Здіксіз рекетті агрегаттардаы болат ндірісі

Бдан брыныра айтып ткендей, азіргі бар болат ндіру агрегаттары (конвертерлер, мартендік, доалы, индукциялы пештер) периодты сипатте жмыс жасайды жне осыан орай, біратар кемшіліктеге де ие. Заманауи болат балыту ндірісіні жоары дегейде болуына арамастан, агрегаттарды тотап тру уаыттарыны лесі балыту мен циклді барлы уаытыны жартысын райды екен. Меншікті німділікті одан рі арттыру кмекші жмыстара жмсалатын уаытты азайту есебінен ана ммкін болады. Осы мезетте здіксіз рекетті болат балыту агрегаттарын жасап шыару мселені шешімін табуа ммкіндік береді.

здіксіз рекетті болат балыту агрегаттарыны рылымын асап шыару жне осы агрегаттарда болат балыту рдісін деумен лемдегі кптеген елдер мамандары шылдануда, біра зірге еш сенімді нтиже табылан жо. Біріншіден, бл шойыннан бір уаытта термохимиялы асиеттері жаынан р текті оспаларды шырып алу шін р трлі жадайларды жасай білуді ажеттілігмен байланысты. Екіншіден, болат балыту рдісіні бл слбасы бір уаытта жргізілуі ммкін емес сатылар атарынан трады. шіншіден, ажетті технологиялы операциялар реттілігін амтамасыз ететін жне жоары температуралар кезінде жндеу ммкіндігі болмаан жадайда жоары тзімділікке ие агрегат рылымын жасау крделі болып табылады. Аырында, техникалы шешім азіргі олданыстаы заманауи рдістермен салыстыранда экономикалы трыдан тиімді болуы керек.

Мнымен оса, азіргі тада БА-ны бірнеше лгілері сынылып келеді, оларды келесідей топтара блуге болады:

- рдіс сатысыны санына арай: кпсатылы, яни агрегатты жеке блігінде бір не бірнеше технологиялы операциялар жреді; бір сатылы, бл кезде барлы саты оысылып кеткен, жне барлы оспалар бір уаытта жойылады;

- агрегат рылымы бойынша: жалпа, оларда газ трізді жне атты реагенттер жалпа жне желобты реакторлара тседі; аысты реакторлар, мнда барлы материалдар ілінбелі нтаталан тамшы трізді кйде болады; тек металл сынытарын деуге арналан шахталы пештер;

- балу німдеріні озалыс баытына байланысты: тік аынды, яни ож бен металды озалысы бір баытта жреді; аына арсы, яни ож бен металл арсылас баытта жреді.

Сйы шойынды болата айналдыруа арналан БА - ны кбісі жалпа агрегат трінде болады. Металл сынытарыны здіксіз делуі доалы, немесе шахталы пештерде жзеге асады. Айта кетерлік жай, сйы шойынды деуге арналан БА жартылай нерксіптік сыналу дегейінде, мнымен оса олар метал сынытарын деуде біратар танымалдылыа ие. Біра соы жадайда алынатын металл жартылай нім болып саналады жне кмекші агрегаттарда болат ылып дайындауды ажет етеді, бл дегеніміз мндай рдіс азіргі тадаы болат балыту тиехнологияларыны толыанды орны басушысы бола алмайды.

Осылайша, бгінде жоары сапалы болат алуа ммкіндік беретін жне азіргі болат балыту технологиясыны орнын алмастыра алатын отайлы БА рылымы зірше табыла ойан жо. Бл мселені шешімін болат балыту рдістеріне басаша кзараспен арау арылы табуа болатын болар. Кез келген здіксіздік бл белгілі жиіліктегі зіктілерді жиынтыы болып саналады. Мысалы, домна рдісі здіксіз болып саналады, алайда балу німдерін енгізу де, шыару да периодты режимде жзеге асады. Болат балыту рдісі атысты здіксіз шарттарына азіргі технологияларына жаын баытта дами тседі. Тек бір мселені шешімін табу здіксіз рдісті алыптастыруды айтарлытай ысартады. Жалпы аланда, бл тікелей болат балыту агрегаттарыны ызметін ысарту есебінен жргізіледі, атап айтанда:: шойынды домнадан тыс ккіртсіздендіру, оны домнаны негізгі желобында кремнийсіздендіру, белсенді миксерлер олдану, болатты шыу алдында ышылсыздандыру, шмішті металлургия, пештен тыс деу жне т.с.с.

Болатты жіктелуі

Жіктеуді лемдік бірегей жйесі азірде жо. Біршама факторлара туелді жне асиеттерін тез мегеру масатымен болатты келесі белгілері бойынша жіктейді: таайындалуы, сапасы, рамы, ндірілу дісі.

