Тару жмыстарын йымдастыру, діс-тсілдері, жргізу технологиясы.

 

Блімше командирі барлау нтижелері бойынша алыптасан ахуалды баалап, тару жмыстарыны (Ж) ндіріс нысаны туралы алынан мліметтер жиынтыы негізінде оларды йымдастыруа шешім абылданады.

Жер сілкінісі, жарылыс, дауыл, арайын жадайында крсетілген мліметтерге келесі жатады:

– ендіру баытындаы жне Ж ткізу орындаы жалпы ахуал;

–ММSК-86 шкаласы бойынша жмыс нысаныны бзылу дегейі; функционалды баыты бойынша имарат жне рылыны трі , оларды абаттылыы; йіндіні сипаты, клемі жне рылымы, олара бару жолдарыны алпы; ауыр техника шін жмыс ткізу орындарына жер туі; йінділерге бару жне техниканы жайылу орындарын тазалауларды жабдытау бойынша инженерлік жмыс клемі;

– зардап шеккендерді болжамды саны, оларды заымдану сипаты;

– тару жмыстарыны болжамды трлері жне оларды клемі;

– коммуналды-энергетикалы желілерді алпы, блінуді олара, тару жмыстарын жргізуге сер етуі;

– РЗ, УЗ жне БЗ, ртті, ттінденуді жне газдалуды бар болуы, жмыс айматарында жарытандыру дегейі;

– Ауа температурасы, тнбаны, желді болуы, оршаан ортаны баса сипаттары.

Опырылумен, кшкінмен, лай кшкінімен, селдермен шаырылан ттенше жадайларда жмыс обьектілерінде ахуал жнінде мліметтерге келесі жатады:

– кшкінні, опырылуды, лай кшкініні, сел аымыны, оларды негізгі лшемдері (озалыс жылдамдыы, лшемдері, тсу затыы);

– метеожадайлар (ауа температурасы, тнба, жел жне оршаан ортаны баса деректері);

– нысанны бзылу дегейі, салуды бар болуы жне сипаты, коммуналды-энергетикалы желілерді туі жне оларды алпы, жолдардан алыстыы;

– табии зілзаланы айта пайда болу ммкіндігі туралы деректер;

– нысандаы жне оан жаын жерде орналасан жерді ерекшеліктері, оан бару жолдарын жне техниканы жайылу орындарын тазартуды жабдыы бойынша инженерлік жмыстарды болжамды клемдері;

– зардап шеккендерді болжамды саны, оларды зардап шегу сипаты;

– тару жмыстарыны болжамды трлері жне оларды клемі;

– тару жмыстарын жргізу шін коммуналды-энергетикалы желілерді пайдалану ммкіндіктері;

- РЗ, УЗ жне БЗ жтыру,ртті, ттінденуді жне газдануды бар болуы;

– жмыс айматарында жарытандыру дегейі.

тару жмыстарыны ндіріс нысаныны аумаы жмысты басару ыайлыы, тару блімшелері арасында наты зара атынасты амтамасыз ету шін деттегідей секторлара, секторларды – жеке жмыс орындарына бледі.

Ахуал жнінде мліметтерді баалау нтижелері бойынша блімше командирі келесі йымдастырушылы-технологиялы міндеттерді шешеді:

– тартылатын кш-ралдарды ммкіндігін айындайды;

– трлі нысандардаы блімшелерді ажеттілігін айындайды;

–тару блімшелерін жмыс орындары бойынша таратады.

тарушылар блімшелеріні ммкіндіктерін олданылатын техникалы ралдарды німі, орындалатын технологиялы операцияларды (дерістерді) жне болаша жмыстарды клемі негізінде айындайды.

тару блімшелерінде ажеттілікті жмыс клемінен, блімше ммкіндіктерінен, сондай-а берілген тару жмыстарын орындау затыына шектеулерден шыа отырып есептейді.

Жмыс орындары (секторлар) бойынша блімшелерді блу осы блімшелерде ажеттілікті баалау нтижелері бойынша таратылады.

тару жмыстарын орындауды йымдастыруда блімше командирі оларды жргізуді йымдастыру-технологиялы сызбасын тадайды.

