Таырыбы: БО – педагогикалы ылым. БО даму тарихы.

Жоспар:

1. ХІХ- асырды аяында жне ХХ- асырды басында патшалы Ресейде білім беру жйесі.

2. 1871 жылы жаратылыстанудаы згерістер.

3. В.Ф.Зуевті ебектері.

Кілт сздер:Бадарлама, педагогикалы жйе, оулы, гимназия, училище.

БО – педагогикалы ылым.Зерттейтін пні, діс-тсілдері объектісі педагогика ылымымен сарындас болып келеді.

Ол - жылдарды аяы кезінде Ресейге асйектермен жериеленуші таптарды ыпалы айтадан стем бола бастады. Осы жадайа байланысты 1864-жылы мектеп уставындаы крсетілген кейбір бара халыа тн жасы жадайлар алынып басталынды. Мектептерде жаратылыстану пніні орнына айтадан «Закон божий» пні жргізілді. Сйтіп, Ресейде орта мектептер брыны классикалы жадайына айтадан оралды.

ХІХ- асырды аяында жне ХХ- асырды басында патшалы Ресейде, техникалы даму асиеті тмен бола трсада, ндірістерді шоырлануы лайып, кластар арасында арама-арсылы кшейіп,баса елдер сияты капитализмні жоары сатысы империализмге кше бастады. Сол кезде стем етуші тап, капиталистер патшалы кіметі жйені мдени жмысшыларды атты инады жне шеткі айматарда орыс емес халытарын ына шыратты. Кптеген жерлерде ндірістерді саны азайды, жмысшылар жмыссыздыа шырады, жмыс кні зарды, жмысшыларды жалаылары кеміді. Мндай экономикалы кризиске шырауы, саяси ереуілге ласып, ол демонстрацияа айналды.

1901-жылы программаны айта ру шін комиссия рылды. Сйтіп, комиссия орта мектепті ш класы шін жасалынан профессор Д.Н. Кайгородовты бадарламасыабылдады.

Д.Н. Кайгородов 80-90-жылдары (осы асырды) табиатты зерттеуде ататы алымдарды бірі болан. Ол «табиатты ескі досы жне табиата бас июші». Глдер, ормандар, стар жне табиатты жыл мерзімдері туралы кп фенологиялы баылаулар жргізіп кптеген йгілі кітаптар жазан. Сйте, тра Д.Н. Кайгородовты табиата деген кзарасы идеалистік трыда болан. Табиаттаы барлы былыстарды, задылытарды кзімен кре отырсада,оны барлыы бір «дайды дыреті» мен пайда болды деген болжамаа келген алым.

Д.Н. Кайгородов бадарламаны пндік принциппен май, «табиатты жатаханысы» атты принцип жасаан. «Табиатты жатахана» принципі рбір пнге кіретін жертілікті жерді орманы, баы, шабынды жері, клі, зені, бгеті арылы оытылатын аралас принцип. Оыту кезінде рі сімдігі, рі жан-жануары бірдей оытылады. Ондай оыту оушыа тсініксіз болады.

Д.Н.Кайгородов мндай жйені немісті малімі Ф. Юнгенні жйесінен алан. Бадарламада топсеруен, ол ебегі жне баса сабатарды трлері сынылан.

айгородов зіні бадарламасында оушуларды табиатты былысымен жне жергілікті жерді табиатамен таныстыруды, бдан оушыларды табиатты сюде сйіспеншілігі арттатылдыын дрыс крсеткен. Сйте тра, мектепте жаратылыстану пнін систематикалы трде оытуа арсы болан. Материалды оыту жыл мерзімдеріне байланысты оытылан.

Д.Н.Кайгородовты программасын проф. В.М. Шимкевичті программасы ауыстырды В.М Шимкевич зіні программасын А.Я. Гердті 1878-жылы жасалынан бадарламасыны негізіде жасаан. Бл бадарламада жаратылыстану пні тек ана бастауыш сыныптарыны І-ІІІ-сыныптарында жргізілген. Еркектер гимназиясыны жоары кластарында жаратылыстану пні енгізілмеген, ол тек реалды училищелерде, кадет корпустарында, йелдер гимназияларында, алалы училищелерде, кейін келе, коммерциялы училищелерде жргізілген.

Жаа программада ылымны ситемасы амтылан.

а) лі табиат (1сынып); б) сімдіктер (2-сынып); в) жануарлар мен адам (3-сынып).

