Екінші тарау тжырымы

Тжірибелік блімде экспериментті ш дегейде арастыртырды. Анытау экспериментінде ата-ана мен жеткіншек арасындаы арым-атынасынта атыыс мселелері бірнеше дістемелер негізінде арастырылды. Натылап тсек:«Отбасылы обалжуды анытау»сауалнамасы.«Отбасылы социограмма» телімелі тесті. «Отбасында эмоционалды атынасты анытау» эдістеме. «Отбасылы серия» осы психодиагностикалы дістемелер таырып клемінде арастырылды. Нтиже крсеткіштері деліп, гистограмма мен диаграммаа тсірілді. Анытау экспериментінде туелді топтар мен обалжуы жоары сыналушылар алынды. Осы тмен крсеткіштермен жеке жне топты рі таырыпты тренингтер арастырылды. Соында нтижелі длелді крсеткіштер алу масатында баылау экспериментін жзеге асырды. Баылау экспериментінде де екі тест ала отырып, ата-анамен жеткіншек арасындаы арым-атынастаы атыыс мселелерін арастырды. Соы жетістікті салыстырмалы арастырды. орыта келгенде тзету жаттыуларын жас жне дара ерекшелігін есепке ал отырып жзеге асыруда нтижеге жетуге болатынын эксперимент арылы кз жеткіздік. Осы нтиже крсеткішінен тмендегідей психологиялы сыныстар береміз.

1. Жеткіншек пен ата-анасы арасындаы арым-атынаста тлааралы атынасты лкендер досты атынасты орната отырып жетуге болады.

2. Жеткіншектерге «дос» деген сзге тсінік берумен атар дос табуа ммкіндік туыза білу .

3. Жеткіншектер мен ата –ана арасында арастыратын шаым айту процесін ашы брде екі жа бірге талылайтын дегейді мегерту.

4. Досты атынасты біртіндеп клемді тлааралы атынаса келдіру.

ОРЫТЫНДЫ

 

«Отбасында тлааралы арым-атынасты абылдауды психологиялы аспектілері» таырыбы бойынша жргізілген дипломды зерттеу нтижесінде келесі орытынды жасады.

1. Отбасы психологиясында алыптасан тжырымдамалы кзарастара теориялы талдау жасау арылы ылыми аидалара сипаттама жасалынды. Оларды отбасыныоамдаы орны, атарар ызметі, іс-рекеттеріне жне отбасындаы арым-атынас ерекшеліктеріне анытама беріліп, сипаттама жасалынан.Отбасындаы арым-атынас пен оны тла алыптасу процесінде алатын орны туралы Б.П.Парыгин, А.Г.Харчев, С.Голод, З.Янкова, А.М.Уматинов, Э.К.Васильева т.б. алымдар зерттеулерінде отбасы мшелері арасында ысымны болу себептерін жне отбасы ызметіні ш тобын арастырады. Олар шаруашылы-экономикалы, генеративті-трбиелік, мдени. Сонымен атар отбасы ызметіні басада трлерін анытаушылар бар. Отбасы проблемаларына арналан зерттеулерді кптігіне арамай лі отбасы ызметіні орта топтамасы немесе жіктемесі жетік трде толы жасалмаан. Мысала, Г.М.Свердлов жне В.Л.Ресенцев отбасыны маызды ызметтеріне рпа жаластыру, трбиелеу, шаруашылы жне зара кмек крсету ызметтерін айтады. Отбасыны анытамасы туралы да лі орта пікір алыптаспаан. А.Б.Харчев берген отбасы анытамасы жалпылама болып табылады: «Отбасы денелік мір мен леуметтік аза міріні арасында байланыстырушы звено болып табылады.