деттегідей, тару жмыстарын йымдастыруды паралельді, бірізді жне аралас сызбалары пайдаланылады.

Сызбаны йымдастыру-технологиялы трі олданылатын технологиялар мен жмыс клемінен туелді топтара блу бойынша абылданан жмыс орындарын (секторларды) бірізділікпен деуден шыа отырып тадалады, осы жерде тару жмыстарын болжамды орындау затыы шекті затыынан аспау керек. Керісінше жадайда блімше командирі жмысты йымдастыру сызбасын згертуі керек, ажет болан жадайда баса технологияларды, тару блімшелеріні баса трлерін пайдалануы керек.

Келтірілген йымдастыру-технологиялы міндеттер жер сілкінісі, дауыл, жарылыс, арайын салдарын жоюда ртрлі клемде шешілу керек. Алайда крсетілген табии зілзала ерекшеліктерімен шартталан тару жмыстарын йымдастыруды кейбір ерекшеліктері бар.

Жер сілкінісі салдарын жою барысында тару жмыстарын орындау барысында кш-ралдарды блу ммкінше ирау аймаында толыымен жзеге асырылу керек. тару блімшелеріні жетіспеушілігі кезінде бірінші кезекте жмыс орындарында ыса мерзімде орындалатын жмыстарды орындау керек жне осы жадайда зардап шеккендерді мірін сатап алу кепілі амтамасыз етіледі. Осыан сас жмыс дауыл жне йын салдарын жоюда йымдастырылады.

Дауылдармен шаырылатын ираулар, деттегідей лкен ауматарды, кп алаларды жне поселкелерді амтиды, осы жерде трлі айматарды ирау клемі ртрлі болады. Осыны салдарынан бірінші кезекте тарушыларды болуы ажет мекенді жерлерге баытталады. Баса орындарда, сондай-а кш-ралдар жетіспейтін жадайда барлы мекенді жерлер шін, тару жмыстары бірінші дегейде кіметті жергілікті органдарымен йымдастырылады жне ксіби тару блімшелері келгенше ммкіндігінше жергілікті халыты тартумен з кшімен жргізіледі. Негізгі тару кштеріні келуі мезгіл уаыта иындатылан немесе ммкін болмаан жадайда дауылды за уаыт рекет етуі кезінде жмыс осылайша йымдастырылады.

Дауыл салдарын жоюда тару жмыстарын йымдастыру бірінші кезекте зардап шеккендерге медициналы кмек крсетуге, ажет болан жадайда медициналы мекемелерге жеткізуге баытталу керек.

арайын салдарын жоюда тару жмыстарыны ндірісін йымдастыру ерекшелігі оларды оршаан ортаа сер етуімен байланысты. арайын ткеннен кейін бзылу аймаыны айтарлытай затыы болады, біра сол уаытта кедігі бойынша шектелген, осы жерде иралан нысандар бір-бірінен айтарлытай ашытыта болуы ммкін. Осыан байланысты, ыса мерзімде осы нысандарды барлауы ткізіліп, олара тару блімшелерін жеткізу ажет, осы жерде тарушыларды нысаннан нысана мобильді жылжыту шін жеткізу ралдарымен жабдытауа ерекше кіл бліну керек. Жарылыс салдарын жоюда ТЖ аймаы деттегідей шамалы аумапен шектеледі. Алайда рбандарды саны кп болуы ммкін.

Жарылыстар рттермен оса болуы ммкін. Салдарынан наты жмыс орындарында жмыстарды алдында ртті сндіру керек, ажет болан жадайда ртті сндіру, зардап шеккендерді іздеу жне баттан шыару бір уаытта жасалуы керек, тару жмыстары осы жерде жоары жылдамдыпен ткізілу керек. тару жмыстарын ндіруді динамикалыы жмыс орындарындаы тарушыларды уаытында ауыстырып отырумен амтамасыз етілуі жн.

Опырылуды, кшкінні жне селдерді негізгі заымдау факторы тау жыныстарыны жылжымалы массаларды соылары, сондай-а осы массалармен бос кеістікті йіп, толтыруы болып табылады. Нтижесінде халыты заымдау ауіптілігі туындайды.

