Оршаан ортамен таныстыру
Масаты:мектеп жасына дейінгі балаларды оршаан ортамен байланысы барысында тілдік-атынасты зіреттілігін алыптастыру.
Міндеттері:
- мейрімділік, зара кмек, досты туралы тсінік беру;
- лкендермен жне рдастармен гімелесу, жылы шыраймен слемдесу, жаа білімдерімен жне серлерімен блісу іскерліктерін алыптастыру.
Мазмны:
Сыпайылы дадылары: лкендерді аты-жнімен атау, «Сіз» деп тініш білдіру, слемдесу, оштасу, бір-бірімен сыпайы трде гімелесуін алыптастыру. Кнделікті мірде «сыпайы» сздерді («тінемін, кмектесіізші», «менімен бірге ойнашы») олдануа йрету. Мейрімділік, зара кмек, досты туралы арапайым ымдарын алыптастыру.
гімеге олдау крсету, таырыпа байланысты сйлесу, сйлеушіні тыдау, орта таырыптан тыс сратара да жауап беру дадыларын дамыту.
деби шыармалар мен ертегі кейіпкерлеріні іс-рекеті мен мінез-лын талылау.
Балалара зге лт кілдеріні тілі мен мдениеті баса лттар шін ызы екендігін тсіндіру жне зге лт кілдерімен досты арым-атынас орнатуа трбиелеу.
ТАНЫМ» БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫ
Масаты: оршаан лемді абылдауа, мегерген білім-білік дадыларын олдануа абілетті, танымды зіреттіліктерді мегерген мектеп жасына дейінгі бала тласын алыптастыру.
«Таным» білім беру саласыны базалы мазмны тмендегідей йымдастырылан оу іс-рекетіні трлері арылы жзеге асады:
- арапайым математикалы ымдарды алыптастыру;
- растыру;
- экология негіздері;
- оршаан ортамен таныстыру.
Арапайым математикалы ымдарды алыптастыру
Масаты: математикалы білім мен ымдар негізінде балаларды аыл-ой абілеттерін алыптастыру.
Міндеттері:
- танымды дерістер: тйсік, ыылас, ес, ой, иялын дамыту;
- аыл-ой рекеттеріні тсілдерін алыптастыру: салыстыру, орытындылау, талдау жасау, байланысты себеп-салдарын анытау.
- 5 клеміндегі санау дадыларына йрету;
- заттарды клемімен, пішінімен, оларды кеістікке атынасымен таныстыру;
- арапайым уаыт туралы тсініктерін алыптастыру.
Мазмны:
Сан мен санау
5 клемінде санды есептеу дадысын дамыту, заттарды санауа, санды ретімен жне орытынды санын атауа, «Барлыы неше?» деген сраа жауап беруге йрету.
5 клемінде реттік санау жне реттік санды атап «айсы?», «Нешінші?» деген сратара жауап беру дадысын дамыту.
Тедік жне тесіздік туралы ымдарын санау негізінде алыптастыра отырып, екі топты заттарын салыстыруа йрету.
Затты аз тобына осу немесе кп затты тобынан бір затты алу, «анша болды?», «анша алды?» деген сратара жауап беру арылы екі тсілмен тесіздікті анытай білуге йрету.
5-ке дейінгі сандармен таныстыру.
Затты саны оны клеміне жне орналасуына байланысты емес екені туралы тсініктерін алыптастыру.
Трлі сезім мшелері арылы (кру, есту, сипап сезу) санауа йрету.
Клем
Екі затты клемін бір белгісі бойынша (зындыын, енін, алыдыын) салыстыру іскерліктерін алыптастыру.
Клемін екі белгісі бойынша (мысалы: зындыы мен енін, алыдыы мен биіктігін жне т.б.) салыстыру іскерліктерін алыптастыру.
Бірнеше заттарды (5-ке дейін) трлі клемде су жне кему ретімен ойып, заттарды орналастыру ретін сзбен айтып (мысалы, биік, тмен, те тмен, е тмен) салыстыру дадыларын алыптастыру.
