Дауылдар. Дауыл жаршылары алдын алу себептері.

Дауыл (ураган)-стихиялы апаттарды ауіпті трлеріні бірі, ол халы шаруашылыына орасан зор зиян келтіріп , кейде адамдар арасында рбандытар тудырады.Дауылдарды кзі -12 жне одан да кп балла жетіп, желді жылдамдыы 30м/с-120км/са жетеді.Осындай кшті дауыл з жолында кездескендерді брін жайпап кетеді. Олар циклон ткенде байалып, теізді атты толындатып, рата иратулар тудырады.йынды дауыл*буря*-бл те кшті жел,теіз бетінде толын тудырып , ра жерде ирауа келеді. йында дауыл циклон, йын ткенде байалады. Желді жылдамдыы 20м/с-тан 100м/с-а дейін жетуі ммкін.Дауыл кезінде беті мата-матамен , орамалмен жауып, кзді кзілдірікпен орау керек.

Дауыл
Дауыл - кші иратушы жне жылдамды затытыы секундке 30 метрлерiне жететiн жел. Дауылдарды себебi - жаын аралытаы атмосфералы ысымны лкен айырмашылыы жиi циклондармен байланысты. сiресе Кариб теiзiне жне мексика шыанаындаы орынышты Антил дауылдары, олар АШ жазызытытарындаы жиi кездеседі.
Дауылдар детте жазда, яни теіз бен теіз стіндегі ауа аса жылынанда пайда болады. Ысты кн кзі лкен массадаы суды буландырады. Ылалды ауа жылдам жоары ктеріледі. оны орынына аып келетiн перифириясы бар салын ауадан айналады, жне аса зор шыра сас дауыл пайда болады. Диаметрі 35 кмге дейін жететін дауыл кзі деп аталатын оны орталыында жылынан ауаны тігінен шыуы жаласады. Біра онда млдем желсіз жне блтсыз. Жылдамдыы 400км/саата жететін ла тндыратын грілмен дауылды жел кзді маайында соып трады.
Солтстік Америкада дауылдарды пайда болуы тау жоталарыны болмауынан. Яни бл солтстіктен арктикалы ауа массаларыны енуіне жадай туызады. Бл Мексика шыанаына дейін созылуы ммкін. Ал материкті солтстігіне тропикалы ауа массалары еш тосауылсыз енеді. Температура мен осы екі ауа массаларыны ысымы арасындаы лкен айырмашылы материк жазыында атты дауыл желдерді пайда болуына жадай жасайды. Олар ая асты пайда болады жне кптеген апаттара шыратады.
Аылшын адмиралы Фрэнсис Бофорт 1806 жылды зінде 12 балды жел шкаласын сынан. Жел шкаласы оны атымен Бофорт шкаласы деп аталды. Ол желдерді ауа массаларыны озалуына байланысты блген. Жылдамдыы 20-24 м/cек жететін 9 баллды желдер ескі рылыстарды иратып, йлерді шатырларын латады. Оны дауыл деп атайды. Егер жел жылдамдыы Егер жел жылдамдыы 32км/с жетсе, бл дауыла айналады.
Дауылдар зен жаалары мен ірі зендерді сааларында ауіпті жне дауыл су толындарын уалайды. Бл толындар жаалара шыып, су басады жне желден аман аланны барлыын иратады.

Дауыл, боран, йын кезінде алай рекет ету керек
Егер дауыл, боран, йын сіз имаратта боланда басталса, терезеден аула трыыз да, жайды ішкі жа абыраларыны жанында, длізде, рылан шкафтарды асында, жуынатын блмелерде, дретханада, ойма, мыты шкафтарыны жанында, стелді астында ауіпсіз орындара трыыз. Пештегі отты, электр энергиясын шірііз, газ желілеріні шмектерін жабыыз.
араы уаытта фонарьлар мен шамдарды пайдаланыыз, А жне ТЖ басармалары, ттенше жадайлар жніндегі комиссиясыны апараттарын есту шін радиоабылдаышты осып ойыыз, ммкіндігінше тере паналарда, жероймаларда отырыыз.
Егер дауыл, боран, йын сіз елді мекенні кшесінде жргенде басталса, нерлым жеіл рылыстар имараттар, кпірлер, электр ткізгіш желілер, дігектер, тоайлар, зен, клдер мен ндіріс обьектілерінен алыс жрііз.
шып жатан шыны сынытарынан орану шін аылтыр, атты ааз немесе пластик жшіктер, татай немесе олда бар кез-келген заттарды пайдаланыыз. Тезірек елді мекендегі жертлелерде, жероймалар мен радияцияа арсы паналарда тыылуа тырысыыз. Заымдалан имараттара кірмеіз, себебі айта соан желде лауы ммкін. арлы боранда имараттара тыылыыз. Егер далада немесе ауыл жолдарында келе жатсаыз уа-уа тазаланып отыратын, жне сізге кмек берілу ммкіндігі бар басты жола шыыыз. Шады йын кезінде бетіізді дкемен, шытпен, мата иындысымен, кзіізді кзілдірікпен жабыыз.

