Ерік сапаларыны алыптасуы мен эмоционалды даярлыы.

Бл баланы шешім абылдай алып, масат оя білуі. Сонымен бірге баланы рекеттерді жоспарлап, оларды орындалуын жзеге асыруда кш жмсай білуі, иындытарды жеуі баланы психологиялы рдістерді алыптасуына ыпалын тигізеді.

Егер баланы мектептегі оуа дайындыы осы баыттармен штасып жатса, баланы оуа тез бейімделіп, жасы оып кетуіне ммкіндік туызады.

Мектепке дейінгілерді негізгі іс-рекеті ойын боландытан, олара бірден оу рекетіне ауысу біршама иындытар туызады. Мектеп табалдырыын алаш аттаан бала педагогтармен жне балалармен кезіккенде мазаланады, оу рдісіні зіне жаымсыз эмоция сезініп, орыныш пайда болады. Осыдан келе нашар оитын балалар жне екінші жыла алып оятын балалар пайда болады. Сонымен бірге баланы кіл-кйіні болмай, себепсізден жиі ауыруы мектеп неврозы сипатында крінеді, яни мектепті еске алса боланы жылап, уайымдайды. Сйтіп, мектеп бала шін стрессогендік фактора айналып, денсаулыыны нашарлауына келіп соады.

2.Австрия алымы Г. Эберлейн зіні «Дені сау балаларды орынышы» атты ебегінде «Кейбір балалар алдаы болатын жадайлардан рейленеді, олар немі «мектепте малім берген тапсырманы орындай алмай аламын ба?» деген орынышпен жреді», - дейді.

Жалпы, тжірибеге сйенетін болса, баланы оыысы келмеуі мына жадайлара байланысты болады:

1. Мектеп алдындаы орыныш. Бл баланы баындыру, рекеттерді орындату масатымен орынышты йде алыптастырады; («Мектепке барасы сонда саан крсетеді»);

2. Оу рдісінде жне арым-атынаста иындыа кезігуі;

3. Мектепті міріне бейімделе алмауы;

4. Мектепті міріні шынайлылы иындыымен кезіккенде, баланы кілінде мектепке деген жаымсыз атынасты пайда болуы;

5. Малімні зіне тн психологиясына йрене алмау.

Яни, осы кезде рбір ата-ана зіні баласына мектеп туралы ажетті малматтарды айтып, баланы мектепке деген жаымды атынас жне сенімділік сезімін алыптастыра отырып трбиелеу керек. Е бастысы баланы жолдастарымен арым-атынас жасай алуа, баса баланы ойымен санасуа йрету болып табылады.

Мектеп мірі баладан эмоциональды тратылыты талап етеді Оушылар арасында келіспеушіліктер, реніштер жне конфликтік жадайлар жиі кездеседі. сіресе ерке балалар малімні ескертулерін ауыр абылдайды, яни мектепке барудан бас тартады, жылайды жне т.б. рекеттер арылы крінеді. Баланы з бетімен шешім абылдай алатындай жне еріктілікті дамытуа жадайлар жасап жне бір жмысты аятамай келесі жмыса кірісуіне рсат етпей, кез-келген істі аяына дейін жеткізуге йрету керек.

Швейцар психологы Ж. Пиажені пікірінше «Баланы мектептегі оуа дайындыыны е жоары дегейі бл баланы кеістікте жне уаытта бадарлай алып, зін баса адамны позициясында сезіну біліктілігіні алыптасуы», - деген. Яни, мектепке дейінгі баланы кеістікті жне уаытты абылдай алуы, оны оу материалын мегеруді жолын жеілдетеді.

Баланы оуа дайындауда лкен жне кіші моторикасына ерекше мн берген жн. алымдарды айтуынша баланы саусатарыны дамуы аыл-ойы мен сйлеуіні алыптасуында маызды роль атарады.

М.М. Кольцова зіні ебектерінде «Бала мектепке барар алдында кру-моторлы координациясы біршама дамыан болуы тиіс жне олды саусатары миды сйлеу аймаы болып табылады» деген. Яни, бала жгіріп, секіріп допты латырып жне стап алу рекеттерін еркін орындап, айшымен, арындашпен, ыл-аламмен жмыс істеу біліктілігі дамыан болуы керек. Балаа сурет салызу, ртрлі заттардан растыру, пластилинді илеу баланы саусатарын дамытып ана оймай, ойлау абілетін де дамытады. Сурет сала алмайтын жне пластилинмен жмыс істей алмайтын баланы жазуа икемі болмайды. Кез-келген 5-6 жастаы бала 3 минуттан арты жаза алмайды тез шаршап ате кп жіберетін болады жне 2-3 минут сайын баланы олын демалдырып отыруды атал есте сатааныыз жн. Бала жазу дадыларын мегеруде рбір жетістігін матап «Сені олынан келеді,біз кмектесеміз», «Сен істей аласы» деген сенімділік сздерді жиі айтуыыз ажет, йткені уатты сздер баланы табыса жетуіне серін тигізеді.

