Ателіктерді баалау принциптері

 

ателіктерді баалау лшеу нтижелеріні длдігі жніндегі объективті берілгендерді алу масатында жргізіледі. лшеу нтижесіні длділігі ателіктермен сипатталады. лшеу ателігі наты математикалы модельмен сипатталады, ол модельді тадап алу ателіктер жніндегі априорлы апараттар мен лшеу кезінде алынан берілгендер арылы длелденеді. Тадап алынан модельді кмегімен ателікті сол бір асиеттеріні млшерлі рнектелуі шін олданылатын сипаттамалары мен параметрлері аныталады.

ателіктерді сипаттамаларын нктелі жне интервалды деп блу абылданан. Нктеліге кездейсо ателікті ОКА-сы (СКО) мен жйелі ателікті модуліні жоары шегі жатады, интервалдыа - лшеу нтижесіні аныталмаан шегі жатады. Егер осы шекаралар кейбір ытималдылыты жауабы ретінде аныталса, онда олар сенімді интервалдар деп аталады. Егер де ателікті минималды ммкін шегін, наты жадайда, сондай ателіктерді кездестіре алмаса, онда олар шекті (шартсыз) интервалдар деп аталады.

Жйелі ателіктерді алу жне жою тсілдері

Жйелі ателік зінше Ж-ні физикалы, конструктивті жне технологиялы ерекшеліктеріне туелді сер етуші факторларды наты функцияларын, оларды пайдалану жадайларын, жне сонымен атар баылаушыны жеке сапасын береді. Жйелі ателіктер кезінде алынан баылау нтижелері тзетілмеген деп аталады. лшеу кезінде жйелі ателіктерді максималды дрежеде жоюа жне серін ескеруге тырысады. Оан мына жолдар арылы жетуге болады:

• ателіктерді орек кзін лшеуді бастамай трып алып тастау;

• тзетулерді анытап, оларды лшеу нтижесіне енгізу;

• жойылмаан жйелі ателіктерді шегін баалау.

Траты жйелі ателіктерді жою шін ртрлі дістер олданылады:

- орын басу дісі, лшенетін шаманы белгілі шамамен алмастыру арылы жзеге асатын салыстыру дісіні бір трі болып табылады, бл кезде барлы олданылатын лшеу ралдарыны кйі мен рекетінде ешандай згеріс жрмейді. Бл діс есепті толы шешімін береді. Оны пайдалану шін, онда лшенетін шамамен біртекті реттелетін лшем болу ажет.

- арама-арсы ою дісі екі рет лшенетін жне екі жадайда да траты ателікті себебі ртрлі, біра баылау нтижесіні зады рекеті бойынша белгілі болатындай етіп жргізілетін салыстыру дісіні бір трі болып табылады.

ателіктерді табасы бойынша компенсациялау дісі (жйелі ателікті табасын згерту дісі) екі рет баылап лшеуді арастырады, ондаы баылау траты жйелі ателік рбіреуіні нтижесіне ртрлі табалармен кіретіндей етіп орындалады.

Рандомизациялау дісі – белгісіз траты жйелі ателіктерді жою тсіліні аса универсалды трі. Оны мні бірдей шама ртрлі дістермен (аспаптармен) лшенетіні. Оларды райсысыны жйелі ателіктері барлы жиынтыты ртрлі кездейсо шамалары болып табылады. Осыны салдарынан олданылатын дістерді (аспаптарды) санын кбейткен кезде жйелі ателіктер зара компенсацияланады.

 

Лшеу жйелері

 

азіргі ндірістерді крделенуі мен ылыми зерттеулер-ді дамуы жздеген жне мыдаан физикалы шамаларды бірмезгілде лшеу мен баылау ажеттілігіне алып келді. Адамны лкен клемдегі апараттарды абылдап алу мен деу ммкіншіліктеріне табии физиологиялы шектеулері лшеу жйелері сияты осындай Ж тудыруды бір себебі болды. лшеу жйелері – бл берілген объектіге автоматты басару жйесінде автоматты деуге, беруге жне (немесе) олану шін олайлы трдегі физикалы шамалар жніндегі лшеу апараттарыны сигналын деу шін арналан байланыс каналдарымен бір-бірімен байланысан лшеу ралдары, есептеу техника ралдары жне кмекші ондырыларыны функционалды трде біріккен жиынтыы. Олара мысал болып крделі нерксіптерде дамыан жне андай да бір бйымды ндіруді технологиял процесін баылауа арналан жйелер жатады, мысалы, болат, электрэнергия жне т.б. ндірістері.

Таырып бойынша баылау сратары:

1. лшеу анытамасы, трлері.

2. С.Стивенс бойынша лшеу шкалаларыны жіктелуі.

3. лшеу міндеттері.

4. лшеу принциптері мен дістері.

5. лшеу классификациясы.

6. ателіктерді баалау прициптері.

7. Жйелі ателіктерді алу жне жою тсілдері.

8. лшеу жйелері.