2. Отбасындаы е басты іс-рекет ол ата-ана мен бала арасындаы арым-атынас. арым-атынас – адамзат міріні аса маызды жне негізгі сферасы болып, соны нтижесіде тлааралы байланыс орныып, зара мміле алыптасып дамиды. арым-атынас дегеніміз зара пікір алмасу, сезім лемінде бірлесіп лззат алу, айы, уанышта ортатас болу сенімді ке ауымды эмоция спектрлерін амтиды. арым-атынас барысында екі не бірнеше тла арасында рухани лем жне ой-пікір, сана-сезім, мінез-лы, ылы-жорытар, келісім, не зара тсіністік трысында, не болмаса атыыс, талас-тартыс, арама-айшылы трысындаы мміле рдіс іске асады. Отбасылы арым-атынаста оны осы функциялары толы орын алады. Егер тартыс-талас, арама-айшылы, тсінбеушілік басым болса отбасында балаа дрыс трбие беру ммкіндіктері тмендейді. арым-атынасы бзылан отбасыларына психологиялы жне психотерапиялы кмек крсетуге кптеген психотехникалар пайдаланылады. Отбасыны екі тармаы - ерлі-зайыптылар мен ата-ана – бала атынасы кеінен арастырылып, оларды ерекшеліктері, артышылытары жне иындытары талданып, одан шыару жолдары крсетілді.

3.Тжірибелік блімде ш дегейде жргізілген эксперимент нтижелері келесі. Айындау экспериментінде ата-ана мен жеткіншек жас кезеіндегі балар арасындаы арым-атынасынта атыыс мселелері бірнеше дістемелер кмегімен зерттелінді:«Отбасылы обалжуды анытау»сауалнамасы,«Отбасылы социограмма» телімелі тесті, «Отбасында эмоционалды атынасты анытау» эдістемесі, «Отбасылы серия», питограмма трлері. Зерттеу нтижесі ш крсеткіш бойынша топтастыранда (даымды, жаымсыз жне туелді атынас) жаымсыз атынас крсеткіші басым болды, екінші орында туелді атынас, ал шінші орында жаымды атынас орналасты. Отбасында арым-атынас крсеткіштерін коррекциялау масатында айта ру эксперименті жргізілді. Кеес беру жне коррекциялы топтар жмысына 15 отбасы мшелері атынасты. Олар туелді топтар мен обалжуы жоары сыналушылар алынды. Жргізілген коррекциялы іс-шаралар нтижесінде жаымды атынас крсеткіші жоарылады (баылау тобында згеріс байалмады). Сондытан отбасына психологиялы ызмет крсетуді нтижесі о болды деп тжырымдаймыз.

Тлааралы арым-атынасты абылдауды психологиялы нормалары бзылан отбасына психологиялы кмек крсетуді йымдастыру туралы келесі сыныстар жасады.

1. Жеткіншек пен ата-анасы арасындаы арым-атынаста тлааралы атынасты лкендер досты атынасты орната отырып жетуге болады.

2. Отбасыны психологиялы жадайын диагностикалауа арналан дістемелерді басым кпшілігіні психокоррекциялы сері мол. йткені зерттеу нтижесін талдау барысында зерттелінушілерге психологиялы кеес беріліп, атыыстар мен келіспеушіліктерді себептері аныталады.

3. Психокоррекциялы іс-шаралара ата-аналармен атар балалары да атысуымен жргізілсе отбасында орын алан келіспеушілік, шаымдану, баса да атыыс жадайларды талдау жне оны шешу жолдарын анытау, тіл табысу мселерін шешу тиімділігі арта тседі.

Дипломды зерттеу барысында жинаталан материалдарды отбасына психологиялы кеес беру, психокоррекциялы сабатарды жргізу барысында, мектеп психологиялы ызметін йымдастыруда жне студенттерді даярлауа кеінен пайдалануа болады.

 

ДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Абдракова А.Б. Роль общения в воспитании трудных подростков. Автореф.дис. канд. Алматы, 2004.

2. Айдарбеков .А. Развитие диалогическии сруктуры самосознания у подростков в системе внутрисемейных взаимодействии Автореф.дис. канд. Алматы, 2003.

