жабдыталады. 5 баланы брі жеке гімелесуден ткен со, бір класа кіріп, топпен «йшік» дістемесін орындайды.

Осы тексеруді бірінші кезеінен кейін ата-аналар здеріне ыайлы уаыта балаларын тексеруді екінші кезеіне жаздырып ояды. Бірінші жне екінші рет тексеруде ата-аналар атысып отырады. Тек екі дістемеге: «йшік» пен «Танымды жне ойын мотивіні басымдылыын анытауа» атыспайды. йткені олар йшікті суретін салуда балаларды аладатуы ммкін, ал мотивтерді басымдылыын зерттеуде кездейсо немесе дейі айтып жіберу арылы (репликамен) баланы тадауына сер етуі ммкін. Ал алан дістемелерді жргізуде ата-ананы атысуы ажет те. сіресе бл мектеп тадауда те керек (гимназия немес тіл мектептерін).

Екінші гімелесуді алдында ата-аналара балаларыны суретін (йшікті) жне лгіні салыстыра отырып, жіберген атесін крсетеді. Содан со бірінші кезедегі зге тапсырмаларды орындау нтижесін естеріне салады. Тек осыдан кейін балаа «Етіктер» жне «Оиаларды жйесі» дістемелері беріледі.

Баламен гімелесу кезінде досты, мейірімді, еркін байланыс орнату керек. Барлы тапсырмаларды балалар ойын ретінде абылдаулары керек. Ойын атмосферасы балаа босасып, стресстік жадайды тмендеуіне кмектеседі.

Барлы тапсырмаларды орындап біткен со, ажет болан жадайда ата-аналара алан уаытта баланы мектепке алай дайындау керектігі туралы сыныстар беріледі.

 

3. Мектеп психологы мен дайындыты тексеру нтижесі баланы психикалы даму картасына, ысаша айтанда, психологиялы картаа енгізілуі керек. Оны бірінші бетіне баланы фамилиясы, аты, туан жылы, айы, кні, отбасы, сыныбы туралы мліметтер жазылады. Содан со «баламен жргізілген жмыс туралы жинаталан мліметтер» кестесі беріледі. Ол баланы мектепке келуіні бкіл уаыты бойына толтырылады. Бл рама кесте келесі тараулара блінеді:

1) айы/кні (датасы);

2) тексеруді немесе жмысты баса трлеріні

жргізілу себебі;

3) іс-шараны масаты мен нтижесі;

4) алдаы жмыс шін мселелер.

рі арай баламен жргізілген жмысты наты

нтижесі крсетілген блімдер басталады:

Психологиялы мліметтерді кеміп алуын болдырмау шін картаны шифрлап ою керек. Мндай жадайда бала туралы мліметтер жазылан (фамилиясы, т.б.) бірінші бет блек саталады. Онда психологиялы картаны зге бліміндегі сияты шифр жне кілті (жауабы) крсетіледі.

Картаны тек психолог жне ксіби баыттаы оны басшылары ана круге рсат алады. Ал кімшілік пен педагогтар ондаы мліметтермен тек психологты келісімін аланнан кейін ана пайдалана алады. Бала баса оу орнына ауысса, оны картасы сол мекемені психологына беріледі.

Мектепке абылдауда баланы психологиялы тексеруді негізгі масаты – оны дара ерекшеліктерін айындау. Егер арнайы дамыту жмысын ажет ететін бала келсе, психологиялы картада міндетті трде тексеру стіндегі:

1) оны дамуын сипаттайтын тарауларды толтыру керек; пайдаланылан диагностикалы дістемелерді, алынан мліметтерді тіркеу керек;

2) баланы негізгі зияттылы жне тлалы проблемаларын тіркеу керек;

3) ажетті дамыту жмыстарыны жоспарын белгілеу керек.

Егер психолог з рдастарынан жоары даму крсеткіші бар балалармен кездессе – осы айтыландарды брі де картаны толтыруа атысты, біра кері белгімен. Бл жадайда болаша оушыа (мектепте де, йде де) жеке-дара жмыс белгілеу керек. йткені орта оушыа есептелген оу бадарламасы оны даму арынын тежемеуі тиіс.

 

Баылау сратары:

1. Баланы мектепке психологиялы дайындыыны

масаттары мен талаптары андай?

2. Мектепке психологиялы дайындыты анытауды

кезедері мен ережелері.

3. Баланы психикалы дамуыны картасы дегеніміз не

жне ол алай жасалады?

Дріс № 2 Таырыбы: Баланы мектепке даярлауды теориялы жне дістемелік негіздері

Оушыларды дниетанымын, ой рісін,тілін алыптастыру. Баланы мектепке даярлаудаы діскер – педагогты зерттеу мселелері.

азіргі кездегі діскер педагогты ебектеріне талдау. Балаларды білімдік – танымды рекетін дамыту