Екі затты шінші-шартты белгіні кмегімен салыстыру дадыларын алыптастыру.
Геометриялы пішін
Геометриялы пішіндер (дгелек, шаршы, шбрыш, тіктртбрыш) жне денелер (куб, шар) туралы білімдерін кеейту.
Цилиндрмен таныстыру.
Геометриялы денелер: куб пен шарды таныстыру.
Сипап-сезу имылы мен кру арылы пішіндер мен денелерді тексеруге йрету.
Кеістікті бадарлау
зіні айналасындаы заттарды орналасуын (о, сол, алда, артта, жоарыда, тменде, алыс, жаын) анытауа йретуді жаластыру.
Берілген баыт бойынша озалу іскерліктерін дамыту.
Уаытты бадарлау
Тулік бліктері, оларды бірізділігі туралы ымдарын алыптастыру.
«Кеше», «бгін», «ерте» тсініктерімен таныстыру, жаын кндерді аттарын ретімен айтуа йрету.
«Шапша», «тез», «баяу» тсініктерін ажыратуа йрету.
Растыру
Масаты:мектепке дейінгі кіші жастаы балаларды растыру іскерліктері мен дадыларын алыптастыру.
Міндеттері:
- рылыс материалдарынан, ааздан, табии жне алды материалдардан растыруа йрету;
- конструкторды жаа трлерімен таныстыру;
- рылысты з алауымен орнатуа, оларды сюжет бойынша біріктіру жне алпына келтіруге, бастаан жмысын аяына жеткізе білуге йрету;
- рдастарымен зара жасы арым-атынас орнатып, жмыс жасау іскерліктерін дамыту;
- шыармашылы иялын, кркемдік таламын дамыту.
Мазмны:
рылыс материалдарынан растыру
Ірі жне са рылыс материалдарынан, ойыншытарды млшеріне сай трлі клемдегі, пішіндегі блшектерді олданып растыру іскерліктерін алыптастыру (мысалы, й, жиаз, гараж, бізді аланы кшесі, балабаша ауласы жне т.б.). Таырыпты біртіндеп иындатып бірнеше растырулар жасауды сыну (мысалы, 5-6 й, 3-4 автобус, 3-4 автомобиль).
рылысты биіктетіп жне айта соу, бір блшекті екінші блшекпен ауыстырып (биік жне аласа, зын жне ыса, жалпа жне жіішке) згерту іскерліктерін дамыту.
Негізгі бліктерін бліп, клемі мен пішіні бойынша ажыратып жне бл бліктерді бір-біріне атысты кеістіктерін анытап рылыса талдау жасауа йрету.
Бастаан ісін аяына дейін жеткізуге трбиелеу: бастаан рылысын аятау, сабатан со айта блшектеу.
ааздан растыру
Клемді формадаы бір пара аазды (умаждау, жырту, ширату) айта жасау, ааздан кесек, шиыршы, ілмек растыру, блшектерін бір-біріне желімдеу, композиция жинау, типіне арай «пластиктерден» трлі бейне жасау (анаа, жеге арналан глдер, толындар, жзімні бтаы, ар кесегі, стар, баба, кірпілер отбасы) іскерліктерін бекіту.
Тіктртбрыш аазды брыштары мен жатарын беттестіріп (жалаушалар, альбом, й, автобус, мерекелік ашы хат), тедей етіп бктеу іскерліктерін тудыру.
Блшекті негізгі пішініне мысалы, ашы хатты безендіру, йге – терезе, есік, быр, автобуса - дгелек, терезе, есік, орындыа — арасын желімдеу іскерліктерін дамыту.
«Оригами» трі бойынша арапайым пішіндерді ааздан бктеуге йрету.
Табии жне алды материалдан растыру.
Табии материалдардан (абытан, бтатан, жапыратардан, бршіктерден, талшыннан, жаа абыынан, сабаннан) са-тйектер жасауа йрету.
