| Сйытылан газдар жарылыш шегі тмен, газ-ауа оспасыны ттану абілеті бар газ болып келеді. Сйытылан газдарды блмелерде немесе ашы аладарда баылаусыз жануы адам міріне ауіпті жне салуларды бзылуына келтіретін ртке себеп болу ммкін.
Жеке ондыры деп 2 баллонан кп емес бір жне екі абатты имараттарды газбен жабдытайтын газ шыыны кп емес ондыры саналады. Сйытылан газы бар баллондарды блмеден тыс жерге де, ішіне де орналастыруа болады. Баллонды тек кез келген газ шаруашылыында абонент болып тіркелген жне газды плитаны соы тексерісі туралы жазуы бар абоненттік кітапшасы бар трын сатып алуа болады.
Сйытылан газ ондырыларын ауіпсіз орналастыру шін ажет:
тек жн ралдарды олдану жне оларды тазалыта стау;
араусыз жне тн уаытына жаылан газ ралдарын тастамау;
газ ралдарын олданан со ралдаы шмекті жне баллондаы вентильді жабу;
блмені ауасын жйелі тазарту;
газ бырларына жіп байламау, баллондара жне газды плиталарына ту жолдарын бгеп тастамау;
газ шыуын айындау кезде отты олданбау, ол шін тек ана сабын ерітіндісін олдану;
баллондарды жолаушы кліктерден, жеке йлерден жне кездейсо оймалардан сатып алмау;
егер баллонды орналастыру кезінде газды шыуы айындалса немесе баса жнсіздіктер аныталса, онда ол баллонды ттынушыа орналастыруа болмайды;
баллонды сатып алан кезде газ шаруашылыыны атауы, баллонны нмірін, газы бар баллонны салмаы, баллонды келген клікті нмірі крсетілген чек немесе талон талап ету керек.
Егер баллонны тлжат кестесі болмаса, кезеді куландыру мезгілі тіп кетсе, 5%-тен кп бояуды орау абаты бзылан болса, атмосфералы тоттану, вентиль маховигіні бзылуы немесе жотыы, жарышатарды, батандарды болуы, газды шыуы, “пропан” жазуыны жотыы баллонны аау екенін анытайды.
20,Ттенше жадай кезіндегі отке арсы шаралар.рт ауіпсіздігі – бл рт болу ммкіндігін болдырмау жне оны пайда болан кезінде адамдара, рылыс жне материалды ндылытара ртті ауіпті факторларыны жаымсыз серлерін жою шін ажетті шараларды олдану болып саналады.рт ауіпсіздігі ртті алдын алу шаралары мен жне белсенді рт оранысымен амтамасыз етіледі. ртті алдын алу болып ртті болдырмау немесе оны салдарын азайтуа баытталан іс-шараларды кешені саналады. Белсенді рт оранысы – бл рт немесе жарылыса ауіпті жадайларымен белсенді кресуді амтамасыз ету шаралары.
ртті алдын алу шаралары:
рылысты-жобалау;техникалы;,йымдастырушылы;
рт – бл адамдарды, хайуаннаттарды аза болуына жне материалды ндылытарды жойылуына алып келетін, баылаусыз жану процессі. рт елді-мекендегі имараттар, ааш кпірлер, электр желілері мен ааш бааналардаы байланыс, мнай німдері оймаларында жне баса материалдар мен адамдар, ауылшаруашылы малдары ртке шалдыуы ммкін. Орман алабындаы шптерден, бталардан, ааш тбіртектерінен, шырпылардан рт шалады. Ауа-райы ра болан жылдары жоары рт желді есебінен ааштарды шар басынан оан жапыраты ааштарын рт шалады. Тменгі рт тарау жылдамдыы минутына 0,1-ден 3 метрге дейін, ал жоары рт желді баытына арай 100 метрге дейін жетеді.
Торф пен ааштарды тамыры жананда жер асты рті жан-жаа тарайды.
Торф зінен-зі ауасыз суда да жана береді.