тару жмыстары толы клемде ар кшкіні, сел, ирау толыымен тскеннен кейін жне ахуалды тратануынан кейін, оларды айтадан пайда болу ауіптілігіні жо болуы кезінде ткізіледі.

Одан баса ыса мерзімге тару блімшелеріне халыты тіршілік рекетін амтамасыз ету міндеті жктелуі ммкін.

Жарылыс нтижесінде трлі нысандар ртрлі бзушылытара тап болса, ал бзылан аудан айтарлытай болса, осы жадайда жмыс бірінші кезекте кмек зардап шеккендерді мірін сатап алу кепілді болан нысандарда ткізілу керек.

Кш-ралдар жеткілікті болан жадайда тару жмыстары ТЖ барлы аймаында орындалуы тиіс, ал рт болан жадайда–оларды сндіргеннен кейін ммкін болан жерде орындалады.

рт болан жадайда тару жмыстарын йымдастыру

Адамдарды тару кезінде келесі ережелерді басшылыа алу керек:

– зардап шеккендерді й-жайды немесе шыару жолдарыны ттіндеу (газдану) дегейіне арамастан ртке арсы ызмет ызметкерлеріні сйемелдеуімен шыару;

– шыару жолдары ретінде бірінші кезекте ішкі жне марш сатыларын олдану;

– адамдарды сырты саты бойынша тсулері тару аранымен ауіпсіздендірумен орындау;

– адамдарды биіктіктен тару араны арылы тсіруді таруды баса трлерін олдану ммкін емес, ерекше жадайларда ана жзеге асыру;

Кугерлерді мліметтері бойынша ттінде адамдар бар болса, барлы брыштарды мият арап шыу, терезе жанында, длізде, стел астында, шкафтарда, тазалы блмесінде, кереуеттерде жне кереует астында, пеш артында, шошалада, оймада жне т.б. жерлерде зардап шеккендер бар ма жо па тексеріп, адамдарды тапан жадайда оларды шыару шін іс-шаралар олдану керек.

тару кезектілігі адамдар санымен емес, оларды міріне ауіптілік дегейімен аныталады. Бірінші кезекте адамдарды е ауіпті орындардан тарады. Бірдей ауіп тнген кезде е алдымен балаларды, ауыр ауруларды жне крі адамдарды тарады. Адамдар абыржушылы алпында болса, тару жмыстарын басаруды жедел трде з олына алу керек.

Ттінмен сталан адамдарды тару шін ттінделген й-жайа ГТ буындарын баыттау кезінде зімен бірге осымша газттышты алып, ажет болан жадайда зардап шегушіні газттыша осып, ттінге толан й-жайдан шыару сынылады. осымша газттыш болмаан кезде тарылатын адамны басын суланан тыыз матамен жауып, ауіпті айматан ту кезінде тарылатын адамды крпемен, жабындымен, жамылымен жабу ажет.

рт сндіруші лап алуы ммкін орындарда (сатыларда, тырда, саты бойынша тсетін жерде, трлі дытарда, жертледе жне т.б.) жмыс жасау кезінде жмыс істеушілерді ауіпсіздендіруді олдану керек. ауіпсіздендіру шін бірінші рт сндіруші аранмен байланып, оны карабинге бекітеді, аранны екінші жаы ауіпсіздік бекетіндегі бекетшіде болады, алан газ ттіннен ораушылар аранды карабиннен ткізіп, кезекпен тмен тседі. Аранды немі лсіз тартылан жне адамны лауы (сырып кетуі) жадайында стап алуа дайын болу алпында стау (карабин арылы) керек.

Химиялы жтыру аймаында

УЗ тастандысын залалсыздандыру бойынша жмыстарды ткізуге шешімді басшы авария ауданын жне химиялы барлау деректерін жне жтыру баылауын алдын ала барлауды ткізу негізінде абылдайды. Алдын ала барлау барысында келесі айындалады:

– ХЗ тгілуді санды сипаты жне жайылу клемі;

– коммуникацияларда аварияны жою ажеттілігі (технологиялы желілерде), ХЗ бзылан сыйымдылыа айдау тртібі;

– затты жайылуын шектейтін оршаулы білік рылыларыны, дытарды, баыттаушы арытарды орналасу орындары;

– авария ауданында ХЗ тастандыны, жерді, рылыны жне ндірістік имараттарды залалсыздандыру тртібі жне дістері;

– ажет етілетін жеке рам, техника, бейтараптау заттар мен ерітінділер саны;

– кш-ралдарды шоырлау орны;

– бейтараптау заттарды дайындау жне машиналарды зарядтау алаын орналастыру;

– жмыс орнына жаяу жне клікпен келу жолдары;

–метеорологиялы жадайлар жне басару, таматану, оралу ралдарын беру пунктеріні орналасуы жне с.с..