алды материалдардан (сіріке орабы, катушка) са-тйектер жасау іскерліктерін алыптастыру.
Конструктор блшектерінен растыру
Конструкторды «Лего», «Пазлы» сияты жаа трімен ойындар арылы рылыс орнату.
Балаларды блшектерді бекіту мен рылыс жасау тсілдерін мегеруге талаптандыру.
Экология негіздері
Масаты:балаларды экологиялы сана-сезіміні негізін алыптастыру, оршаан леммен йлесімді мір сруді ажет екені туралы тсініктерін жетілдіру.
Міндеттері:
- оршаан орта нысандарына танымды ызыушылытарын арттыру;
- сімдіктер жне жануарлар лемі, табиаттаы маусымды згерістер туралы ымдарын алыптастыру;
- табии нысандар мен былыстара баылау жасауа йрету.
Мазмны:
Адамдар, жануарлар, сімдіктер, сонымен атар баланы оршаан лі табиат нысандары туралы ымдарын кеейту.
Баланы шамасына арай тірі тіршілік иелерін (табиат брышындаы стар, балытар жне т.б.) ктіп-баптауа йрету.
оршаан табиатты слулыына, байлыына тамсану, ызыу, оан мейірімділікпен арауа, сатауа, орауа трбиелеу.
арапайым задылытар мен туелділіктерді тсінуге йрету (мысалы, егер кн суы болса, жылы киіну, араы тскенде шамды жау).
Табиаттаы маусымды згерістер
Табиаттаы, ауа-райындаы, жануарлар мен сімдіктер леміндегі, адамдарды киіміндегі арапайым маусымды згерістерді байауа талпындыру.
Табиат былыстарын з еріктерімен баылауа, себеп-салдарына тн сратар оюа, оршаан табиата ызыушылы білдіруге трбиелеу.
Табиат пен табиат кнтізбесіндегі ауа-райы жадайына (жабыр, ар, тман, брша, ырау) баылау нтижелерін айта білуге йрету.
Кз. Кзгі табиатты баылау, арапайым згерістерді атау: кн ысарады, ауа-райы суытады, жабыр жауып, жерде шалшы сулар пайда болады, кн сирек шыып, жылуы аз болады, жапыратар тседі, стар жылы жаа шады, жндіктер болмайды, жабайы адар йыа кетеді.
ыс. ысы табиатты баылау, арапайым згерістерді атау: те суы жыл мезгілі, ар жауады. ардан аала жасап, рылыс соып ойнауа болады. Ол кн жылынанда еріп кетеді. ар бршігі згеше демі. арды стіне таяшамен сурет салуа, із алдыруа болады. Мз атты, тайана, жылы жерде еріп кетеді. ыс мезгіліндегі е сйікті мереке «Жаа жыл шыршасы». Табиат былыстары: ар жауу, аяз.
Кктем. Кктемгі табиатты баылау, арапайым згерістерді атау: кн жылына бастайды, ар ериді, кнні кзі жарырайды, шп шыады, арлыаштар шып келеді, жабыр жауады. Кктемгі жмыс басталады: жер жыртып, егін егеді. Глдер мен ккністерді рытарын егіп, жеміс ааштарыны кшеттерін отырызады. Малды ріске жібереді.
Жаз. Жазы табиатты баылау, згерістерді атау: кн тек жылы ана болып оймай, сонымен атар ысиды, кн жарырайды, глдер глдейді, шптер седі, ааштардаы жапыратар лкейеді, жазы жабыр жауады. стар мен жндіктер кбейеді. Жайлауда жер кгеріп глдер аптайды. Жеміс-жидектер піседі. Адамдар р трлі жмыстар істейді: глдер мен ккністерді, жеміс ааштарын суарады. Малды рісте баады.
сімдіктер лемі
Ккністер (сбіз, ияр, ызана, пияз, ырыабат, картоп) жне жемістер (алма, алмрт, апельсин, лимон) туралы ымдарын кеейту.