3. Атоян А.Д Конфликтология М.: Смысл, 2006

4. бдумтліп К.Д. Тртібі иын жасспірімдерді арнайы мектеп жадайында трбиелеуді жне айта трбиелеуді педагогикалы жолдары Автореф. канд.дис. Алматы, 2004.

5. Вестник НАПК 2005, № 2

6. Вестник НАПК 2005, № 4

1. Валеология дене трбиесі спорт 2003, № 3

2. Елубаева С.Б Психологические особенности этнической и идентичности и самооценки современных казахских подростков. Автореф. канд.дис. Алматы, 2004.

3. Жаыпов С.М, Бизаова Ф. Білім беру жйесінде олданылатын психокоррекциялы жаттыулар Тараз.: орау, 2007

4. Жаыпов С.М, Бизаова Ф. Білім беру жйесінде олданылатын психодиогностикалы жаттыулар. Тараз.: Сенім, 2006

5. Кнслмова Т.К Жеткіншектердегі зіндік баалау, зіндік реттелу жне эго кйді белсендірілуі мен агрессиялытан зара байланысын психологиялы-педагогикалы тренинг негізінде зерттеу . Автореф. канд. дис. Алматы, 2002.

6. Манов М.М Жас жне педагогикалы психология А.:Білім, 2002

7. Торыбаева М.З Жасспірім оушыларды салауатты мір салтын алыптастырудаы мектеп, отбасын жне оамды ауымны бірлескен жмысы Автореф.канд.дис. Алматы, 2004.

8. Познай себя №2 , 2004

9. Познай себя №2, 2006

10. Прикладная психология Журнал № 5, 1999

11. Прикладная психология Журнал № 4, 2006

12. Петровскии А.В Педагогикалы жне жас ерекшелік психологиясы А.: мектеп, 1998

13. Шалгинбаев Т.М Особенности личностных свойств и межличностных отношений подростков с дезадаптивным поведением и их учет в реабилитационной работе Автореф.дис. ...канд. психол. Наук. А, 2004.

14. Шужебаева А.И Психологияеские-педагогические исследования трудностей в общении детей в условиях семейного воспитания Автореф. канд. дис. Алматы, 2004

15. Шарафадин А.А Отбасында ата-ананы балаа трбиелік ыпалын артыруды педагогикалы шарттары Автореф.дис. ...канд. психол. Наук. А, 2004.

16. Малкина- Пых Г. Семейная терапия. Изд-во ЭКСМО, 2006

17. Назарбаев Н... Жаа лемдегі жаа азастан.-2007

18. Жаыпов С.М.. Управление познавательной деятельностью студентов в процессе обучения. –Алматы, 2002.-117б.

19. Елизарова Т.Ю. Детерминация психологического преодоления критических ситауаций: Автореф. дис…канд.психолог.наук. –Минск, 2000.-28б.

20. Погодин И.А.. Динамика психологических характеристик личности в процессе адаптации в условиях относительной социальной изолояции: … Автореф.дис канд. психол наук:19.00.01.-Минск,2002.21б

21. Выготский Л.С. Избранные психологические труды.-М.:Институт практической психологии.1995..-352б.

22. Фонтана Д.Как справтиьсся со стрессом. Перри Г. Как справиться с кризисом.Брум А., Джеллио Х. Как жить с вашей болью /Пер. с англ.-М.: Педагогика –Пресс, 1995.-323б.

23. Василюк Ф.Е. Психологический анализ преодоления критических ситуаций: Автореф. канд.дис.-М.,1981. –28 б.

24. R.S.Lazarus.. Psychological stress and the coping process.-N.-Y.Mc Graw-Hill,1996,-Р.457..Осницкий А.К,. ЧуйковаТ.С Саморегуляция активности субъекта в ситуации потери работы //Вопросы психологии.-1999.-№1.-С.92-104бб.

25. Василюк Ф.Е.. Психология переживания.-М.:МГУ,1984.-200с.