Бала жазу жазуда арындашты немесе аламды дрыс стап йретуіізді мытпаыз. Сонымен бірге баланы сйлеуін дамытуда сурет бойынша сйлем растыртып, ертегілерді немесе гімелерді оып, кітаптаы суреттерге зейін ойып арауына аса мн берііз жне «Мына суретте не бейнеленген? Адамдарды аты кім? Олар не істеп жатыр?» деген сратарды ою арылы кітапа ызыушылыын арттыруа болады. Ата-ана баласын санауа йретуде «стелде неше кесе? Суретте неше доп? Киімде неше тйме?», - деген сратар ойып баланы санауа жаттытыруа болады. Мектепке дейінгі баланы оу материалын мегеруде, кеістікті жне уаытты абылдай алуы маызды рл атарады. Сйтіп, бала мектепте оуды жаа жадайларына еркін ене алатындай дайындытан теді. Мектепке дайынды баланы йлесімпаздылыынан туындайтын кезде отайлы ммкіндіктері арылы жан-жаты трбиеленуі мен дамуын талап етуі бала оу жне тжірибе мселесін шешу шін зіндік білімін пайдалануы, танымды рекеттері мен ойлануы жеткілікті даму дегейін ктерілуі тиіс.

Сонымен балаларды мектепке психологиялы даярлау баыттарын тжірибеде жзеге асыратындар - ата-аналар, малімдер жне мектеп жне балабаша психологтері.

Баланы мектептегі оуа психологиялы дайындыын анытау диагностикасын практик психолог немесе педагогикалы жне даму психология саласындаы маман з мойына алады. йткені психодиагностикалы жне психокоррекциялы жмыстарды жргізуді ыр-сырын тек психолог ана біледі. Психологты міндеті психодиагностиканы дістемелерін олдану арылы жне зерттеу нтижелеріне сйеніп, 6 жастаы баланы оуа дайындыын анытайды. Яни, баланы оуа дайын немесе лі дайын еместігі жайлы орытынды жасалынып, оуа дайын емес балалармен таным рдістерін дамыту масатында индивидуалды жне топты сабатар йымдастырылады. Сонымен бірге коррекциялы – дамыту жмыстарын жзеге асыруда бадарлама рылады. Ал педагогтарды оу жылды басында болаша бірінші сыныптаы балаларды мектептегі оуа психологиялы зерттеуде алынан нтижелермен таныстырады. сіресе мектептегі оуа дайын емес балаларды жадайларына ерекше кіл бліп, андай оушылармен жмыс істеу керектігін жайлы апарат алып жне оу-трбие рдісінде жмыс істеуді діс-тсілдерін збетімен немесе психологты кмегімен тадауа болады. Мектепке дайын емес балаларды оытуда оушыларды жиі мадатап,оуда баланы табыса жетуді жадайларын тудыру керек. Саба барысында оушылар бір орында отырудан бден жалыады. Олара эмоциялы бседеу ажет болан со айалайды. Сондытан сабата озалыс ойындарды тиімді олданып жне сергіту сттерін жиі ткізіп тран дрыс. Егер баланы сабата кп озалуына ммкіндік жасаса, азаны барлы жйесіні ызметін жне физиологиялы кш уатын жасартуа ммкіндік жасайды. Бл сабаты тез игеруіне кмектесіп, баланы жмыса абілеттілігі жоарылайды.

Жалпы баланы оуа психологиялы дайындыын азан жне суір айларында анытап отыруа болады.

Кез-келген ата-ана баласыны сіп-жетілуінде, рухани кшті етіп трбиелеу жолында алуан трлі уаныш пен иыншылытарды бастарынан ткізе отырып, оны рухани жне аыл-ойы мен дене рлысы жаынан жан-жаты даму дрежесіне жеткізуге баулиды. Малім баланы оуа дайындауда ата-анасымен бірлесе отыра жргізеді. Олара іс-рекетті мазмны згерген кезде баланы мінез-лы да, ішкі психикалы мірі де згеретінін жне осы кезде баласына аса ажет екендігі тсіндірілуі керек.

Баланы мектептегі оуа дайындыы біртіндеп алыптасатын аса крделі рдіс жне бл рдісті жзеге асыруды бірден бір жолы - ата-ананы, малімні жне психологты бірігіп жмыс істеуі. Бала балалы шатан зіне белгісіз, таныс емес дниені есігін ашаннан кейін, баланы мір сру тіршілігін тбегейлі згертеді. Яни, баланы мектеп міріне еніп жне зіні леуметтік ортада «МЕН» дегенін алыптастыра алып, жоарыдан кріне алуы, баланы білімді, табысты жне нтижелі игеріп кетуіне ыпал жасайды. Тйіндей келе, бл баланы жеке тласыны алыптасуы жне аыл-ойыны, таным рдістеріні дамуы болып табылады. Демек, баланы мектепке даярлау мселесі з зектілігін жоалтпайтын лі де зерттеуді ажет ететін міндетті мселелерді бірі болып ала бермек.