1905-жылы революцияны уаытысында алдыы атарлы адамдарды сынысы бойынша, барлы мектептерде жалына бірдей білім беру жне тегін оыту, мекенді шіркеуден блу, мектепте жаратылыстану пнін жеке пн ретінде оыту, «дай туралы задылытарды» оытпау, малімдерге толы ммкіншілік тызусияты сыныстар болды. Мндай сыныстар В.И. Ленинні жеке зерттеу арылы 1903-жылы РСДРП-ні ІІ-съезінде партияны программасына енгізілген.

В.В. Павловты (1862-1918) дістемелік ызметі 19-асырды аяы кезінде басталан. Сол кезеде ол «техникалы мектептерде жаратылыс тану пнін оыту жнінде комиссияны» рамына кіреді. Оны негізгі маманды ботаник. Ботаника саласында шылдана міріні кпшілігін жаратылыс тану методикасымен айналысан алым. зіні методикалы идеясын тарату шін малімдерді арасында, Петербург университетінде студенттерге жаратылыс тану методикасы туралы лекция оиды. Сонымен атар, з идеясын тарату шін «Природа в школе» атты журнал шыаруа ат салысады. Сонымен атар, С-Петербургте педагогикалы музей скери оу мекемесіні жанында табиатшы-малімдер оамын рады. Ботаника пніні оулыын, оулыа арнап методикалы нсаулар жне жалпы «жаратылыс тану методикасыны негіздері» - деген оулыты 1907-жылы жазып шыады.

Биологиялы дістерді пайдалана отырып, Павлов мынадай принциптерде оыту сынан:

1. Формасы, оны атаратын ызметіне байланысты оытылсын.

2. сімдік пен жануарларды тіршілігі р уаытта мір срген ортасына байланысты оылсын.

3. Оылатын материалды тадап алу кезінде, сол организм биологиялы материала толы бай болуы тиіс.

оршап тран орта туралы ол «сезім» бірінші, зат екінші деген ыма келді. Мндай дрыс емес кзарастара В.И. Ленин зіні ебегінде «Материализм жне эмипириокритицизм» атты соы берді.

Мектепте жаратылыс тану курсыны ру, оны оыту жне топсеруендерді, сараманды сабатарды йымдастыру туралы Половцевтан да баса кптеген діскерлер - табиатшылар здеріні ебектері арылы кріне бастады.

Мысалы: К.П. Ягодовский, Б.И Рожков, В.А. Герд, И.Н. Полянский, т.б. Оларды ебектеріні арасында мектеп жаратылыс тану пні зіні блімдері арылы оулытар, оу ралы жне практикалы экскурсия туралы кптеген нсаулар алды. Мндай жадайлар жаратылыс тану пнін классицизмні ауыр амытынан босатты жне оларды дрыс жола салды.

Жаратылыс тану пні кптеген мектептерде те аз трде жргізілді. Тек ана жеке меншілік гимназияларда, коммерциялы училищелерде ауатты адамдарды балалары оыан. Себебі,буржуазиялы оама табиатты сырын кп білу керек болды. Сондытанда кптеген мектептерде ботаника, зоология, анатомия курстары оытылып оймай, биологияны ортынды курсы ретінде эволюциялы ілім оытылады.

 

1871 жылы жаратылыстанудаы згерістер.

Жаратылыстану ылымына ебек сіірген, Ч.Дарвинні е алаш ізбасары – А.Я. Герд дарвиндік ыма сйене отырып, жаратылыстану пніне арналан кптеген мектеп оулытарын шыарды. Ол оушы санасына сер ететіндей,тірі табиатты жан-жаты оып білуіне дрыс баыт бере білді. Герд шыармашылы ебектеріне оны айын тпнегізін круге болады.

Ресейдегі революциялы ктеріліс салдарынан 1871 жылынан бастап кптеген оу орындарынан жаратылыстану пні ысартылды. Тек 1901 жылы гимназияларды бастауыш сыныптарына жаратылыстану пні айта енгізілді. Осы аралытардаы зіліс салдарынан орыс дістемесіні біржола тотап алуына жне А.Я. Герд атыны млдем мытылуына сыбып болды.

Кейін 1914 жылы Б.Е. Райков зіні «Мектептегі жаратылыстану атты кітабында А.Я Гердті дскер ретінде танытты. Ендеше, Совет Одаы кезінде, Гердті жаратылыстану ылымыны дамып, ркендеуіне дістемелік масаттары жан-жаты жоары бааланып мойындалды.

Академик В.Ф.Зуев. (1752 - 1794). зіні ебегінде «Начертание естественной истории», 3 блім: «Ископаемое царство», «Прозябаемое царство», «Животное царство». Бл оулы 40 рет баспадан шыан. Крнекілік жне лкетану принциптерін станым еткен.

Ші дріс