рт
• Отпен жмыс істегенде абай болуа;
• Балаларды отпен жмыс істеген кездегі ырсыздыына;
• оысты йге, аулаа, орманды жерлерде ртеуге;
• Автокліктен шыан жалына;
• Кн кркірегендегі найзаайлара;
• Майланан материалды йкелісіне;
• Кн сулесіні йнектен ткен нктесі.
Республикада рбір саат сайын екі рт болады, милиардтаан тегені ндылытары, трын йлер п – стте клге айналады. 1999 жылы 9 шілдеде Алматы уе жайында болан рт 381,6 млн. тегеге материалды залал алып келді. 2000 жылы республикада 15 мы ндірістік жне трмысты рт болды. Бдан 1087 адам зардап шекті, оны 568 – і аза болды. Материалды залал 2521,6 млн. тегені рады. 2011жылы 11 шілдеде Павлодар аласындаы химиялы зауыттан рт шыты. КСМ: ндіріс ошаыны ауласында тран екі бірдей цистерна жанып кетті. Абырой боланда зардап шеккендер жо, ызметкерлерді барлыы дін аман. азір мамандар отын тасымалына арналан сауыттарды ішінде андай сйыты боланын анытап жатыр. Ттенше жадайлар департаменті баспасз ызметіні мліметіне сйенсек, жмысшылар сыйымдылыы 50 тонна цистернаналарды блшектемек болан. Соны салдары рт оиасына кеп соты.
ртті шыуына отты бейам пайдалану, рт ауіпсіздігі ережесін бзу себеп болып табылады. От сндірілмей тасталан сірікеден немесе темекі алдыынан, сндірілмеген алаудан, атыланнан кейін ра шпке тскен ысты патроннан, орманды ааулы техниканы пайдаланудан жне баса себептерден ттанады. ртті 90% — адамны кнсінан, 7 — 8% — найзаайды соысы серінен ра аашты жануынан, 2 -3 % — баса себептерден (кн тсетін жерге латырылан шыны сыныы кн сулесін зіне тартып, атты ызады) болады.
Бкіл ауматы амтитын зілзала ретіндегі ртті негізгі трлері табиаттаы рт – ормандаы жне даладаы (егістіктегі) рт болып табылады.
Ормандаы тр жану жиілігі боынша лсіз, орта жне кшті, ал жану сипаты бойынша тменгі жне жоары рт, созымдылыы бойынша аулама жне траты болып блінеді.
Орманда жргенде есіізде болсын:
• оыс пен оттыты тастамаыз;
• Отты таратпаыз жне оысты ртке ауіпті жерлерде жапаыз;
• Абай болыыз! Отты таза алада жаыыз;
• Дем алан жерден кетерде ота су йып немесе топырапен жауып, толы шіріп кетііз;
• Орманда майланан немесе бензин сііп алан маталарды алдырмаыз;
• Бтелкені жшігі мен сынан бтелкелерді алдырмаыз. Кн сулесі тсіп ртке айналуы ммкін;
• Жаа басталан ртті сумен, аашты жапыраты бтатарымен жне топыра тастау арылы шірііз.
Ескерту шаралары:
рт ауіпсіздігін сатау масатында алдын-ала жол салу шаралары жргізіледі. Орманны ішінен аашы кесіліп салынан жол жасау жне тас тсеп орманда ені 5-10 м, ал ылан жапыраты орманда 50 м-ге дейін. Елді-мекендерде су кздері мен тоандар 30 куб метр 1 га алаа есеппен жргізіледі. Ормана жаын елді-мекендерде тоандарды уаытылы тазалау, су толтырып ою 1м-ден жоары орман ааштарына 10 л су есебімен, дытар мен тоандарды айта — айта жндеу, тыныс алу органдарын респираторлар мен баса да жабдытармен амтамасыз ету жне рашылы уаытта ормана баруды тотату (сіресе клікпен). Егер сіз орман алабында немесе торфа жаын жерде, ртке жаын жерде болсаыз з кшіізбен ртті сндіруге, лііз жетпесе, рт болып жатан ауіпті айматан шыу керектігін ескертііз. Жола, алаа, зенні жаасы мен суды айналасына, егістікке шыуын йымдастырыыз. ауіпті айматан тез рт имылыны баытына перпендикуляр шыыыз. Егер ммкін болмаан жадайда суа кірііз немесе су киімді жамылыыз. рт болан жерден шыаннан кейін тран жері ртті клемі туралы мекен-жайды кімшілігі мен орман шаруашылыы, рт сндіру ызметіне хабарлау ажет. ртті сндіруді йымдастыру керек. Тменгі ртті су йып, ылалды топратармен, аяпен тастап шіру керек. Торфтаы ртті ысты торфты аударып, су ю арылы шіру керек.
