Таырып:оамдышаруашылыты нысандары. Тауарлы шаруашылы.
2. Масат. оамды шаруашылыты негізгі нысандары мен лгілерін оу. Тауарлы ндірісті пайда болу шарттарын жне тауар териясымен оны себептерін, негізгі белгілерін оу.
3. Дріс жоспары жне тезисі:
Тарихта ндірісті негізгі екі трі бар: Натуралды жне тауарлы ндіріс.
Натуралды шаруашылы бл адамдар німді з ажеттіліктерін анааттандыру шін ндіруі. Натуралды шаруашылы жйесіне келесідей шаруашылытарды жатызамыз:
1. жымды экономикалы атынастар жйесіні тйы жйесі.
2. ол ебек
3. ндіріспен ттыну арасындаы экономикалы байланыс.
Натуралды шаруашылы оамды шаруашылыты бірінші трі болып табылады.
Тауарлы шаруашылы – пайдалы німдер нарыта сату шін ндірілетін шаруашылы трі болып табылады.
Тауарлы шаруашылы бл ртрлі леуметтік- экономикалы жйелерді амтамасыз ететін орта экономикалы йымдар байланысы. Біра тауар ндірісіні клемі жне мні бірдей емес. Соан байланысты тауарлы шаруашылыты тарихи сипаты бар.
Е бірінші тауарлы шаруашылыты генезисін анытау керек. Оны пайда болуыны бірден бір себебі оамды ебек блінісі болып табылады.
Тарихта е алашы тауарлы шаруашылы крестияндар мен олнершілерді арапайым ралдарымен жасалан німдері болды. Ал капитализм кезінде тауарлы шаруашылыты дамыан трі пайда болды. Бл кезде барлы німдер таура айнала бастады.
Тауар- бл ебек негізінен туындайтын нарыта бір тауарды екінші бір тауара айырбасталуа абілеті бар оамды пайдалылы. Тауарды екі асиеті бар: айрбас жне н. Экономикалы теорияда н теориясыны екі теориясы бар: ебек жне ебектік емес.
4. Крнекі материал:лекцияны мультимедиялы тсілде крсету.
5. дебиеттер:
1. Назарбаев Н.А. Казахстан-2030. Астана, 1997ж.
2. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы. 2013ж
3. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы- Астана, 2014г.
4. Назарбаев Н.А.- Жаа лемдегі жаа азастан. Астана-28 апан 2007ж.
- Муленова С.С., Бекмолдин С.., дайбергенов Е.. «Экономика»-А., 2003ж.
- Шеденов .., Саындыков Е.Н., Жнісов Б.А., Байжомартов И.С., Комягин: жалпы экономикалы теория- Оулы, 2004ж.
7. Мамедов О.Ю. Современная экономика. Ростов н/Дону. 1996.
4.Николаева И.П. Экономическая теория. Учебник.М., 1998.
8. Борисов Е. Основы экономической теории. М., 2000.
9. Видяпин В.И., Добрынин А.И., Журавлева Г.П. и др. Экономическая теория-М., 2007.
6. Баылау сратары:
- оамды шаруашылыты негізгі нысандары мен лгілері андай?
- Натуралды шаруашылыты негізгі ерекшеліктері андай?
- Тауарлы шаруашылыты пайда болу себептері.
- Тауар дегеніміз не жне оны негізгі асиеттері андай?
- нны ебек теориясыны мні неде?
- Тауарлы жне натуралды шарушылыты айырмашылыын анытаыз.
1. Таырып:Ашаны мні жне ызметтері
2. Масат: Ашаны пайда болуын, мнін, эволюциясын оу. Аша ызметімен танысу: дниежзілік аша жне ааз ашаны алтынмен айырбасталу процессімен, несие карточкалары мен электронды ашаны пайда болуымен танысу. Р ы лтты валютаны алыптасуы мен бекітілуін зерттеу.
3.Дріс жоспары жне тезисі: Ашаны пайда болуы айырбас процесіні дамуымен байланысты. Айырбасты дамуына арай ртрлі салаларды айырбаса тез тсетін асиеті бар нім бл тауар. тімді тауар - те оай ткізілетін тауар. Айналыма тсу асиеті бар, бріне бірдей эквиволент болатын тауар бл – аша. Аша бл айырбаса тсетін абсолютті тімді рал. Ашаны атысуымен айырбас тауарлы- ашалай формасына ене алады: (Т – А - Т ) мнда T- тауар; A – аша. Ашаны мні оны ызметінде айындалады: айналым ралы; н лшеуші ралы, жинатау ралы.
