НСА Г - Брыш жалбыз жапыраы

1-кезе

1. ндірілген сімдік - Брыш жалбыз

Planta productive - Mentha piperita L.

2. Дрілік сімдік шикізаты - Брыш жалбыз жапыраы.

Materiavegetabilis medicinalis - Folium Menthae piperitae

Тымдасы - Еріндіглділер

Familia - Lamiaceae

3. Брыш жалбыз-кпжылды шптесін сімдік. Тамырсабаы клбеу сіп, оны шашаты тамырлары болады. Тамыр сабаынан кптеген жас ркендер пайда болады. Оларды кейбіреулері жерге тередей тсіп тамырсабаа айналады, ал кейбіреулері жерді бетіне шыып тарамдалан сабаа айналады. Оларды бірнеше тік скен сабатар пайда болады. Сабатары трт ырлы, зындыы 100см-ге дейін, жалааш, сирек тктері кездеседі. Жапыратары алы салынан, бтатары мен жапыратары жапыратары супротивті орналасан. Жапыра пішіні - сопа жмырта немесе андауыр пішінді болады. Жапыратарыны шы шкірленген, шеті ара трізді, сааы ыса. Жапыратарды сті жалааш тек ана жапыраты астыны жаынан негізгі жйкені бойында сирек кездесетін тктері болады. Лупамен араанда жапыраты бетінен жылтыраан сары эфир майлы бездерін байауа болады. Глдері са сабатарыны штарында шоырланып масаты гл шоырын тзеді. Гліні тостааншалары бір-бірімен кірігіп кетіп, ткке айналып, 5-тісті болады. Клтелері де бірімен бірі біріккен, воронка трізді. Шілде айынан ыркйек айына дейін глдейді. Жемісі – жо. Жапыраты стінгі жаы аны жасыл, ал астыы жаы бозылт-жасыл. зіне тн ткір жпар иісті, дмі кйдіргіш, мздатыш асиеті бар. Глдері ызыл-клгін тсті.

2-кезе

1. Жапыра кесінділері ртрлі формада жне бтін жапыратарыны зындыы 10мм оспа ретінде глдерімен глшоыры болуы ммкін. Жапыраты жиектері тісті, біркелкі емес болады. Жапыраты тсі – ашы-жасылдан ою жасыл тске дейін. Жапыратарыны беті біркелкі тек жйкелеріні асында лупамен крінетін сирек орналасан жіпшелері болады. Жапыраты барлы беткі абатында жылтыр, алтын-сары тсті немесе кнгірт тсті эфир майларыны бездері бар. Кшті хош иісі бар. Дмі ащы, мздатыш.

Сан крсеткіштері. Эфир майыны млшері 1% -тен кем болмауы керек; ылалдыы 14%-тен арты болмауы керек; жалпы клі 14% арты болмауы керек; 10% тз ышылында ерімейтін кл 6% арты болмауы керек,арайан жапыратары 5% -тен арты болмауы керек; сабатары 10 % арты болмауы керек; диаметрі 0,5 мм елек торынан тетін сімдік бліктері 8 % арты болмауы керек; органикалы оспалар 3%-тен арты болмауы керек; минералды оспалар 1% арты болмауы керек.

3. Дрілік шикізаты. Жапыратары (Folia Menthae piperitae) сімдік глдеп тран кезде жне де сімдік бойында эфир майы кбейген кезінде жинайды. Кешірілген шикіза, яни, жапыратары бтін немесе сынан жапыратары. Олар ыса сааты, ияты немесе зын-жмырта тріздес жапыра жиектері ара тісті. Жапыратарыны зындыы 8 см, ені 3 см. .

4. Микроскопиясы..Брыш жалбыз жапыраыны шикізатынан беткі жне астыны абаттарынан препарат жасалады. Препаровалды инені кмегімен Петри табашасынан нысананы затты шыныа кшіреді. Жарытандыру шін хлоралгидрат ерітіндісінен 1 тамшы тамызылады, жабынды шынымен жабады жне микроскопты кіші жне лкен лшемімен аралады. Брыш жалбыз жапыраыны жарыталан беткі жне астыы беттеріні препаратыны микроскопиясында келесідей диагностикалы белгілерді табады: эпидермис, кшті иілген абыраларымен, екі жаындада жасушалары бар устьица (лептесік) кездеседі, олар ерінглділерге тн лептесік уысына клдене орналасан (диацитті тип).

3-кезе

1. Химиялы рамы. Брыш жалбыз жапыраыны химиялы рамында сер етуші заттар- эфир майлары (негізгі компоненті моноциклді терпен туындысы - ментол (40-70%), ментон (10-25%), пулегон, ментофуран жне оны сірке, валериан ышылдарымен эфирлері, пинен, лимонен, сонымен атар терпендер бар: L-лимонен, -фелландрен, -,-пинендер. Брыш жалбыз жапыраыны химиялы рамында ілеспелі заттары: флавоноидтар, каротиндер, тритерпен осылыстары, геспередин, бетаин, урсол жне олеанол ышылдары бар.