Орманны тменгі жаындаы рт орман тсеміні, топыра бетіндегі шп – шаламны, аашты дііне тарай алмайтын аласа ааштарды жануымен сипатталады. Тмендегі рт аумаыны озалыс жылдамдыы 0,3 -1 м/мин (лсіз рт) 16 мин. Дейін (1 км/с) (атты рт кезінде), жалынны биіктігі 1 -2 метр, рт аймаындаы отты температурасы 400 -900 º С.
Орманны жоары жаындаы рт – ылан жапыраты ормандарда кездеседі. Олар детте тменнен басталып, ааш дініні жануымен сипатталады. Жоарыдаы аулама рт кезінде жалын 8 – 25 км/с жететін лкен жылдамдыпен ааштан ааша таралады. Кейде рт шарпымаан ттас учаскелер алады. Бір алыпты жоарыдаы рт кезінде от бкіл аашты бойын амтиды. Жалын топыра жамылысынан бастап, аашты шын 5 -8 км/с жылдамдыпен толы амтиды. Отты температурасы 1100 ºС ктеріледі.
1997 жылы жазда бейамды салдарынан брыны Семей облысында рт болып, ол 12000 га ауматы амтиды.
ртті таы бір трі – жер астындаы рт, алайда ол азастан жадайына тін емес.
Даладаы (егістіктегі) рттер ра шбі бар жне асты сетін ашы алапта пайда болады. Ол маусымды сипатымен ерекшеленеді. Шпті (астыты) суіне орай жазда жиі, кктемде сирек болады, ал ыста млдем болмайды. Оларды таралу жылдамдыы 20 -30км/с жетуі ммкін.
ртті жайылтпауды негізгі дістері:
Ормандаы жне даладаы ртпен кресті жеке авиабазасы, ртхимия станциясы, баылау – кзет нктесі бар Мемлекеттік ызмет жргізеді. ртті трі мен орнына арамастан оны сндіру 2 кезенен трады: ртті тотату (жайылтпау) – ртті таралуын шектеу жніндегі іс – рекет жне рт ошаын тікелей жою.
ртті жайылтпай жне тотату дістері кптеген факторлара байланысты: рт трі, оша клемі, метеорологиялы жадай, жерді сипаты, рт сндіру кшімен ралдарыны дегейі.
рт ошаын жайылтпау шін рт сндіретін заттар олданылуы, кедергілерді жасалуы, газ алмасуы згертілуі ммкін.
Даладаы жойын ртті ені 20 м дейінгі кедергі ондырысымен бгейді. рт аумаыны шеті айнала жыртылып орта жаы кйдіріледі.
лкен рт сндіруді басты дістері: жалынны жолына кедергі ою немесе ор азу (техникамен немесе жарылыспен), алдыы жаын ртеу (кйдіру), ысты шоты сумен немесе химиялы затпен сндіру (оны ішінде шапен) жне басалар.
Ормандаы тменде болан ртті топырапен кмеді, отты шоын бтамен рт ошаына арай сыпырады, маайын кйдіреді.