ааз аша – бл мемлекетпен шыарылан айналым ызметінде іс жзіне асатын алтына айырбасталатын ашалай белгілер. Мемлекет ааз ашалара сол мемлекетті ішінде ана жргізілетін аша курсын белгілейді. ааз аша сынатын шынайы н мемлекеттік билік кшіне байланыссыз аша айналымыны объективті заымен аныталады.
4. Крнекі материал:лекцияны мультимедиялы тсілде крсету.
5. дебиеттер:
1. Назарбаев Н.А. Казахстан-2030. Астана, 1997ж.
2. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы. 2013ж
3. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы- Астана, 2014г.
4. лемдегі жаа азастан. Астана-28 апан 2007ж.
- Муленова С.С., Бекмолдин С.., дайбергенов Е.. «Экономика»-А., 2003ж.
6. Шеденов .., Саындыков Е.Н., Жнісов Б.А., Байжомартов И.С., Комягин: жалпы экономикалы теория- Оулы, 2004ж.
7. Мамедов О.Ю. Современная экономика. Ростов н/Дону. 1996.
4.Николаева И.П. Экономическая теория. Учебник.М., 1998.
8. Борисов Е. Основы экономической теории. М., 2000.
9. Видяпин В.И., Добрынин А.И., Журавлева Г.П. и др. Экономическая теория-М., 2007.
6. Баылау сратары:
- Ашаны мнін жне атаратын ызметтерін анытаыз?
- Аша формаларыны эволюцяисын крсетііз жне аша айналымы заыны мазмнын анытаыз.
1. Таырып: Нары: трлері, рылымы, лгілері.
2. Масат: Нарыты экономиканы рылу тарихын, оны кімшілдік-міршілдік экономика алдындаы артышылытарын оу, нарыты экономиканы рлу принциптерін, ызметтері мен атынастар жйесін игеру, нарыты ртрлілігін, рылымын жне нарыты экономиканы ртрлі лгілерін, оны ішінде азастанды нарыты алыптасу лгісіне тоталып тіп, жетік анытау.
3. Дріс жоспары жне тезисі: Нары бл тауарларды сату жне сатып алу келісіміні жиынтыы. айтарымды экономикалы байланыс нары ызметін райды. Бірінші ызметі нары ттыну саласын жне ндіріс саласын бірлестіреді. Нарыты екінші ызметі ндірісті соы нтижесін баылыушы ролін атарады. Жне соы маызды ызметі бл нарыты айырбас кезіндегі сатушылар мен сатып алушыларды экономикалы ызыушылытарын іске асыратын ызметінен крінеді. Ежелгі Греция жне ежелгі Римде, содан кейін ортаасырларда Европаны бірнеше алаларында сауда орталытарын нары деп атаан. Бгінгі тада, дамыан елдерде нары жйесі ретінде кптеген нары ызметтеріні жиынтыыны бірлестігін айтуа болады. Бндай жиынты осы жз жылдыты екінші жартысында алыптаса бастады. Бгінгі тадаы нары жйесіне бірнеше ірі нарыты ызмет орталытарын атап айтуа болады: ндіріс ралдар нарыы, ызмет крсету нарыы, ебек нарыы, ссудалы капитал нарыы, нды ааздар нарыы, валюта нарыы. Осындай ке дамыан нарыты орталытарды алыптасу негізінде оны экономикалы ролі де се бастады. Нары ндірісті субъективті материалды, ылыми техникалы, интелектуалды ажеттіліктер кешеімен амтамасыз ете бастады.
4. Крнекі материал:лекцияны мультимедиялы тсілде крсету.
5. дебиеттер:
1. Назарбаев Н.А. Казахстан-2030. Астана, 1997ж.
2. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы. 2013ж
3. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы- Астана, 2014г.
4. Назарбаев Н.А.- Жаа лемдегі жаа азастан. Астана-28 апан 2007ж.
- Муленова С.С., Бекмолдин С.., дайбергенов Е.. «Экономика»-А., 2003ж.