ХЗ тастандыны, жерді, рылыны жне ндірістік имараттарды залалсыздандыру бойынша жмысты ндіру шін авария ауданы шартты трде таза, яни жтырылмаан жер учаскесіне жне зіне авария ошаын жне жтыру аймаын ендіретін ластанан болып блінеді.

Алдын ала барлаудан кейін рылым (блімше) командирі шешім абылдайды, баынудаылар алдына міндеттер ояды жне аварияны жоюа атысатын блімшелермен зара атынасты йымдастырады.

УЗ тастандысын залалсыздандыру бойынша жмысты ткізуге міндеттерді рылым (блімше) командирлері авария ауданына келіп, жмыс жетекшісіне з рылымыны (блімшесіні) ммкіндігі туралы баяндамадан кейін алады. Жмыс басшысы командирлерді авария ауданындаы жадаймен таныстырады, міндеттерді ойып келесіге крсетеді:

– авариялы-техникалы ралымдара (блімшелерге)– кшейту ралдары, жмыс учаскелері (нысандар); коммуникацияларда аварияларды жою орындары (технологиялы баыттарда); ХЗ баздарды, жтырылан жабдытарды, сыйымдылытарды залалсыздандыру орындары жне т.б.; озалыс баыты, жмысты басталу жне аяталу уаыты; міндеттерді орындауда кіммен жне андай сратар бойынша рекет ету; ауіпсіздік шаралары;

– рт ралымдарына (блімшелеріне) – шекаралар, су аландарын ою учаскелері; оршаан ортаны ластануын алдын алу бойынша іс-шаралар; рт ралдарын бліп ою жне орындалатын жмыстарыны кезектілігі; суды алу орны жне жмыс учаскелеріне келу жолдары; жмысты басталу жне аяталу уаыты; міндеттерді орындауда кіммен жне андай сратар бойынша рекет ету; ауіпсіздік шаралары;

– механизациялау ралымдарына (блімшелеріне) – оршау белестері рылыларыны учаскелері (орындары) немесе су аыны лауыны, баыттаушы жыра клемі,

– ХЗ аымын шектеуші; ХЗ сусымалы материалдармен жабу орындары; озалыс баыттары; жмысты басталу жне аяталу уаыты; жтырылан топыраты жне баса материалдарды жинау жне шыару тртібі; міндеттерді орындауда кіммен жне андай сратар бойынша рекет ету; ауіпсіздік шаралары;

– арнайы ораныс ралымдары (блімшелері)–ХЗ тгілу орындарын, жерді, жабдытарды, ндірістік имараттарды жне шыарылан топыраты залалсыздандыру; ХЗ бейтараптау кезекшілігі, тртібі жне тсілдері; залалсыздандыру ралдарымен амтамасыз ету тртібі; бейтараптау заттарын дайындау жне машиналарды зарядтау алашалары; жылжу баыттары; жмысты басталу жне аяталу уаыты; міндеттерді орындауда кіммен жне андай сратар бойынша рекет ету; залалсыздандырылан жер учаскелерін жне нысандарды беру тртібі; жмыс басшысымен байланысты олдау тртібі; ауіпсіздік шаралары.

ХЗ шыарылымын сйыты тсілімен залалсыздандыру кезінде техникалы ралдар бейтарап заттарды дайындау жне машиналарды зарядтау алашасына шыарады, оларды жаратандырады, есептерді жеке рамы оралу ралдарын киіп, одан кейін кш-ралдар авария болан жерге шыады.

Тегенге немесе жер ашылауына латырылан ХЗ тасып кетуін залалсыздандыру кезінде машиналар жтыру ошаынан желсіз жаына орнатылады. рт сндіргіш сорапты пайдаланып, есептер затты сйы фазасын су соралауымен немесе бейтарап затпен араластыруын жасайды.