Кйдіру ірі рт кезінде жне рт сндіру шін кш пен рал жетпеген жадайда олданылады. Ол тірек алабынан басталады (зен, бла, жол), оны ртке араан жанына жанатын материалдардан йінді жасайды (ра шп, рай, орда). Ауаны ртке арай тартылуы сезілген бойда, уелде 20 -30 м учаскесіндегі рт аумаыны ортасына арай йіндіні ртейді, ал кейіннен жалын 2 – 3 метрге жылжыаннан кейін крші учаскелер жаылады. рттелген алапты ені кемінде 10 – 20 м, ал жердегі алапат рт кезінде 100 м кем болмауа тиіс.
Орманны жоары жаындаы ртті сндіру иын, оан кедергі жасау, кйдіру жне суды пайдалану арылы сндіреді. Бл жадайда кедепгіні ені ааш биіктігінен кем болмауа тиіс, ал жоарыдаы рт аумаыны алдындаы кйдірілетін кедергіні (жерді) ені кемінде 150 – 200 м рт анаттарыны алдында кемінде 50 м болуа тиіс.
рттен сатандыру – оны ескертуге, рттен болатын залалды болдырмау жне оны табысты сндіру шін жадай жасауа баытталан шаралар кешені.
рт ошаыны шекарасын, баытын жне оны таралуыны млшерлі жылдамдыын анытау керек. Егер карта болса, одан зііз тран жерді дл анытап, рттен ауіпсіз тіректегі жерді іздеуге болады.
рттен сатандыру ндірісті, ала рылысыны, ауылды елді мекендерді жоспарлау мен салуды технологиялы процессіні рымдас блігі болып табылады. Оны шаралары имаратты, жобалау, салу, жаырту, клік ралдарын пайдалануда жне трмыста ескеріледі. рттен сатандыруды Мемлекеттік ртті адаалау органдары шылданады.
рттен сатандыруа былайша ол жеткізіледі:
рт нормалары мен ережелерін зірлеу, енгізу жне баылау;
Жасалан объектілерді рт ауіпсіздігін ескере отырып растыру мен жобалауды енгізу;
ртке арсы ралдарды жетілдіру жне зірлікте стау;
нерксіп жне ауыл шаруашылы ксіпорындарын йымдарды, трын жне оамды имараттарды, техникалы рт тексерістерінен траты ткізу;
Халы арасында техникалы – рт білімін насихаттау;
рттен сатандыру оьъект трлері бойынша жргізілген трын имараттарын, оймаларды, базалар мен дкендерді нерксіп объектілері мен клікті, ауыл шаруашылыы саласыны йымдарында. рбір тосын жадайда шаыратын – 101 рт ызметі телефон номерін алу ажет.
рт жне жарылыс аупі бар обьектілердегі апаттар
рт — бл жану салдарынан материалды байлыты жойылуы жне адамны мірі мен денсаулыына ауіп тнетін жадай. Жану дегеніміз жанушы зат пен ауадаы оттегіні арасындаы тез жретін сонымен бірге газ, жылу жне жары блетін процесс. Жану толы жне толы емес болып блінеді. Толы жану оттегі жеткілікті жадайда, ал толы емес жану оттегі жеткіліксіз жадайда жреді. зі ттану (самовоспламенения) химиялы процессті серінен болатын жадай. зі ттануды температурасы р трлі факторлардан трады. Атап айтанда жанушы оспаны рамы мен клемі ортаны ысымы т. б. байланысты. Кптеген газдар мен сйытар 400-700 °С аралыында, ал атты денелер (ааш, кмір) -250-450 °С аралыында ттанады. рт жне жарылыс ауіпі бар обьектілерге жарылу жне ттану ауіпі бар заттарды ндіру, сатау жне тасмалдаушы ндірістер жатады.
Жарылу, рт пен жарылыс, жне рт ауіпі бойынша рт жне жарылыс ауіпі бар обьектілер 5 категорияа блінеді (А,Б,В,Г,Д). Бларды ішіндегі те ауіптілері А,Б,В кетегориялары. А категориясына — мнай деу зауыттары, химиялы ндірістер, мнай німдері оймалары мен бырлар кіреді. Б категориясына — кмір шаын, ааш нтаын, ант пурдасын дайындайтын жне тасымалдайтын, сонымен атар диірменні нтатан блімдері кіреді. В категориясына-ааш кесу, ааш деу жне столярлы ндірістері кіреді. Г- категориясына ысты кйіндегі жанбайтын заттарды деу жне тасымалдау ндірістері мен оймалары кіреді. Д- категориясы салын кйдегі жанбайтын заттар мен материалдарды сатау ндіріс орындары мен оймалары жатады.