26. Вайзер Г.А. Смысл жизни и «двойной кризис» в жизни человека //Психологический журнал.-1998.-Т.18,№5.14б.

27. Селье Г.Стресс без дистресса.-М.:Прогресс,1982.-124б.

28. Томэ Х.Теоретические и эмпирические основы психологии развития человеческой жизни //Принципы развития в психологии / Сб-к науч.тр.-М Г.С..:изд-во МГУ,1978.-С 201-231б.

29. Абрамова А.Г. Алгоритмы работы психолога со взрослыми.-М.:2003.-155б.

30. Бэрон Р.Б.,Ричардсон Д. Агрессия.-СПб.-М.-Харьков-Минск,1999.-340с.

31. Карцева. Изменение образа Я в ситуациях жизненных перемен: Автореф. дис… канд. психол.наук. –М.., 1989.-27б

36. Эриксон Э. Детство и общество/ Пер. с англ.-СПб.:Речь,2000.-416с.

37. Асмолов А.Г. Психология личности.- М.: Изд-во Моск.ун-та,1990.-367б.

38. Фрейд З. Я иОно / Пер. В.Ф Полянског.-М.,1990.-56б.

39. Хьелл Л.,Зиглер Д. Теории личности.-СПб.:Изд-Во «Питер»,1997.-608б.

40. Ломов Б.Ф. Вопросы общей,педагогической и инженерной психологии /Ред.сост. и авт. В.А Барабанщиков. –М.: АПН СССР, 1991. –295б.

41. Леонтьев А.Н. Деятельность. Сознание. Личность.–М.:Политиздат,1975.-303б.

42. Ананьев Б.Г. Человек как предмет познания.-Л.: Изд-во ЛГУ, 1968.-327 б.

32. Шибутани Т.Социальная психология. Ростов –на Дону,1998.-538б.

43. Ахметова Р.А. Жеке тланы биографиялы дадарысы: Автр реф. Дис… канд. Психоло.наук. –Алматы, 1999.-30б

44. Шалынбаев Т.М. Мінез-лында дезадаптивтік жас спірімдерді кісілік асиеттері мен кісіаралы атынастар ерекшеліктері жне оларды келтіру жмысында есепке алу: автр.реф. Дис … канд. психол. наук: А,2001.-47б

33. озыбаева М.В. (1999ж) Тлалы аладаушылыты кріну механизмдері згеруіне р трлі факторларды сері : Автореф.дис. ...канд. психол. Наук. А, 2004.

34. аралова З.Ш. Тланы суицидтік мінез-лыны психологиялы механизмі: Автр реф. Дис… канд. Психоло.наук. –А.,2000.-31б

35. Серова Л.К. Жеке тланы крделі рекет жадайында басаруды психологиялы сратары. Психологический журнал. –2000. –Т.20, №4. 21б.

36. Хомик В.С., Пантилеев С.Р. Самоотношение как эмоционально –оценочная система . –М.: Изд-во МГУ, 1991.-108б.

37. Ли Е.П. Бес жастаы балалар мінез-лындаы гуманистік баыттылыты алыптастыруды психологиялы шарттары: Автр реф. Дис… канд. Психоло.наук. –М., 1997.-30б

38. абаова М.П. Бірлескен мірлік іс-рекет процесіндегі ерлі-зайыптыларды атынас тратылыыны психологиялы факторлары:... Автореф.дис канд. психол наук.-А,2004.17б

39. М.И.Лисина, И. Зографова Проблемы агрессивности человека. –М., 1990. –22б.

40. К.Н Поливанова. Психология возрастных кризисов.- М.:Академия,2000.-184б.

41. Божович Л.И. Проблемы формирования личности:избранные психологические труды. –Воронеж, 1995. –352б.

42. Петровский В.А. Психология неадаптивной активности. –М.: ТОО «Горбунонк», 1992.-224б.

43. Беркович Л.В. Агрессия: причины ,последствия и контроль. –СПб.: Прайм –УВРОЗНАК, 2002. –512б.