6. Шеденов .., Саындыков Е.Н., Жнісов Б.А., Байжомартов И.С., Комягин: жалпы экономикалы теория- Оулы, 2004ж.
7. Мамедов О.Ю. Современная экономика. Ростов н/Дону. 1996.
4.Николаева И.П. Экономическая теория. Учебник.М., 1998.
8. Борисов Е. Основы экономической теории. М., 2000.
9. Видяпин В.И., Добрынин А.И., Журавлева Г.П. и др. Экономическая теория-М., 2007.
6. Баылау сратары:
1. Нарыты экономиканы алыптасу жадайы мен негізгі белгілері андай?
2. Нарыты ртрлілігі мен оны классификациясы андай?
3. Нарыты шаруашылы субъектілері не болып табылады?
4. Бгінгі тадаы нарыты шаруашылыты алыптасуындаы зара байланыс факторларын анытау?
5. Нарыты артышылытары мен кемшіліктері андай?
6. Нарыты экономика лгілері андай?
7. Нарыты инфрарылым дегеніміз не?
8. Нарыты алыптасуды азастанды лгісі андай?
9. Р-ы (2007ж. Р Президентіні жолдауы) экономикалы модернизацияны негізгі артышылы баыттары андай?
1. Таырып: Бсекелестік жне монополия. Капитал. Ауыспалы айналым мен айналым. ндіріс шыындары.
2. Масат: Бсекелестік пен монополияны тсінігі мен мні жне бсекелестікті трлері, дістерімен танысу. Антимонополиялы задылытармен антимонополиялы саясат. ндірісті ауыспалы айналымы мен айналымыны экономикалы мнін анытау. Ксіпорынны шыындарын оу. Ксіпорынны пайдасын максимизациялауа (инвестицияларды, ндіріс орларды аржыландыру кзі ретінде) талдау жасау.
3. Дріс жоспары жне тезисі:
Бсекелестік – тиімді салым жасалатын, ткізу нарыы болып табылатын тауар ндірушілер арасындаы сайыс. Бсекелестік оам мірінде маызды орын алады. Ол ызметті ынталандырушы болып табылады. Ол арылы тауар ндірушілер бір – бірін баылап отырады. Оларды ттынушы шін кресі бааны тмендеуіне, ндіріс шыындарыны тмендеуіне, нім сапасыны жасаруына, ылыми- техникалы прогресті кшейуіне келеді.
Батысты экономикалы дебиеттерінде бсекелестікті жетілген жне жетілмеген бсеке трлеріне бледі. Жетілген бсеке – бл німні бір трін ндіретін кптеген ндірушілер арасындаы бсекелестік. Жетілмеген бсеке мемлекетті нарыа активті трде сер ету кші негізінде пайда болады. Жетілген бсекеге араанда бл монополия мен мемлекет серімен шектеледі.
Аша трінде негізделген ндіріс ралдары ндіріс орлары деп аталады. Негізгі жне айналым орлары бар. Негізгі ор болып- ндіріс процесіне атысатын, ндірісті кп циклінде ызмет ететін, сонымен атар зіні натуралды трін сатап алатын ебек ралдары табылады. Айналым орлары- бл ндіріс процесінде бір рет ана олданылатын, зіні натуралды трін жоалтатын ебек ралы болып табылады.
ндіріске жне ызметтерді ткізуге кететін ндіріс факторларыны шыындары ндіріс шыындары деп аталады. Шыындарды кптеген трлері бар. Траты шыындар, згермелі шыындар, орташа шыындар.
4. Крнекі материал:лекцияны мультимедиялы тсілде крсету.
5. дебиеттер:
1. Назарбаев Н.А. Казахстан-2030. Астана, 1997ж.
2. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы. 2013ж
3. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы- Астана, 2014г.
4. Назарбаев Н.А.- Жаа лемдегі жаа азастан. Астана-28 апан 2007ж.
- Муленова С.С., Бекмолдин С.., дайбергенов Е.. «Экономика»-А., 2003ж.
6. Шеденов .., Саындыков Е.Н., Жнісов Б.А., Байжомартов И.С., Комягин: жалпы экономикалы теория- Оулы, 2004ж.
7. Мамедов О.Ю. Современная экономика. Ростов н/Дону. 1996.
4.Николаева И.П. Экономическая теория. Учебник.М., 1998.
8. Борисов Е. Основы экономической теории. М., 2000.