Барлы рылыс материалдары мен конструкциялары жану жаынан 3 топа блінеді: жанбайтын, иын жанатын жне жаныш.
Жанбайтын деп жоары температура мен отты серімен ттанбайтын жне жанбайтын материалдарды айтады. иын жанатын деп жоары температура мен отты серімен иын ттанатын жне от ошаы болан жадайда ана жанатын материалдарды айтады. Жаныш деп жоары температурада немесе отты серімен ттанып кететін жне от ошаынан алып тастаанда да жана беретін материалдарды айтады.
лкен ндіріс орнындаы жне елді мекендердегі рттер жеке жне жалпы болып келеді. Жеке бл бір имарат пен рылымда болатын рт. Жалпы бл елді мекендегі ндіріс орындарындаы имараттарды 25 % алып жатан рт.
рт кезіндегі зардап шеккендерді іздеу жне кшіру.
рт адамдара психологиялы трыдан лкен сер етеді. Тіпті кіші –кірім ртті зінде адамдарды рейленуі айтарлытай рбандытара алып келеді. зін – зі стап йренген адам иын стте з мірін тарып ана оймай баса адамдарды, материалды ндылытарды да тара алады.
Егер сіз орман ртін сндіру жніндегі топа кірсеіз панахана орны мен оан апаратын жолдарды жасы білуііз керек. орайтын киім пайдаланылуа тиіс (адамдара ммкіндігінше арнайы киім, газаар, каска, ттіннен орайтын маска), р топта елді мекенді жасы білетін жол серік болуа тиіс. Егер ттіндену аймаындаы кру шегі 10 метрден аспаса, оан кіруге болмайды.
рт аулаан имаратта зіізді жне баса адамдарды тару кезінде ауаны жоары температурасы, ттіндену, жанатын р трлі німдердеі ауіпті онцентрациясыны болуы, рылыс рылыларыны ытимал лауы те ауіпті боландытан жылдам имылдау ажет.
Жанан имарат арылы баса ылал мата (киім) жауып, ттіннен жоралай немесе тізерлей озалу керек.
Есіізде болсын!!!
Балалар орыныштан керуетті астына, шкафа, жуынатын блмеге, брыша жне баса да крінбейтін орындара тыылады.
Баланы немесе кйген адамды ктеріп шыаран кезде оларды бетіне крпе, киім жапан жн (ммкіндігінше ылалды). Баспалдапен тмен тскен кезде олмен сйенішті емес абыраны стау керек, йткені сйеніш сізді ттін басан жертлеге алыпбару ммкін.
Егер рт тменгі абаттарда болып, сізді баспалдапен кшеге шыу ммкіндігінен айырса онда олыыза балта, бала, білеу темір алып шатыра шыыыз. Шатырда жабы ішкі имарат блмелерінен грі кмекті оай ктуге болады.
Жанан имараттан шыан кезде лифтіні пайдалануа болмайды. Тіпті жай ртті зі электржелісін тйытайды, ал бдан кейін лифт абаттарды арасына трып алады. Сорылмалы быр режимінде жмыс істейтін лифт шахтасы ттінге тез толып, санаулы секундта уланып алуа болатындыын есіізде стаыз.
Кп абатты имараттарда, егер подъезден шыуа ммкіндік болмаса балконды, авариялы люк пен балкондаы баспалдаты, крші подъезд арылы таруа арналан тбені люгін пайдаланыыз. Егер былай етуге ммкіндік болмаса, балкона шыып келген тарушылара белгі берііз.
тару жмысына атысатын адам, алашы медициналы кмекті білуге тиіс.
|