Аза отбасындаы бірінші талап

Билет №1

Отбасындаы асыл адамдар

Ата – елді, отбасыны е сыйлы адамы. Ол отбасыны, елді бірлігін сатайтын, халыты болашаын байыптайтын, кпті крген дана ария.

же – кені, шешені анасы. Отбасыны, елді сыйлы анасы. Балаларды трбиешісі, аылшысы.

ке – йді басшысы, асыраушысы. Отбасындаы балаларды аморшысы.

Ана – мірге бала келген, тн йысын трт бліп, а стін берген е аяулы жан. Ол – отбасыны берекесі, ырысы, аылшысы, негізгі ттасы.

л – аза отбасындаы шаыра иесі, ке міріні жаласы.

ыз – елді сні, кркі, мірді глі, отбасыны уанышы. Ол – болаша жар, ана. Оны мпелеп, аялап, сыйлап жру керек.

 

 

Билет №2

Отбасылы дстрлер – шаыра тірегі

 

Отбасы – р адамны алтын ясы. Отбасы лтты дстрлерді алыптастыруда маызды орын алады. аза отбасында л баланы, ыз баланы трбиелеуге лкен мн беріледі. «ке крген о жонар, шеше крген тон пішер». Отбасында ла йді крделі, ірі жмыстарын йретеді. ыза тама істеу, й стау дадыларын алыптастырады.

Отбасында белгілі дстрлер алыптасуы керек. Ол отбасы шін те маызды. Мына кісіні есімі – уанышбек. Оны отбасы лкен. Оны кесі, шешесі бар. уанышбекті йеліні аты – Забира. Оларды бір лы жне екі ызы бар. уанышбек пен Забира ш баласына амор болып, жасы шаырата трбиелеуге кш салады. Ол шін лтты дстрді бзбай стауа тырысады. йге она шаырып, аза дастаранын даярлауды балаларына йретеді. уанышбек отбасымен демалыс кндерін бірге ткізіп, саяжайда баша егуге, саяхата шыуа, машинамен ыдыруа мар, Збира отбасымен бірге лтты таамдар зірлеуді, шет тілдерін йренуді жасы креді. Бл отбасында жексенбі сайын она шаыру, оларды кту дстрі алыптасан. Жасы дстр – отбасыны берік айналуыны тірегі.

 

Билет №3

Отбасы трбиесі

Мен мектепте жргенде сурет салуды нататын едім. Бл нерімді байаан кем мені олпаштап отырды. Біра айтсе де, суретші боласы деп зілді-кесілді айтан жо. з пікірін, білгенін айтатын, біра оны зорлап бізді миымыза ймайтын. Сондытан ба, отбасымыздаы бес баланы брі де здері алаан мамандытарын алды. ажет деген кезде, анша керек болса, суретті сонша салатын едім, уаыттан да ешкім шектемейтін.

азіргі отбасыларды кпшілігі она йді еске тсіреді. айсібір ата-аналар балаларын телефонмен трбиелеп жатады. «Трды ба? Тамаыды іш! Содан кейін отыр, сабаыды оы!».

Кп нрсені кілті й ішінде орныан дстрге байланысты деп ойлаймын. Бала зіні бкіл мырына жететін е жасы асиеттерді йді «ауасымен» бірге жтуы керек. Бл жерде брібір – ауылды баласы ма, аланы баласы ма, е бастысы, бойындаы дарынын жандырып, табандылыа йрет. Ал егер баланы аылы болса, оны аймыпай, жалта болмай суге талпындыру керек.

 

Билет №4

лкенді сыйлау – лылы

Бір кні абылбай арт шаршап келе жатанда, анадайдан жалыз йді кзі шалып алады. Шлін андырысы келіп, йге бас сады. Киіз йді іші мнтаздай таза, тиянаты жиналан. рбір заты азаы ою-рнекпен жасалан. Бл не де болса аза отбасыны йі, ыз баласы ылыты, л баласы лыты болды-ау шамасы деген ой келді арта.