Ресейде бдан зге де жіктеу дістері бар. Таайындалуы бойынша болат, рылымды, аспапты, мойынтіректі болып блінеді. Сапасы бойынша ш топа блуге болады: жоары сапалы, сапалы, арапайым сападаы. ышылсыздануы бойынша - айнаан, жартылай тыныш, тыныштытаы. ндірілу дісіне арай болат конвертерлі, электрлі болуы ммкін, мнымен оса, осы кездердегі наты алу шарттарыны болуына байланысты. Кбінесе болатты сапасыны крсеткіші болып табылатын рамына сай оны екі негізгі срыпа бледі: кміртекті, оны ішінде аз кміртекті, орта кміртекті жне жоары кміртекті; легирленген, оны ішінде аз легирленген жне жоары легирленген. Жоары легирленген болаттарда темір мен кміртегіден баса бір не бірнеше элементтерді біршама млшері болады: никель, марганец, кобальт, молибден. Жоары легирленген болаттар атарына тот баспайтын, аспапты болаттар атары енеді.

Маркаларда шамамен химиялы рамды рнектеу шін Ресейде металдаы элементтерді кириллица ріптерімен белгілеу абылданан (мысалы, Мn - Г; Сr - X; Ni - Н; V - Ф; Ti - Т), ал олардан кейін тратын сандар олардаы пайызды длдікпен рамындаы млшерін крсетеді. ріптен кейін тратын сандар болмаса, сол элементті 1%-дан аз екенін крсетеді. Легирленген болаттарды белгілеуде алашы сандар кміртегі млшерін пайызды жзден бір лесімен крсетеді. Мысалы, 30Х2Н болатта 0,3% С, 2% Crжне 1%-дан аз Ni рамды.

Баылау сратары:

1. Домна пеші неден трады?

2. Домна пешінде балытуды жоары крсеткіштеріне алай ол жеткізуге болады?

3. Пештегі химиялы жне жылу алмасу рдістеріні толыандылыына не сер етеді?

4. Домна пешінде балытудаы бастапы материалдарды атаыз.

5. Екі конусты сеппелі рылысы бар пештерде берілісті андай трлері бар?

6. Химиялы рамы бойынша болат сипаттамасы.

7. Скрап - кенді рдіс технологиясы жнінде айтып берііз

8. Мартендік рдіс технологиясы жнінде айтып берііз.

9. Болатты жіктелуі туралы не білесіз?

10. Болат балыту рдісіндегі тотысыздану жне аыры кезедері.

11. Мартендік пештегі болат ндірісін айтып берііз.

12. ож салыштар не шін ажет?

13. Неліктен азіргі тада мартендік пеш олданылмайды?

14. Металдаы элементтерді млшерін пайызбен длдікпен крсете отырып оларды рамын алай белгілейді?

15. Неліктен жалын ваннамен жанасады жне оны бетімен неге оны бетіне жайылып кетеді?

Глоссарий:

1.Кокс - ауасыз 950 - 1200°С - а дейін ыздыру арылы тас кмірден шпа заттарды жоюдан кейін алан кеуекті зат.

2.Жктеу циклі - белгілі бір ретпен орналасан шикірам материалдары лестеріні айталанып отыратын жиынтыы.

3.Шикірам - металлургиялы, химиялы жне зге де агрегаттарда деуге жіберілетін белгілі бір пропорциядаы бастапы материалдар мен отынны оспасы.

4.Агломерат - агломерация рдісінде алынан кесектелген кенді концентрат.

5.Мартендік пеш- шойын мен болат сынытарынан берілген химиялы рам мен сападаы болат деуге арналан регенеративті пеш.

6.Конвертер- айта делетін балытылан шойыннан жне ауамен не техникалы таза оттегімен рленген шихтадан болат алуа арналан аппарат.

7.Фосфорсыздандыру -балыан шойыннан, болаттан не ождан фосфорды жою.

8.Ккіртсіздендіру -балыту кезінде немесе балыту агрегатынан тыс балытылан металдан, орытпадан жне ождан ккіртті жою.

9.Металдарды ышылсыздандыру -балытылан металдардан онда еріген металды механикалы асиетін нашарлататын оттегіні жою рдісі.

Блиц - тест:

Нса

1. Ауаыздырышта ауа андай температураа дейін ыздырылады?

a) 2000 - 2200°C

b) 1500 - 2000°C

c) 1600 - 1800°C

d) 1000 - 1200°C

e) 500 - 1000°C

2. 1,1 - 1,3 негізділігінде ождамаланан агломераттаы темір млшері анша?

a) 10 - 20%

b) 20 - 30%

c) 50 - 60%

d) 80 - 90%

e) 85 - 95%

3. Пештегі материалдар алай орналасуы керек?

