Вольфрамны кендері жне дайын німдері

рамында W бар шамамен 15 минерал белгілі, біра нерксіптік маынада 4 - еу: ферберит, гюбнерит, вольфрамит жне шеелит. Сондай-а, тунгстенит (WS₂), тунгститтер [WO₂ (OH)₂], антуанит (Al₂W₂O₉ · 3H₂O), мпоророит [(Al,Fe)₂ W₂O₉ · 6H₂O], гюбнерит жне ферберит жеке кездеседі, детте олар Mn жне Fe бір бірін минерал торында толытыра алатын изоморфті оспа (вольфрамит) тзеді.

 

Кесте 10.5 - Вольфрам минералдарыны негізгі асиеттері

 

Минерал	Хим. формуласы	Массалы рамы, %	, гр / см3	Мосс бойынша аттылы
		WO3	W
Ферберит	FeWO4	76,3	60,5	7,5
Гюбнерит	MnWO4	76,6	60,7	7,1
Вольфрамит	[(Fe,Mn)WO4]	76,5	60,9	7,1-7,5	5-5,6
Шеелит	Ca WO4	80,6	63,9	5,8- 6,2

 

W кендері орташа шамамен 0,2 - 0,5% WO₃ рауы ммкін, сирек 1% - дан асады. Олар жиі Al, Sn, Cu, As минералдарын жне т.б. элементтерді осады. Вольфрамды кендерді негізгі кен орындары солтстік Кавказда, Оралда, Алыс Шыыста, Орта Азияда, азастанда орналасан. Вольфрамны негізгі бай кендері АШ - та, Испанияда, Португалияда, Боливияда, Австрияда, ытайда, Бирмада азып алынады.

Барлы кендер байытуа гравитациялы діспен, соны ішінде отсадкада, концентрациялы стелдерде жне шлюздерде жргізіледі. Концентрациялар WO₃ - ті 55% - дан астамын райды. Fe-ге бай кендер электромагнитті сепараторларда жоары тиімділікті магнитті рістерде осымша байытудан теді. Шеелитті флотациямен немесе электростатикалы сепарациямен бледі. Мндай трдегі кендерді флотациялау сульфидтерді блу шін жне концентраттарды енгізу шін ызмет етеді.

Шеелитті кендер майлы ышылдарда ( олеинды ышыл, натрий олеаты, сйы сабын) флотациямен байытылады. Кбіктендіргіш ретінде араай майы немесе креозол олданылады.

КНР - даы е ірі кен орындарыны бірінде кварцтівольфрамитті кендерді «Tajshan» (провинция Цзянзи) байыту фабрикасында кенді жіішке зара байланысты минералдар вольфрамит жне шеелитті атынасы 4 / 3 - тен 3 / 1 - ге дейін боланда байытады. азып алынатын кендегі WO₃ - ті рамы 0,25%. Кенде сульфидті минералдар бар: пиротин (FeS), пиррит (FeS₂), висмутин (Bi₂S₃ 81,30% Bi и 18,7% S), молибденид (MoS₂), халькопирит (CuFe₂), сондай - а табии висмут.

Байытуды бірінші сатысында 55% бастапы кеннен алды трінде шыарылады да нтижесінде WO₃ 0,5% - а дейін жоарылайды.

Байытуды келесі сатыларында негізгі жне шламды циклдерде (нтатауды 2 сатысын, отсадканы 3 сатысын жне концентрациялы мды стелдерде байытуды 5 сатысын осатын) гравитациялы концентрат алады, рамы, %: WO₃ - 28 - 32, Bi - 0,5, Mo - 0,3, S - 11.

Кейін гравитациямен жне флотациямен сульфидтер бліп алынады, ал олардан Bi жне Mo минералдары.

Вольфрамны дайын німінде флотация дісімен магниттік сепарация жне ышылды сілтісіздендіру ажет болан жадайда апатитті 0,2 - 0,1% - а дейін жоары интенсивті сепарация дісімен шеелитті 0,1% - а дейін тмендетеді.

WO₃ - ті тура бліп алу 86% райды. Яни, бастапы раммен WO₃ 0,5% жне дайын німді WO₃ - ті 65% - мен алу жадайында, кенді байыту, дайын нім дрежесіні атынасы 125 / 2 - ге жетуі керек.

Металды вольфрам ндірісіне арналан WO₃ - ті таза тотыын алу шін дайын німді айта деуге арналан иын химиялы гидрометаллургиялы слбаларды олданады. Таза оспаларды (сіресе WO₃) алу шін ндірілетін шеелитті жне вольфрамитті дайын німдеріні жартысы олданылады. Шеелитті дайын німдерінде 45 - 65% WO₃ болады. Бос жыныс кварц, кальцид жне флюерит трінде келтірілген. сас минерал ретінде молибденит жне повелит саналады.

Тырна - Ауз (Ресей, солтстік) дайын німдерінде ышылсыздандырылан Mo - ны рамы, шеелитпен изоморфты байланысан, 2,5 - 3% - а жетеді.

Мндай дайын німдерді айта деу таза тотыты WO₃ (немесе аммонийді паравольфрамиті (NH₄)₆W₇O₂₄ · H₂O) жне молибденитті гидрометаллургиялы дайын німді алуа ммкіндік береді. А.Н.Зеликман бойынша W райтын кендерді орналастыруды негізгі таралан дістеріні бірі болып, келесілер саналады:

1. Автоклавты - содалы діс, автоклавта 200 - 250С температурада, шеелитті дайын німді сода ерітіндісімен орналастыру реакциясына негізделген:

 

Ca(WO₄)_тв. + Na₂CO_3(раст) = Na₂WO_4(раст) + CaCO_3(тв.).

 

Ерітіндіде вольфрамды бліп алу, егер осы діспен вольфрамны дайын німін айта деу ажет болса, 99% - а жетеді. Мндай вольфрамды бліп алуды жоары крсеткіштеріне тек олардаы Мо тотыыны рамы тмен болан кезде ана жетуге болады.

2. Nа (амония) фторидімен дайын німдерді келесі реакция бойынша автоклавты орналастыру:

 

Ca(WO₄)_тв + 2NaF_(раст.) = Na₂WO_4(раст.) + СаF_2(тв.).

 

Реакция тедеуіні константасы 225С температурада жне стехиометриялы шыында 24,15 - ке (Na карбонатымен реакция шін 1,56) Na₂CO₃ те, вольфрамны жоары бліп алынуы (99% - дан кем емес) стехометриялы ажет млшерде шамамен 180% NaF - ты шыынында жетеді. Реагент ретінде, сондай - а, аммоний фторидін олдануа болады, келтірілген реакциясы бойынша алынатын вольфрам Na (80 - 100гр / л, WO₃) ерітіндісін оспалардан (Si, F, P, Al) бліп алу шін рі арайы отырызумен WO₃ тазартады. Ерітіндіге H₂SO₄H₃ осып молибденитпен экстрагирлейді. Слбаны рі арай W, Mo бледі. Вольфрамды слба бойынша (NH₄)WO₄ німді кристаллизациялааннан кейін алады, паровольфрамат алынады, ал молибденитті слбадан - молибденитті нім алынады.

Сипаттамалара сйкес, шет елдік зауыттарда, шеелитті дайын німдерді (70 - 75% WO₃ в HCl) орналастыруды ышылды дісін де олданады. Тзды - ышылдыа араанда, алдысыз технологияны, яни зиянды аындар жо жне німдер пайдаланылатындытан, шеелитті орналастыруды азотты-ышылды дісін растырады.