Таырыбы: Биология пні бойынша жаа педагогикалы технологияны олдану.

Жоспар:

1. Педагогикалы технологиялара жалпы сипаттама.

2. Шаталовты жйесі.

3. араеты технологиясы.

Кілт сздер:тірек сызбанса, ми шабуылы, пікір-сайыс.

Оушылара азіргі заман талабына сай жоары дрежеде білім мен трбие беруде р пнді оытуа ойылатын талаптарды негізі – жоары ылыми дрежеде жргізілуі ажет. Егемендік алан елімізден оамны прогрессивті дамуымен атар оыту рдісінде жаалытар болуы керек, яни оытуды діс-тсілдерін жетілдіру, оушыларды сабаа белсенді атыстыру, оушыларды білімін тратандыру екендігін р стаз білу керек.

Оушыларды білімін тратандыру дегемініз – шкіртті оытылатын материалды днін з кзімен кріп, оан дрыс орытынды жасай отырып, айтыландарды есіне берік сатау, сатап алан білімін мірде олдана білу жне жаа нтижелер мен крделі ізденістерге жеткізу. Бл масата жетуді негізгілікті – жаа таырыпты мазмнын толы ашатын рамдас блік – тірек хабарлары. Оны трлері мынандай:

1. Тірек плакаты – сабаты крнекілігі ретінде пайдалану.

2. Тірексызба нсасы – сабаты немесе сынылатын материалды бейне жоспары.

3. Дидактикалы, диктантты карточкалар мен перфокарталар.

Оытуды е зекті мселелерді бірі оу материалын оушылара ызыты да тиімді технологияны яни оытуды трлі діс-тсілдерін пайдалана отырып тсіндіру. Тиянаты тсіндірілген саба оушыны білім-білік дадысын арттырып дербес ойлау абілетін алыптастырып, орытындылар жасауа, алан білімін мірде олдана білуге жетелейді. Осы масата Шаталовтыоыту дістерін оушылара жаа таырыпты мегерту жне орытындылау сабатарында пайдалану те тиімді. Педагогикалы тжірибелі стаздар за жылдар бойы Шаталовты тірек плакаттары мен тірек сызба-нсаларымен сабаты барлы кезедерінде пайдаланып келеді. Тірек сызбансалар сынылатын материалды «Бейне жоспары» - деп есептеуге болады. Ендеше осы жоспарды бір таырып немесе лкен тарауды ту барысында жасап пайдалануа болады.

Тірек сызбанса таырыпты:

· ысаша тсініктілігін;

· ттастыын;

· исындылыын;

· ышамдылыын;

· кркемдігін;

· крнектілігін амтамасыз ету керек.

Осы тірек сызбанса 9 сыныпта биологиядан «Зат жне энергияны алмасуы» - таырыбында келтірейік.

Сабаты масаты:

1. Азаны сырты ортамен байланысын, асорыту жне ан айналу жйелері арылы аза лпаларыны жасушаларына сіуі – ассимиляция екендігін жасуша цитоплазмасыны крделі рамды заттарды азада жй заттара, энергияа алмасып жне босап ыдырауы – диссимиляция зат алмасуды бір біліктегі арама-арсы екі трлі крінісі екендігі туралы білімді алыптастыру.

2. Оушыларды шыармашылы белсенділігіні дамуын, таырыптаы басты нрсені тауып маынасына арай ліктерге бліп оларды байланысуын анытап логикалы сызбансаны пайдалана білуге, кітапа ызыуын арттырып сызбансамен салыстыра білуге йрету.

3. здігінен ой орытындылап одан нтиже шыара білуге дадыландыру.

Мтінні логикалы-рамдылы сызбансасы.

Мнда текст ш мндес ірі блікке блінген.

1. Нрлі заттармен оттекті аза лпаларына асорыту жйесі жне ан арылы туі.

2. Заттарды жасуша ішінде згеруі (ассимиляция мен диссмиляция бірлікте).

3. Зат алмасудан пайда болан німдерді азадан сырта шыуы.

Сызбансалар крнекті жерге ілініп болан со оушы назарын бгінгі сабаа аударып, сабаты таырыбын оимыз, одан кейін сабаты негізгі масатын ашып тсіндіреміз.

Сабаты таырыбы: Зат жне энергияны згеруі.

Сабаты масаты: Аза мен оны оршаан орта ортасындаы здіксіз зара байланыс зат алмасу деп аталады. Ал зат алмасудаы ас орытуды, сіірілуді, тыныс алуды, ан айналу жйелеріні зара байланысы, яни ас орыту, тыныс алу ан айналу жйелері арылы лпа жасушаларына суды, нрлі заттарды денеде оттекті абылдануы, лпа жасушаларында заттарды згеруі, зр шыару мшелері арылы дене жасушаларынан зиянды заттарды сырты ортаа шыуы жайлы малмат беріледі.

Енді барлы оушылар назарын сызбансаа аударып р сзге жне негізгі ш кезеді тиянаты трде оып шыуын ескертіледі. Содан кейін І кезе бойынша сра ойлады.

1.а) Балалар, сызбансадаы І кезеге назар аударыдар. Нрлі заттарды згерістерге шырауы, яни асты асорыту жолдарындаы ортылуын, ортылан асты пайда тетіндігін еске тсірейік.

