Таырып № 8. Ксіпкерлік капиталы жне оны рылуы

азастан Республикасыны азаматты задылытарына сйкес жмыса жарамды жеке тлалар, зады тлалар, коммерциялы йымдар, шетел азаматтары, азаматты алмаан тлалар, шетелдік йымдар ксіпкерлікпен айналысуа хылы. з уставыны ережелерін орындай отырып, коммерциялы емес йымдар да ксіпкерлікпен шылданады. Р Конституциясына сйкес рбір ксіпкер з абілеті мен білімін замен тыйым салынбаан ммкін ксіпкерлік ісрекеттерде толы пайдалануына ытары бар.

Бл конституциялы аида алашы рет елімізді негізгі заында бекітіліп, экономикалы еркіндікті жне азаматтарды зады ксіпкерлікпен шылдануыны кепілдігі бола алады. Сонымен, жасы он сегізге толан жеке тла бекітілген заа байланысты жеке зі немесе зады тла арылы ксіпкерлік ызметпен айналысуа хылы. Азаматты задылыа сйкес кейбір азаматтара ксіпкерлікпен шылдануа рсат берілмеуі ммкін. Зады тла йымдастырылмаан жадайда тртіп бойынша жеке азамат ксіпкерлік іспен шылдану шін жеке ксіпкерді кулігін алуа міндетті.

Р МК сйкес зады тла дегеніміз з жеке меншігінде млкі бар, з атынан млік баса да, міндеттері мен хы бар сот алдында, жауапты йымдар. Зады тлалар белгіленген тртіпке сай мемлекеттік реестрде тіркелгеннен бастап, зіні статусына (атаына) ие. Ксіпкерлерді хына байланысты жеке жне жымды ксіпкерлер (ксіпкерлік йымдар)болады. Зады шарттара байланысты ксіпкерлерді мынадай ытары бар: за бойынша рсат етілген кез келген ксіпкерлік трімен айналысуа болады; кез келген йымды – ыты формалары бойынша ксіпкерлік ісін руа болады; ксіпкерлікті жзеге асыруа ажет кез келген млікке иелік жасауына болады; млік саны мен клемі шектелмеген.

Мліктік жауапкершілік меншік иесіні зіне жктеледі, сонымен бірге з ісін жоспарлап, бизнес – жоспар дайындауа да ылы; з бетімен ттынушыларды тадауа, ндіріс факторларын, жеткізушілерді тадауа, задылытара байланысты ксіпкерлік келесем шарт жасауа; з бетімен жмысшыларды ебекаысын белгілеуге, ебек заына айшы келмейтін ртрлі осымша аыларды белгілеуге ылы, тек ана бл жадайлар жаттарда крсетілуі тиіс; жалдаан жмысшылара осымша демалыс беруге; ебек заына сйкес жмысшыларды келісім шарт арылы жалдауа, жмыса алуа; белгіленген тртіпке сай сырты экономикалы, сырты сауда ызметімен айналысуа, кез келгенбанктен з есеп шотын ашуа; Р билік йымдары абылдаан задара сай аржылы – несиелік, мліктік – материалды, баса да мемлекеттік олдау трлерін пайдалануа; нім ндіруге, ызмет крсету, баса да жмыстар орындау шін мемлекеттен тапсырыс алуа, зейнеткерлік, медициналы, леуметтік амсыздандыруа, з ытарын орауа.

Жеке тлаларды жеке ксіпкерлер сияты жоарыда айтыландармен бірге, баса да ытары бар: здері сенім білдірген серіктермен бірге толы серіктестікке атыса алады; белгіленген тртіпке сай арбитражды басарушы (ішкі, сырты, конкурс бойынша) бола алады; баалы ааздар нарыында брокер бола алады; аудиторлы ызметпен шылдана алады. Ксіпкерлерді міндеті: белгіленген уаытта салы органына, мемлекеттік бюджеттен тыс леуметтік орларды тіркелу; бекітілген задылытара байланысты белгіленген млшерде жне уаытында салы тлеу; салы органына табыс туралы декларацияны жне баса да мліметтерді мезгілінде тапсырып отыру; белгілі задылытар мен нормативті актілерге байланысты бухгалтерлік есеп – исап жргізіп отыру жне аржылы – шаруашылы есеп дайындау жне оны трт жыл бойы сатауын амтамасыз ету; бухгалтерлік есепте салы органдарыны тексеруімен аныталан тмендетіп тленген немесе жасырылан салытар бойынша тзетулер енгізу; салы туралы задар бзылан жадайда салы органыны талаптарын блжытпай орындау; Р

Салы кодексіне сйкес баса да салыты міндеттемелерді орындау; Задара сйкес лицензия аланда тек ана орындалуы ммкін істерге рсат алу; ндірілген німдер, крсетілген ызметтер белгіленген стандарттара сай сертификатталан болуы керек; ндіріс жне ісрекеттер оршаан ортаа, трындарды денсаулыы мен міріне, ттынушылара ешандай зиян келтірмеуі тиіс; ажетті санитарлы – гигиеналы, жмысшыларды ебек ауіпсіздігі жадайлары саталуы тиіс; ксіби жмысшылармен немесе йымдармен келісімшарт жасап, оны белгіленген уаытында орныдау; тарау нарыында жасанды монополияа, бсекелестікке жол бермеу, нарыта стемдігін крсетпеу, бсекелестікті шектейтін келісімдер жасамау; монополиялы баа белгілеу, мемлекет тарапынан баа реттеу задылытарын сатау; белгіленген тртіп бойынша шыындар мен табысьарды есептеп отыру; келісімдер мен ксіпкерлік келісім шарттарды задылытара сйкес жргізу; з тауарларына ана тн асиеттерін жарнамалау; дептілікке жатпайтын, жалан, тірік, жасырын жарнамалара жол бермеу; аржылы – шаруашылы ызметі туралы мемлекеттік огандара белгіленген мерзімде жне толы статистикалы есеп беріп отыру.

Табысты, алдаы атарлы ксіпкер болу шін андай асиеттер болуы ажет деген сраа бірден ешкім де жауап бермейді. Біра, табысты ксіпкерлерді даму тарихы арылы белгілі бір орытынды жасауа болады. Сонымен, табысты, ркендеуші ксіпкерлерді мынандай асиеттері болуы тиіс: з ісін адал жргізуі, білімді болуы, масаткер, ынталы болуы, басшылы ісіне икемді болу, басаларды пікірін сыйлау, немі оып, зін руаытта жетілдіру, туекел етуге дайын болу, сырты орталы кедергілерін жее білу, кздеген масатына жету жолында табанды болу, жоары жауапкершілік, ебекор болу, ажетті ріптестерді зіне тарта білу, аыл – ойыны коммерциялы аржылы орыны болуы, зады трде зіне ажеттіні ала білу.