9. Видяпин В.И., Добрынин А.И., Журавлева Г.П. и др. Экономическая теория-М., 2007.
6. Баылау сратары:
1. Бсекелестік дегеніміз не? Жне экономикалы жйені андай тріне тн?
2. Монополия дегеніміз не?
3. Экономисттер бсекелестік нарыты андай трлерін анытайды?
4. Неліктен ндіріс шыындарын «траты» жне «згермелі» деп бледі?
5. Негізгі орларды физикалы жне моральды тозуы.
6. Негізгі орларды андай трлерін білесіз?
7. Негізгі орларды амортизациясы дегеніміз не?
8. ндірісті айналым орлары дегеніміз не?
9. Айналым орларыны андай трлері бар?
10. Айналым орларыны айнар кзі не болып табылады?
1. Таырып:ндіріс факторларынан тске табыс.
2. Масат: Пайданы экономикалы табиаты мен факторлары, жне оны клемімен танысу. Ебекаы тлеу жйесіні эволюциясын, формалары мен трлерін оу. Пайызды капитала тсетін табыс екенін крсету. Жер рентасын анытау жне Р- ы аграрлы атынастарды талдау.
3. Дріс жоспары жне тезисі:
Тауарды сатудан (ызмет крсетуден) тскен табыстардан алынан шыындар пайда болып табылады. Ксіпорынны немесе фирма ызметіні негізгі принципі пайданы максимизациялау болып табылады.
азастанны экономиканы модернизациялау саясаты болып жерді жекешелендіру жне совхозов, колхоздарды айта ру болып табылады. АА, шаруашылы, аулшаруашылы ауымдастытары рылуда.
Жалаы- халы массасыны негізгі табысы. Ебекаы – бл ксіпорын жмысшысыныны белгілі—бір жмысты сапалы жне клеміне байланысты істегеніне арай тленетін сома. Ебекаыны екі трі бар: келісімді жне мерзімдік (саат бойынша, апталы, айлы, жылды). Номиналды жне наты жалаы трлері бар.
ндіріске олдануда баса тлаа капиталды беруден тскен табыс бл пайз немесе ашалай сім болып табылады. Пайда арыз алушынікі болып табылады, біра оны жартысы арыз берушіге тленеді. Ссудалы пайыз тріндегі табыс ссудаа алан ашаны олданудаы пайдадан тленетін ндірістік табыс болып табылады. Жерден алынатын табыс рента болып табылады.
4. Крнекі материал:лекцияны мультимедиялы тсілде крсету.
5. дебиеттер:
1. Назарбаев Н.А. Казахстан-2030. Астана, 1997ж.
2. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы. 2013ж
3. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы- Астана, 2014г.
4. Назарбаев Н.А.- Жаа лемдегі жаа азастан. Астана-28 апан 2007ж.
- Муленова С.С., Бекмолдин С.., дайбергенов Е.. «Экономика»-А., 2003ж.
6. Шеденов .., Саындыков Е.Н., Жнісов Б.А., Байжомартов И.С., Комягин: жалпы экономикалы теория- Оулы, 2004ж.
7. Мамедов О.Ю. Современная экономика. Ростов н/Дону. 1996.
4.Николаева И.П. Экономическая теория. Учебник.М., 1998.
8. Борисов Е. Основы экономической теории. М., 2000.
9. Видяпин В.И., Добрынин А.И., Журавлева Г.П. и др. Экономическая теория-М., 2007.
6. Баылау сратары:
1. Ксіпорын ызметіні бірден- бір баалау крсеткіші болып не табылады?
2. Табысты негізгі трлері андай?
3. Ксіпорынны таза пайдасы алай аныталады?
4. Жалаыны клемі неге байланысты?
5. Ебекаы тлеуді алыптасуы нарыты механизімі неден трады?
6. Ебекаыны клемін анытайтын негізгі нарыты жне нарыты емес факторлар неден трады?
7. Минимальды ебекаы дегеніміз не?
8. Экономикалы кзарас бойынша пайыз дегеніміз не?
9. Жер рентасыны тсінігі жне трлері.
10. Р- ы аграрлы атынастар ерекшеліктерін талдаыз.
1. Таырып:лтты экономикажйе ретінде.