2. Эфир майыны блінуі:эфир майын суда булау дісі арылы бліп алу. саталан шикізат млшерін а –ке ауызды, домала тпті немесе жалпа тпті 1000 мл колбаа салады, 300 мл су яды, б – кері шарикті тоазтышы бар резеке тыынмен тыындалады. в - тыынны тменгі жаынан метал ілгіштерін орнатады, ілгіштерге жа сым арылы г – градусты абылдаышты іледі, тоазытышты аяы абылдаышты воронкаа сас кедеу жеріне, абыраларына тимей судан 50мм жоары тру керек, абылдаышты градуса блшектелінген блігіні баасы 0,025 мл. Колбаны ішіндегісімен ыздырады жне ДШ нормативті – техникалы жатта крсетілген уаыта сйкес айнатады. абылдаышты блшектелген блігіндегі майды клемін айдап болып, блме температурасына дейін суыан со лшейді.

Гинзберг дісі

1-домала тпті колба

2-абылдаыш

3-тыын

4-кері тоазытыш

 

 

4-кезе

1. Кептірілген брыш жалбыз эфир майына сараптама. Эфир майларына органолептикалы талдау:

· Тсін жне млдірлігін (10мл майды диаметрі 2-3 см болатын тссіз цилиндрге салып жары толынында анытайды);

· Иісін 0,1мл (2 тамшы) эфир майын зындыы 12 см, ені 5 см болатын фильтр аазына салып, р 15 минут сайын стандарт лгіні иісімен салыстырады, 1 саатта иісі жоалмауы керек.

· Дмін фильтр аазына тамызылан тамшыны тілге таап не 1 тамшы майды ант пудрасыны 1 г осып тілмен дмін кру арылы.

Эфир майларын анытау шін реактивті тадап алады.

· Бліндіге 4-5 тамшы натрий пруссиді ерітіндісін сілтілі ортада осады. Шайаан кезде конденсірленген эфир майларыны бар екенін айындайтын ызыл тс пайда болады.

· 1 тамшы пара-диметиламинобензальдегид ерітіндісін осады (1 г пара-диметиламинобензальдегидті 4 тамшы суда жібітеді, кейін 3 мл концентрлі ккірт ышылын осады), нтижесінде айын сары тс тзіледі, 2-3 тамшы су осаннан ызыл тске боялады.

· 1-2 тамшы концентрлі ккірт ышылындаы 1% ванилин ерітіндісін осады, 1 мл су осаннан малина ызыл тс пайда болады.

2. Санды анытау.Аналитикалы лгіні диаметрі 2мм тесігі бар сзгіден тетіндей етіп сатайды. Эфир майын 15 г саталан шикізатты 1 немесе 2 Р МФ басылымы дісімен анытайды.Айдау уаыты 1 саат.

1діс - Гинзберг дісі

5-кезе

1. Тнбаны жалбыз жапыратарынан (Flores Menthae piperitae ) 1:5 атынасында дайындайды, экстрагент-40% спирт, перколяция тсілімен алады.

Тнбаны дайындау процесі мынадай сатыларын трады:

1. сатау. Шикізатты 0,5-1 мм ірілікте сатайды, таразыда лшеп экстрактора жібереді.

2.Спиртті сйылту. Сйылту арылы 40% спирт алынады.

3. Перколяторды жктеу.саталан шикізатты аздаан бліктермен экстрактрге салып, мият 40%-ды спиртте араластырады. оспаны ісіну шін 30 мин блме температурасында алдырады.

4. Ыыстыру. сімдік шикізаты экстрагентпен толы апталуы шін, перколятора ауыстырады жне жай блме температурасында перколяциялайды. Перколяция процесін бліндіні млшері 1:5 атынасына жеткенше сатайды.

5. Тндыру жне стандартизациялау. Тнбадаы ра алдыты тексереді, ауыр металдара анытама жргізеді, спиртке санды анытама жргізеді, сондай-а тнбаны микробиологиялы тазалыын тексереді.

6. Сзгілеу жне лшеп орау.Бтелкелерге яды, бтелкелерді бірден алпашалармен жне бітеушелермен ымтап жабады жне бтелкелерге этикетка жабыстырады.олданылуы. Бактерицидті жне т айдаыш сер етеді.

2. Брыш жалбыз препараттарын медицинада олдану.Медицинада олданылуы: тндырмасы т айдау шін, ас орытуды жасартуа, асазан – ішек спазмдарында, лосуда, жрек айныанда жне антисептикалы, тыныштандыратын дрі ретінде олданылады. брыш жалбыз жапыраы кптеген асазана, т айдауа, тыныштандыруа арналан жинатар тндырмалар рамына кіреді, комплексті препараттарына – корвалол, валокордин, пектусин, меновазин, бороментол дрілері жатады. Сонымен атар бас саинасына арсы арандаштар, жаылмаларда, мрын бітелгенде тамызатын тамшы рамына, ингаляциялы рамдарда кездеседі.

 

 

Нса Д - Дріханалы тймеда

1-кезе

1. ндірілетін сімдік – Дрілік тймедаы – Matricaria recutita L

2. Дрілік сімдік шикізаты– Дрілік тймедаы - FloresMatricaria recutita L