Таралу жолында су аланын УЗ булы газды блтты ру жолымен химиялы жтыруды ошаулау рт машиналарыны кмегімен жзеге асырылады.

УЗ тастандысын сйысыз тсілмен залалсыздандыру кезінде инженерлік техника жне механизмдер авария ауданына шыады, машиналар есебі регламенттік дайынды жмыстарын ткізеді, ораныс ралдарын киіп, міндеттерді орындауа кіріседі.

Жтырылан сусымалы материал жне УЗ сііру тередігіне топыраты стігі абаты ажет болан жадайда рі арай залалсыздандыру алашасына шыару шін арнайы сыйымдылыа жиналады.

Жтырылан топыраты залалсыздандыру орны мен шыару жолы жергілікті кімет органдарымен жне жол полициясымен келісіледі.

Шыарылан топыраты жне баса материалдарды залалсыздандыру бейтараптау ерітінділерімен деу немесе кйдіру жолымен жзеге асырылады. Шыарындыны залалсыздандыру бойынша жмыс здіксіз, толы аяталанша жргізіледі.

Химиялы ауіпті нысанда ндіріс дерісін айта алпына келтіру ауматы залалсыздандыру, алды жтыруды баылап жне залалсыздандырылан нысандар мен учаскелерді беру бойынша жмысты толы клемде ткізіп, ндіріс кілі тексергеннен кейін рсат етіледі.

Радиоактивті ластану айматарында.

тару жмыстары зардап шеккен адамдарды тауып, тарумен жне кмек крсетумен байланысты, осы жерде оны радиоактивті ластану жадайында ткізуді басты ерекшелігі радиациялы ауіпсіздік іс-шараларыны біратарын сатау ажеттілігі болып табылады.

Ттенше жадайды р тріні радиациялы ауіпті нысанда авария болан жадайда зіні ерекше белгілері, шарттары жне заымдау факторы болады, олар негізінен заымдау ошаыны сипатын жне олара авариядан кейінгі сипаттарды жне клемін ескере отырып, тару жмыстарын жргізу технологиясын жне йымдастыруын айындайды.

Іздестіру-тару жмыстары зіне негізгі операцияларды келесі технологияларын ендіреді:

ластану аймаын барлау жне зардап шеккендерді іздестіру; ластану айматарын (учаскелерін) жне сулелену деректерін ошаулау; тару жмыстары (зардап шеккендерді баттан шыару, олара жедел медициналы кмек крсету жне ластану аймаынан оларды шыару);

шыл авариялы-тару жмыстары (е алдымен коммуналды-энергетикалы желілерде, сумен амсыздандыру жйесінде жне баса жйелерде жне халыты тіршілік ету нысандарында).

Крсетілген операцияларды райсысы тару блімшелеріні кш-ралдарымен белгілі тртіпте орындалады, осы жерде ерекше кіл е рационалды технологияларды тадауа жне уаыт шыыстары аз жне бар болан кш-ралдарды отайлы пайдаланып, радиациялы ауіпті нысанда наты авариялы жадайды шарттарына атысты тару жмыстарын йымдастыруа блінеді.

Жеке операцияларды орындау нормативтері, жеке учаскелерде жне нысандарда авариялы-тару жмыстарын жргізуді технологиялы регламенттері авария сипатымен жнеклемімен айындалады.

Радиоактивті заттармен ластанан блмелерде (айматарда, ауматарда) жмыстарды жргізу жмысшыларды сырты жне ішкі сулеге тсу жне таза ауматар мен трын йлерге радиоактивті ластануа келіп соатын жадайды болызбауа баытталан радиациялы ауіпсіздікті шаралар жиынтыын жзеге асыруды талап етеді. Бл шаралар жиынтыы радиациялы ауіпсіздік бойынша егізеді:

— радиациялы факторларды ата млшерлеу;

— радиоактивті ластану жадайларда жмыса барлы жмылдырылан адамдарды медициналы куландырудан ткізу жне осы мселені негізінде оларды жмыса рсат беру ммкіндігі туралы шешу;

— радиациялы ауіпсіздік сратары бойынша нсаулы;