2. Масат: лтты экономика рылымымен танысу. оамды ндірісті жне оны трлерін оу. Келесідей макроэкономикалы крсеткіштерді анытау: жалпы лтты нім, жалпы ішкі нім, мір сру дегейі. лтты байлы рылымын, оны ішінде Р лтты байлыын оу. лтты экономиканы бсекеге абілеттігін арттыру факторларын жнеде лтты экономикаа баыт ретінде азастан кластерлеріні орынын анытау.
3. Дріс жоспары жне тезисі: лтты экономиканы сырты жне ішкі арым атынастары жалпы озалыс задарына баынады. лтты экономика ызметіні оптимальды режимін олдау, іс- рекеттерді белгілі- бір органдар арылы реттейтін негізгі баыттармен аныталады. Макроэкономикалы дамуды негізгі масаты ел ішіндегі жне шет елдегі экономикалы рылымны экономикалы жне леуметтік ныаюы, оны згерістерге бейімделуі болып табыдлады. Макроэкономикалы крсеткіштер дамыан елдерді экономикалы динамикасын салыстырмалы талдау жасауда стандарттар жне жадайлар ретінде олданылады. лтты есеп крсеткіштері болып ЖІ, Ж, мір сру крсеткіші, таза лтты нім жне т.б. табылады. лтты байлы – елді экономика жадайын анытайтын негізгі крсеткіш болып табылады. лтты байлы рамына негізгі орлар жатады. Олар келесідей трде классификацияланады: имараттар, машиналар жне рал жабдытар, транспортты жабдытар, ралдар, ндірістік инвентарь, ндірістік жне жмыс ралдары, таыда баса негізгі орлар.
4. Крнекі материал:лекцияны мультимедиялы тсілде крсету.
5. дебиеттер:
1. Назарбаев Н.А. Казахстан-2030. Астана, 1997ж.
2. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы. 2013ж
3. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы- Астана, 2014г.
4. Назарбаев Н.А.- Жаа лемдегі жаа азастан. Астана-28 апан 2007ж.
- Муленова С.С., Бекмолдин С.., дайбергенов Е.. «Экономика»-А., 2003ж.
6. Шеденов .., Саындыков Е.Н., Жнісов Б.А., Байжомартов И.С., Комягин: жалпы экономикалы теория- Оулы, 2004ж.
7. Мамедов О.Ю. Современная экономика. Ростов н/Дону. 1996.
4.Николаева И.П. Экономическая теория. Учебник.М., 1998.
8. Борисов Е. Основы экономической теории. М., 2000.
9. Видяпин В.И., Добрынин А.И., Журавлева Г.П. и др. Экономическая теория-М., 2007.
6. Баылау сратары:
1. лтты экономика рылымын анытау.
2. ндірісті интенсивті жне экстенсивті даму трлеріні рылымын анытау.
3. оамды ндіріс дегеніміз не?
4. Ж дегеніміз не?
5. ЖІ андай ым береді?
6. Номиналды жне наты Ж- ге анытама берііз.
7. Макроэкономика ашан оамды экономикалы атынастар жйесі ретінде пайда болды?
8. Негізгі мір сру крсеткішін мінездеіз.
9. Ж дефляторы дегеніміз не?
1. Таырып :Экономикалы тепе- тедік жне экономикалы сім
2. Масат: Жиынты сраным жне жиынты сынымды жне де макроэкономикалы тепе- тедік тсінігі мен оны трлерін анытау. Экономикалы суді негізгі аспектілерін жне экономикалы суді жаанды тенденцияларын оу. азастан экономикасыны даму баыттарыны артышылытарын анытау.
3. Дріс жоспары жне тезисі: Нарыты экономикада барлы ндірілген німдер (жиынты німдер) тауар (жиынты сыным) болуы керек, ал барлы табыстар (жиынты табыс) жмсалуы (жиынты сраныс) керек жне де тауармен амтамасыз етілуі керек (жиынты ттыну). Тек осындай жадайда тлем абілеттігі бар сраныс жне тауарлы сыным клемі сйкес болады. Нарыты экономиканы мндай жадайы экономикалы тепе- тедік болып табылады.