) Енді оттегіні азаа енуін, яни тыныс алуды еске тсірейік.

б) ан айналымы жйесіндегі анны оттегіне аныуы ай мшеде жреді?

Жауабы: Оттегіге аныан ан айда баратынын оушылар асты ішекте ана сіуін оушылар з тжырымдары бойынша айтып шыады.

2 а) Оттегіге аныан жне орытылан асты сіірген ан айда барады деп ойлайсыдар?

Жауабы: лпа жасушаларына барады.

3. Енді сызбансаны ІІ блігіне назар аударайы .

а) лпа жасушаларына келген заттар енді андай згерістерге шырайды?

) Ферменттер деген не?

б) Олар андай ызмет атарады?

Жауабы: Оушылар крделі згерістер жретіндігін немесе жасушаа келген нрлі затар, крделі згеріс процесінде жасуша цитоплазмасына айналатындыын яни биологиялы синтез процесі жреді деп орытындылайды. Ендеше осы синтез реакциясы ассимиляция деп аталады. Биосинтез процесінде жасушада жасалу жреді.

4. Биосинтез материалы деп нені айтамыз?

Жауап: Биосинтез материалы деп таматану кезінде еніп, асорыту жолдарына ыдыраан ан арылы жасушалара баратын нрлі заттар. Олар глюкоза, майышылы, глицерин амин ышылы жне оттегі. Осылардан жасуша цитоплазмасы жасалады.

5. Ал ассимиляция деген не?

Жауап: Ол крделі заттарды ыдырауы. Жасуша тзілген крделі заттар ыдырайды:

Жасуша кмірсуі глюкоза

май ышылы

Жасуша майы

глицерин

Ендеше, балалар, амин ышылы ыдыраанда улы аммиак тзіледі. Ол бауыра барып онда зарарсызданады да мочевинаа айналады. Ол глюкоза мен май ышылы жне суа блінеді.

6. Енді сызбансаны соы сатысына арайы.

а) Жасушада андай заттар пайда болады деп ойлайсыдар?

Жауап: Жасушада ыдырауды соы німдері пайда болады. Олар Н₂О, СО₂, мочевина. Бл заттар зр шыару мшелеріне ан арылы тіп, онда сырта шыады.

7 а) Сызбансада энергия белгісі тсірілген, оны алай тсінесідер.

Жауап: Жасуша цитоплазмасын тзетін заттарды ыдырауы кезінде, зр заттарымен бірге энергияа айналады.

Мысалы: Жасуша органоиды митохондрияа кмірсу глюкозаа ыдыарйды, сонда 17,6 кДж энергия блінеді. Ал 1 май 38,9 кДж энергия блінеді.

Блінгн энергия айда жмсалады?

Жауап: Блінген энергияны 45% азаны жылытуа жне 55% митохондрияа АТФ жасалуына жмсалады. АТФ биосинтезі, еттерді жиырылуы, секреция т.б. шін энергия кзі болып табылады.

АТФ ыдыраанда блінетін химиялы энергия-механикалы, электр жылу энергияларына айналады. Соныен аза жасушаларында оны тіршілік негізінде жататын жне здіксіз зін-зі жаартып тратын заттар мен энергияны крделі айналымы болып трады. Оушыларды тілген мтінде дрыс тсінгендігін байау шін бірнеше сратар ойып жне тестік діспен байауа болады.

Мысалы:

1. лпаны оректенуі деген не?

2. Ассимиляция деген не? Оны аза шін маызы андай?

3. Диссимиляция деген не? Оны аза шін маызы андай?

4. Ассимиляция мен диссимиляция процестеріні арасындаы зара здіксіз байланысын алай длелдеуге болады?

Тірек сызбансаларды пайдалана отырып тілетін сабатарды оушылра мынандай тиімді жатары бар.

1. Тірек сызбансаны пайдалану жаа материалды оушыны здігінен мегеруге алан білімін жйелеуге жетелей отырып, шыармашылы белсенділігін дамытады.

2. Оулыпен жмыс істеуге жне берілген материалды саба стінде мегеріп алуа кмектеседі.

3. Негізгі материалды ірі бліктерге бліп, оларды арасындаы байланысты табуа йретеді.

4. Оушыларды логикалы ойлау сезімін оятып орытынды шыаруа баулиды.

5. Оушыларды талдау мен жинатау абілетін дамытып, оуа жалпы ызыушылыын арттырады.

6. Сабата барлы оушылар з ой-пікірлерін айтып, апаратты дегейін артады.

7. Оушыларды мектеп мратына сай жеке адамны ттастыы, сайлаушылы, зіне-зі жетілдіруге мтылады, туекелге баруа даярлыы, шыармашылы, ынталыы, икемділік кзарастарымен сенімдерін алыптастырады.

8. Оушы зін-зі баалай білуі, рдастарымен бірлесе жмыс істеу дегейі алыптасып, зіні айналасындаылара рметі артады.

9. Оушыа дербес бейімділігі тыдай білуі, ойлау, зіне жаа міндеттер алуа мтылады. з абілетіне сенімі артады.

10. Оушылар оулытан тыс материалды пайдалануа мтылады.