— радиациялы жадайды жне оны згерістерін жйелі трде баылау, осы негізде наты учаскілерде жмыстарды затыыны шектілігін анытау;

— жеке лшегіш баылау жне ластанан жерде барлы жмысшыларды сулеге шаылуын есепке алу;

— ластануды таратпау;

— барлы жмыскерлерді жеке ауіпсіздігін йымдастыру;

— жмыстарды ткізу учаскілерінен ластануды таратуды болызбайтын санитарлы-ткізу тртіпті йымдастыру;

— санитарлы деу жне жмыскерлермен пайдаланылатын арнайы киім, арнайы ая-киім жне жеке ораныс ралдарын жйелі трде зарарсыздандыру.

Радиациялы апат болан жадайда ауматы жне сол жерде орналасан нысандарды (бірінші кезекте апатты нысанны зі) радиоактивті ластануы болуы ммкін.

имараттарды сырты абаттары жне жаын орналасан ауматы ластануы ммкін, біра радиоактивті заттарды имараттарды ішіне желдетпе жмысы арылы еуі ммкін (егер ол уаытында сндірілмесе), адамдарды, клікті озалысы арылы, жне де ашы тран терезелер, есіктер жне т.б. ауа аындары арылы.

ткізілетін жмыстарды сипаты мен олданылатын шаралар тізімі ауматар мен дірістік нысандарды дегейінен туелді радиоактивті ластануды маызды р трлі.

алыптасан терминология радиациялы апат жадайында апат жмыстарын 2 кезеге блуді болжамдайды: бірінші кезектегі тару жмыстары мен апаттарды салдарын жою (оны ішінде нысанда жне оны аумаында жндеу-алпына келтіру жмыстары).

Апатты масштабынан туелді радиациялы ауіпті нысанда бірінші кезектегі тару жмыстар жолында туындайтын негізгі мселелер жалпы трде болып келеді:

— апатты ядролы-техникалы одырыа баылау орнату (реактор);

— жадайды баалау жне апат пен оны салдарыны ауырлыын тмендету бойынша шешімдерді абылдау;

— тару жмыстарын жргізу;

— рттерді сндіру;

— радиоактивті заттарды шыындарын басу жне радиоактивті блтты тарауын болдырмау;

— жмыстарды ткізу орындарына адамдар мен клікті жаындауы жолдарын зарарсыздандыру;

— радиациялы ораныс бойынша шаралар.

Апатты салдарын жою ласатнан ауматы шектеріне радиоактивті заттарды таралуын болдырмау бойынша негізгі масатты кздейді жне келесіні осады:

радиоактивті ластануды кздерін таратпау жне жою;

ластанан ауматы зарарсыздандыру (алпына келтіру);

жмыстарды жргізу кезінде пайда болатын радиоактивті алдытарды жинау жне кму (орналастыру) жне нысан мен оны аумаында жндеу-алпына келтіру жмыстары, клемі жне апатты ауырлыымен, тікелей таайындау бойынша бойынша рі арай пайдалану жоспарларымен (радиоактивті заттарды ыдырауына ажетті уаыт кезеніне нысандарды консервациялауы ммкін) аныталады.

Жмыстарды наты тізімі мен оны жоспарлау тртібі ауматы радиоактивті ластану дегейімен, наты ластануымен жне айта алпына келтірілетін нысанны техникалы жадайымен аныталады.

Апатты салдарын жою жне ластануларды таратпау бойынша жмыстарды жоспарлауды негізгі аидалары келесі болып табылады:

— рам жне ластануды радионуклидтеріні орналасу негізгі трлерін баалау;

— аума жне нысандарды негізгі бірыай стігі абаттарыны асиеттерін есепке алу;

— р-трлі абаттарда радиоактивті ластануды белгілеуіні шамаланан асиетін (мытылыын) баалау;

— радиациялы жадайды алыптасуына сер етуіне байланысты р-трлі нысандарда (ауматарда) ластануларды таратпау жне жою бойынша жмыстарды жргізу басымдылытарын (кезектігін) анытау;

— арамата бар кштер мен техникалы ралдарды ммкіндігін есепке алумен бірге нысандарды радиоактивті ластануын таратпау жне жоюды е тиімді жне наты іске асатын дісін тадау.