Экономикалы сім - экономикадаы наты табысты суі (Ж, ЖІ немесе Т), сонымен атар белгілі бір уаытта жан басына шаандаы ндірлген нім болып табылады. Экономикалы су факторларына: табии шикізаттар, ебек ресурстары, негізгі капитал клемі, жиынты шыындар дегейі, технология, шикізаттарды тиімді пайдалану жатады. Экономикалы су экстенсивті деп аталады егер ол осымша ресурстарды тартуда зіні ебек німділігін згертпесе. Ал интенсивті сім- ндірісті жаа технологиясын олданса да шыындар клемін сірмейді. Интенсивті сім халаты жадайын жасартуа негіз бола алады.
азастан экономикасыны дамуыны негізгі баыттарыны бірі экономикалы су болып табылады, ол тек ана азастандытарды жадайын жасартып ана оймай сонымен атар азастанды лемдік экономикаа тиімді енуге ммкіншілік береді.
4. Крнекі материал:лекцияны мультимедиялы тсілде крсету.
5. дебиеттер:
1. Назарбаев Н.А. Казахстан-2030. Астана, 1997ж.
2. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы. 2013ж
3. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы- Астана, 2014г.
4. Назарбаев Н.А.- Жаа лемдегі жаа азастан. Астана-28 апан 2007ж.
- Муленова С.С., Бекмолдин С.., дайбергенов Е.. «Экономика»-А., 2003ж.
6. Шеденов .., Саындыков Е.Н., Жнісов Б.А., Байжомартов И.С., Комягин: жалпы экономикалы теория- Оулы, 2004ж.
7. Мамедов О.Ю. Современная экономика. Ростов н/Дону. 1996.
8.Николаева И.П. Экономическая теория. Учебник.М., 1998.
6. Баылау сратары:
1. Макроэкономикалы тратылы дегеніміз не?
2. Экономикалы сімге анытама берііз.
3. андай экономикалы су трі лкен халышаруашылы нтиже береді?
4. оамды экономикалы суді жаа жйесі андай тсінік береді?
5. Егер Ж клемі трындар санына араанда арынды ссе, онда жан басына шаандаы ЖІ клемі андай болады? Тсіндірііз.
6. Экономикалы суге сер ететін факторларды атаыз.
7. Экономикалы суді позитвті жне негативті жатарын анытаыз.
8. Р– экономикалы саясатыны артышылы баыттарын крсетііз.
9. Экономикалы суді мемлекеттік реттеу алай жргізіледі?
1. Таырып:Экономикалы циклдар. Инфляция жне жмыссызды.
2. Масат: Экономикалы цикл тсінігімен танысу. Дадарыс, тоырау, тірілу, рлеу тсініктерін оу.
Инфляция экономикалы кріністі мні ретінде, оны пайда болу себептері мен дамуына тоталып арастыру. Жмыссыздыты себептері мен трлеріне тсініктеме беріп ту.
3. Дріс жоспары жне тезисі:
Жмыссыздыты негізгі себептеріні бірі экономиканы циклды дамуы болып табылады. Бл тоырау кезінде нім клемі тмендеп, ебекке сранысты тмендеуіне жне жалпы жмыссыздыа келеді.
рлеу кезеінде фирма мен ксіпорындарды німіне сраныс лайанда жмыс орындарыны кбеюіне келеді. Банкрот жаыдайына, ндіріс клеміні тмендеуіне байланысты жаппай жмыс кшін ысарту кезіндегі экономикалы кризистер жмыссыздыты себептері болып табылады.
Жмыссыздыты фрикционды, рылымды жне циклды трлері бар.
Инфляция аша тарихы сияты XVII асырда пайда болды деп санауа болады. Тауарлы шаруашылыты ерте кезедерінде аша ретінде монеталар жргізілген кезде инфляция оларды нсыздананында крінді. ааз аша пайда болуынан бастап монета- ашалы инфляция орынына ааз аша инфляция келді. Инфляция алтына, тауара, шетел валюталарына деген атынасы бойынша ашаны нсыздануы болып табылады. Инфляцияны сырты жне ішкі факторларын ерекше атап айтуа болады.
Дние жзілік экономикалы теория жне тжірибесінде инфляцияны екі трін атап туге болады: сраныс жне сыныс. Инфляцияны формасын белгілі бір себептерге байланысты болады. Егер ондай себеп ретінде инфляцияны арынын алып арастыратын болса арынды инфляцияны айтуа болады (баа сімі жылына 10% райды); галопирлік инфляция (баа сімі 10 нан 200% дейін райды); суперинфляция (айына 50% райды). Кту теориясы бойынша инфляцияны ктілген жне ктілмеген трлерін атап туге болады. амту клемі бойынша жергілікті жне дниежзілік болып блінеді. Аымды сипаты бойынша ашы жне басыы инфляция трлерін атап айтуа болады.