a) абыраларда алы агломерат абаты, центрінде коксты алы абаты, шебер бойымен материалдар біртекті орналасуы керек

b) абыраларда алы кокс абаты, центрінде агломератты алы абаты, шебер бойымен материалдар біртекті орналасуы керек

c) абыраларда материалдар біртекті, центрінде коксты алы абаты, шебер бойымен алы агломерат абаты орналасуы керек

d) абыраларда материалдар біртекті, центрінде агломератты алы абаты, шебер бойымен алы кокс абаты орналасуы керек

e) Клем бойынша материалдар біртекті орналасуы керек

4. Домна пешінде тмегі блік немен футеревкаланады?

a) Магнезитті кірпішпен

b) Кміртекті блоктармен

c) Кварцты боймен

d) Шамотты кірпішпен

e) Династы кірпішпен

5. Зондтар андай аралыта олданылады?

a) Оны дегейінен 2,5 - ден 9 - 10м жоары

b) Оны дегейінен 2,5 - ден 9 - 10м тмен

c) Оны дегейінен 1 - ден 2 - 25м тмен

d) Оны дегейінен 0,5 - ден 2 - 7м тмен

e) Оны дегейінен 0,2 - ден 1 - 2м тмен

6. Домна ндірісінде негізгі жаныша не жатады?

a) Мазут

b) Мнай німдері

c) Тас кмірлі кокс

d) Табии газ

e) Кмір шаы

7. рбір жарты берілісте кокс та, агломерат та болатын пешке шикірам беру алай аталады?

a) Біріккен біріліс

b) Блшектік беріліс

c) Ыдырата беру

d) Тотыан беріліс

e) абылдау берілісі

8. Бункерден порцияны алу уаыты:

a) 6 - 12с

b) 20 - 30с

c) 30 - 60с

d) 60 - 140с

e) 120 - 200с

9. Циклдаы порция саны андай аралыта ауытуы ммкін?

a) 15 - 17 - ден 24 - ке дейін жне одан да жоары

b) 10 - 12 - ден 16 - а дейін жне одан да жоары

c) 10 - 12 - ден 16 - а дейін жне одан да жоары

d) 8 - 9 - дан 12 - ге дейін жне одан да жоары

e) 5 - 7 - ден 14 - ке дейін жне одан да жоары

10. азіргі заманы домна пешінде газды болу затыы андай?

a) 2 - 3саат

b) 4 - 6саат

c) 3 - 12саат

d) 3 - 12секунд

e) 4 - 6секунд

Нса

1. лкен жктемелі мартендер сыйымдылыы:

a) 600т

b) 700т

c) 800т

d) 900т

e) 1000т

2. Пеш температурасын айындай отырып, ваннаны «айнауы» алай жзеге асады?

a) Кміртегі тотыуынан блінетін СО кпіршіктері есебінен

b) ышылсыздандырыштар серінен

c) Кміртегі тотыуынан блінетін СО₂ кпіршіктері есебінен

d) Блінетін Н₂кпіршіктері серінен

e) атты тотытырыштар серінен

3. Скраб-рдісте шихта негізі болып саналады:

a) атты шойын

b) Кокс

c) Болат сынытары

d) Кендер

e) Агломерат

4. Борова не шін керек?

a) Пешке тсетін газ бен ауаны жану німдеріні жылуы есебінен ыздыру шін

b) Пешке отын мен ауа берілісіні жне жмысшы кеістігінен жану німдеріні шыарылу баытын згерту шін

c) ож шадары мен блшектері арылы тсетін жану німдерін шктіру не жинатау шін

d) Жану німдерін салындату шін

e) Ауа, газ жне жану німдері шін

5. Барлы материалдар шынды шады тамшы трізді кйде болатын агрегат рылысыны трі:

a) Шахталы реакторлар

b) Тпкі реакторлар

c) Жіішке аысты реакторлар

d) Болат балыту реакторлары

e) Тура реакторлар

6. Болатты ышылсыздану дістері:

a) Тмен кміртекті, орташа кміртекті, жоары кміртекті

b) Тмен жне жоары легирленген

c) Конвертерлі, электрлі болат

d) айнаан, тыныш жне жартылай тыныш

e) айнаан, тыныш емес.

7. Мартен пешіндегі отын мен ауа айда тседі?

a) Басшалары арылы

b) Борова арылы

c) Клапандар арылы

d) Пеш енгізбесі арылы

e) Ауа каналдары арылы

8. Регенратордаы ауа анндай температураа дейін ызады?

a) 1500°С

b) 1300°С

c) 1200°С

d) 1000°С

e) 1800°С

9. Мартендік пешті жмысшы абаты дайындалан:

a) Шамоттан

b) Динас не магнезиттен

c) Магнезит пен хромиттен

d) Хромит не доломиттен

e) Доломит не шамоттан

10. Жылуды олданылу коэффициенті:

a) 60% - дан жоары

b) 50% - дан тмен

c) 40% - дан жоары

d) 70% - дан жоары

e) 30% - дан аз

Дріс 6