сімдіктер трлеріні (ылан жапыратылар — 4 трін, бталар — 2-3 трін, шптесін сімдіктер — 2-3 трін, саыраулатар — 2-3 трін, блме сімдіктері) аттарын атай білуге йрету.
ызалда, тймеда, баба, раушан жне блме сімдіктері – фикус, азоты, ынагл глдерін танып, атай білу іскерліктерін дамыту.
Аашты – діін, жапыратарын, бтатарын, глді – сабаын, жапыратарын, глдерін тауып, атай білуге йрету.
Блме сімдіктері мен глзарлардаы сімдіктерді шамасы келгенше ктіп-баптау: суару, кшетін отырызу ережелерімен таныстыру.
сімдіктер леміні зіндік ерекшелігі мен оны тіршілік ету ортасымен байланысы туралы тсіндіру, кейбір сімдіктерді сіп жетілуі (орманда, бата, башада сетіні) туралы тсінік беру.
сімдіктерді сырты ортаа бейімделуі: оларды жапыратары, кшеті, мртшалары, сабаы арылы кбейетіні, сімдіктерді жарыа арай жылжи алатыны, рмелейтіні, жармасатыны, брылатыны, кейбір сімдіктерді глдері кешке жабылып, таерте айтадан ашылатыны туралы тсіндіру.
сімдіктерді трлері (жапыраты, ылан жапыраты, дрілік, сімдіктерді жеуге жарайтын жне улы) болатыны туралы тсіндіру. сімдіктерді иісі болады, глдейді, жеміс береді.
сімдіктерді суі мен жадайыны жасы болуына жары, ылал, ауа, алыпты температура ажет екендігімен таныстыру. Адамдарды ктімінсіз блме жне бау-баша сімдіктері ауырады, солады, урайды, сараяды, ліп алады.
Блме жне бау-баша сімдіктерін сіруге, оларды ктіп-баптауа талпындыру.
Жануарлар лемі
азастандаы й жануарлары мен жабайы адарды тіршілік рекеті туралы ымдарын кеейту.
й жануарлары (ой, ешкі, сиыр, жылы, тйе, есек, шоша, ит, мысы) туралы ымдарын алыптастыруды жаластыру.
Жабайы адар (аю, оян, тлкі, тиін, кірпі, арайры, осая) туралы ымдарын алыптастыруды жаластыру.
теш, тауы, балапан, шымшы, сауысан стары туралы ымдарын алыптастыру.
Табиат брышын мекендеушілерге (тотыс, балытар, тасбаа) баылау жасауа йрету.
Жануарлар мен старды немен оректенетіні, алай озалатыны, андай дыбыс шыаратыны туралы арапайым ымдарын алыптастыру.
лкендерді жануарлар мен стара жасаан аморлыы туралы арапайым ымдарын алыптастыру.
Табиат брышын мекендеушілер мен табиаттаы жануарлар мен старды тіршіліктерін баылауа, салыстыруа йрету.
Жануарлар леміні зіндік ерекшелігі мен оны тіршілік ету ортасыны байланысы туралы тсіндіру.
Кейбір осмекенділер (рбаа), бауырмен жоралаушы (кесіртке, тасбаа), жндіктер (кбелек, аыз, мырса, инелік) туралы тсінік беру.
Жануарларды тіршілігіне орек, ауа, су, жылу керектігі туралы ым беру.
Трлі жануарларды ерекшеліктеріні сипаттамасы туралы тсінік беру.
Ерекшеліктері: желбезек, йры, тмсы, тіл, жн, ауырсын, абыршы, сауыт, латар, анат, тя.
озалу тсілдері: секіреді, шады, рмелейді, жзеді, жгіреді, шабады.
Мекендейтін ортасы: зен, теіз, шл, ін, апан, ааш діі.
Жануарларды орануы: жиырылады, ызылдайды, тістейді, айайлайды, ашады, бркенеді.
Жануарлар тлдерін алай орайды: оректендіреді, аморлы жасайды, йретеді.