йынны жаындауы туралы дабыл тскен кезде дереу ы жерге, й жертлесіне немесе оймажайына тсу керек, немесе тсекті, баса да жиазды астына кіру ажет. Егер йын сіз ашы жерде жргенде басталса, жол шетіне, шыра, орлара, тар сайлара тыылып, басыызды киіммен немесе тоай бтатарымен жауып жерге жаын жатыыз. Автомобильде алмаыз, шыып, жоарыда крсетілгендей тыылыыз.

Дауылды жойын салдарын тмендетуді тиімді шарасы, ол – таянан дауыл ауіпін трындара дер кезінде хабарлау жне дауыл болып тратын аудандарындаы осыны ескере отырып орналастыру. Е ауіпті аймата трын й салызбай, ал алан айматарда сейсмикалы аудандар шін абылданан рылыс нормаларын енгізіп, баылауа алып кмектесу керек.
Дауылды жаындааны туралы хабар алан со, мына іс-рекетті жзеге асыру ажет:
Панахананы, жертлені зірлеу; есікті, терезені, шатырдаы (желдеткіш) люкті ныыздап жабу; саылауларды бекіту; тбеден, лоджиядан, самалдытан жел шырып кету аупі бар заттарды шыару; даладаы заттарды бекіту немесе йге кіргізу; газды, электр жйесін ажырату, суды жабу; пешті сндіріп, ажет болса ораныс панаханаларына барып орналасу керек.
ндірісте барлы сырты жмыстарды тотату, ондырыларды бекіту, агрегаттарды, механизмдерді ажырату жне панаханалара жасырыну, ауылды жерлерде фермалардаы мал шін жемні, суды орын даярлау, панаханада радиоабылдаышты траты осып ою керек. имарат ішінде болан йнек, шыны сынытарынан жне жарышатардан сатанан жн. Далада алан кезде е жаын шырды, жел тінен сатайтын жерлерді іздеу керек немесе жерге етпетінен жатады. Орманда аланда е жасысы ашы алаа шыан жн, нсерлі дауыл, найзаай жарылдаан кезде жалыз тран ааша жасырынбаыз, электр беру желілеріні дігектеріне жаындамаыз. Дауылды жел, арлы боран кезінде йден тек ерекше жадайда ана бірнеше адам болып шыады. Шада дауыл жаындаанда йде есік пен терезені ныыздап жауып, имараттан шыпаан жн. й хайуанаттарын ора немесе имарат ішіне амау керек.
Егер сіз ауылдан алыс жердегі мдатаы жайылымда болсаыз, малды тасаа жасыру ажет. Жаын жерде сексеуіл, шегел трізді бталы жерде малды стай тран жасы.
Егер дауыл кезінде елді мекеннен ашыта болсаыз, кру ашытыы азайып, адасып кету ауіпі туса, онда озалысты тотату ажет. Егер адассаыз, жараат алсаыз, онда з орныызды білдіру масатында ттіні атты шыатын матаны, бтаны, кк шпті жаып, дыбыс беріп, алыстан крінетін ашы затты жерге іліп, ам жасааныыз жн.
Егер шады дауыл кезінде жапан далада алсаыз киімдеріізді тймелеп, бас киімдеріізді киііз. Кзіізге ша мен тас, оым тспес шін арнайы кзілдірік киііз. Егер андай да бір жамылы болса, оны шанан, суы желден, денені суынуынан ала ретінде пайдалануа болады.
Дауылдан, бораннан, буырасыннан кейін тару блімшелері ебекке жарамды трындармен бірге жасырынан, жарааттанан адамдарды шыарып, ауіпсіз жерге немесе емдеу мекемесіне апарады.