44. Ковалев С.В. Психология современной семьи.-М., 1988. –208б.

45. Мясищев В.Н. Психология отношений. –М.: Институт практической психологиии,.И.Личность в экстремальных условиях. –М.: Политиздат, 1989. –303б

46. Елизаров В.И. Структурно –функциональные особенности субъективной репрезаньации жизненных событий: Автореф.дис… канд. психол наук.-М.,2000.27б.

47. Алешина Ю.Е. Цикл развития семьи: исслед.и проблемы Вестник МУ Сер14 №2.122б

48. Абульханова –Славская К.А Стратегия жизни. –М.: Мысль,1991. –299б.

49. Домбровский А., Велента Т. Кризис семьи // Семейная психология и семейная терапия. 2005.№3. 45б

50. Дж. Хейли. Необычная психотерапия.-М., Мысль,1991. –200б.

51. Лабиринты одиночество /Пер., сост.Н.Е Покровский. –М.:Прогресс, 1989.-623б.

52. Наенко Н.И. Психическая напряженность.-М.:Изд-во Моск.ун-та,1976.-112б.

53. Рубинштейн С.Л. Проблемы общей психологии. –М.:Педагогика,1973. –423б.

54. Антипов Е.Е. Введение в теорию адаптации.-М., 1991.-24б.

55. Эйдемиллер Э.Г., Юстицкий В.В. Семейная психотерапия. –Л.: 1989. –192б

56. Ковалев С.В. Психологния семейных отношений. –М.:Педагогика, 1987. –159б.

57. Фромм Э. Искусство любить: Исследование природы любви /Пер. с англ. –Минск: Полифакт. 1990. –160б

58. Шмелев А.Г. Острые углы семейного круга: Психология обыденной жизни.-М.Знание, 1986, 1986. –93б.

73. Сапарова И.А. Психология переживания болезни. –Алматы: Каусар –булак, 1998. –268б.

74. Небылицин В.Д. Избранные психологические труды / Под ред. Б.Ф. ломова. –М.: АПН СССР, 1990.-403б.

75. Герасимович Г.И., Ковалев С.В. Советы врача молодеженам / Психология семейных отношений –Алма –Ата ,- 1992 –224 б.

59. Маслоу А. Психология бытья/ пер. с англ. М., Прогресс 1997

76. Столин В.В Системная семейная психотерапия // Вопросы психологии. –1982. -№4 -105-115бб.

77. Эйдемиллер Э.Г., Юстицкий. Семейная психотерапия.-Л.,1999 -165б

78. Семья сегодня / Под ред. Т.М. Афанасьевой .-М.: Знание, 1977. –95б.

79. Олифирович Н.И., Зинкевич-Куземкина Т.А., Т.Ф.Велента., Психология семейных кризисов.-СПб.:Речь,2006.-360б.

80. Фромм Э. Бегство от свободы / Исследование природы любви /Пер. с англ. –Г.Ф.Швейника /Общ.ред. П.С.Гуревича. –М., 1990.-160б.

81. Шавердян Г.М Функции социальной установки в процессе адаптации личности: Дис … канд. Психол.наук: 19.00.05.- Ереван, 1988.-220б.

82. Фрейд З. Введение в психоанализ.- М., 1989.,- 455б.

83. Фрейд А. Анализ «Я» и механизмы защиты / Пер.с англ. –М.: Просвещение, 1993.-234б.

84. Вопросы психической адаптации.Сборник статей.-Новосибирск,1974.-239б.

85. Березин Ф.Б. Психическая и психофизиологическая адаптация человека. –Л.: Наука,1988.-267б.

86. Началджян А.А. Социально-психическая адаптация личности.-Ереван,1988.-262б.

87. Кузнецов П.С. Адаптация как функция развития личности. –Саратов, 1991. –28б.

88. Николаев А.Н. Психическая адаптация человека к усложненным условиям деятельности: Дис … канд.психол.наук: 19.0001. –Л., 1984.-257б.