Сондай ойда транда, сырттан «Бл кім екен?» деген ызды дауысы естіледі. абылбай арт:

- Аманбысы, балам!

- Аманбыз, сіз кімсіз? Бізді йде айдан жрсіз?

- Балам, шлдеп су ішейін деп келгенмін.

- Бізді йде су таратып жытыр ма екен?

Бл жауапты естіген арт ндемей шыып жре берді. лгінде ойлаан ойыны ате екенін тсініп, басын шайап келеді. Сйтіп ой стінде келе жатып, екінші бір йге кез болады. Бл йге тіпті тотаысы келмей кетіп бара жатса, есік алдында тран бала.

- Ата, тотаызшы, мына бір ожау суды ішіп жіберііз, жасы болып аласыз, - деп артты асына жгіріп келді.

- Мені су ішкім келгенін сен айдан білді?

- Трііз шаршаана сайды, содан білдім.

- зіні ата, ке бар ма?

- И, кем бар, ой бауа кеткен.

- Рамет, балам, ркені ссін!лкенді сыйлай біледі екенсі.

- И, ата, кем маан немі лкенді сыйлау – лылы, лкенді сыйласа, алыса бленерсі деп ындырып отырады.

абылбай арт йді ішіне кірмесе де, сырттан-а бл аза отбасындаы балалар лкенді сыйлау, кішіге ізет крсету дстріне трбиеленгенін ты. Іштей атты риза болды.

 

Билет №5

аза отбасындаы бірінші талап

аза отбасында бірінші ке, содан кейін шеше, блар отбасы мектебіні стаздары десек болады. ке мен шешені баласына оятын е басты талап-тілегі – «депті бала» болып суі.

Сондытан аза отбасы немі: «депті бол, трбиесіздік жасама, кргенсіз болма» деген сияты сздерді балаларыны лаына йып сірген.

аза отбасында з баласын мейірімділікке, имандылыа баулыан. немі отбасында осындай трбие крген бала здігінен тіл алыш, адал, тиянаты, ыпты болып шыа келеді.

Трбие бастауы дептілік деп білген ата-ана уелі баласына здерінсыйлап-рметтеуді, згелерге, сіресе лкендерге сыпайылы танытуды йреткен. Сонымен атар балаларыны ер-азамат болып, халыа ебек етулерін басты міндет етіп ойан. Отбасыны берекесін сатап, мейірімділік танытатын – йел.

 

Билет №6

аза – онажай халы

аза халы танымаса да, «дайы онапын» деген адамды арсы алады. Жол жріп келе жатан адам кез келген ауыла, йге келіп, она бола береді. аза халында «ырыты бірі ыдыр» деген сз бар. Бл сзді маынасы: «Алланы жіберген сыйы ыры адаммен бірге келуі ммкін». Сондытан «онапен бірге т, ырыс, келеді, онаты уса, т, ырыс кейін ашып кетеді» деген тсінік бар.

аза шін онаты арсы алмау, ктпеу – ят. онаты арсы алуа, шыарып салуа ерекше мн береді. она келгенде й иесі алдынан шыып арсы алып, есікті зі ашып, йге кіргізіп, зі онатардан кейін кіріп, есікті жабуы керек. Бл онапен келген «т», «ырыс» бірге кірсін дегені.

она кту – аза халыны е жауапты ісі. Оларды риза етуге тырысады. Е алдымен, онатара сусын (ымыз, шбат) беріледі. Содан кейін шай ішіледі. Шайдан кейін онатарды кілді отыруына й иесі бар жадайды жасайды. Ауылдаы нші, кшілерді шаырып, онатарды кілін ктереді. онаты жасы арсы аланн йді «мырза й», ал дрыс арсы алмаан йді «сара» дейді.

Осы дстр азір де бар. Шетелден келген онатар «аза халы – онажай халы» деп бекер айтпаан.

Билет №7