4. Крнекі материал:лекцияны мультимедиялы тсілде крсету.
5. дебиеттер:
1. Назарбаев Н.А. Казахстан-2030. Астана, 1997ж.
2. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы. 2013ж
3. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы- Астана, 2014г.
4. Назарбаев Н.А.- Жаа лемдегі жаа азастан. Астана-28 апан 2007ж.
- Муленова С.С., Бекмолдин С.., дайбергенов Е.. «Экономика»-А., 2003ж.
6. Шеденов .., Саындыков Е.Н., Жнісов Б.А., Байжомартов И.С., Комягин: жалпы экономикалы теория- Оулы, 2004ж.
7. Мамедов О.Ю. Современная экономика. Ростов н/Дону. 1996.
4.Николаева И.П. Экономическая теория. Учебник.М., 1998.
8. Борисов Е. Основы экономической теории. М., 2000.
9. Видяпин В.И., Добрынин А.И., Журавлева Г.П. и др. Экономическая теория-М., 2007.
6. Баылау сратары:
- ндірісті циклды даму себептері неде?
- Кризистерді айталану себептері немен тсінідіріледі?
- Жмыссызды елді экономикалы жадайын жасартама лде лсіретеме? Бл ажетпе?
- Сраныс инфляциясы мен сыныс инфляциясыны айырмашылыы неде?
- Сырты жне ішкі циклды ауытуларды себептері неде?
- Дадарысты негізгі себептері неде?
- Оукен заыны мні неде?
- Р-ны траты экономикалы суді негізгі бадарламасы андай?
1. Таырып:Мемлекеттік реттеу: маызы, масаттары, ралдары.
2. Масат: Маызды тсініктерді мемлекеттік реттеу, оамды сырты эффектілер, мемлекетті экономикаа тікелей жне жанама атысуы. Берілген таырыпты оу барысында экономикалы ылымны негізіне кіл аудару ажет.
Жадайды мн-маынасын тсінген со мемлекетті экономикаа араласуыны ажеттілігін жне араласу салаларын анытау ажет. Жне де берілген таырыпты оу барысында, азастан азіргі кездегі экономикалы жадайын талдау ажет. ртрлі ерекшеліктері мен аспектілерін анытау.
3. Дріс жоспары жне тезисі: Нарыты экономиканы мемлекеттік реттеу бл мемлекетті экономикаа араласуы, мемлекетті экономикалы алыптасу жйесі, осы араласуды дегейіне байланысты аныталады. Мемлекетті экономикаа араласуыны негізгі формалары мен дістері бар. Е бірінші екі негізгі формаларын атап туге болады: мемлекетті экономикаа тікелей араласуы жне екіншісі- жанама трде араласуы. Мемлекетті экономикаа тікелей араласуына :
- нарыты жйені барлы элементтеріні арасындаы атынасты реттеу жне дамыту шін задылы актілерді абылдау;
- инвестиция мен жинатау арасындаы тепе- тедікті айта алпына келтіру жне капитал салуды ынталандыру;
- импорт, экспорт жне капитал мен ебек кшін ынталандыру;
- белгілі бір тауарлара баа орнатуда жне бааны орта дегейіне сер ету;
- траты экономикалы сімді амтамасыз ету;
- табыстарды айта блу жнеде басада масаттар.
Осындай шараларды жзеге асыруда мемлекет фискальды жне аша- несие саясатына жгінеді. Бл екі саясат бір бірімен тыыз байланысты. леуметтік жадайды дымытуа быытталан нарыты экономикада азаматты оамды леуметтік орау жйесі бар. Бл жадайда оамны леуметтік тратану ммкіншілігі туады. Яни мемлекет нары ммкіншілігі жетпейтін мселелерді шешуге абілеті бар. Ол шаруашылы дамуды максимальды леуметтік баыты болып табылады.
4. Крнекі материал:лекцияны мультимедиялы тсілде крсету.
5. дебиеттер:
1. Назарбаев Н.А. Казахстан-2030. Астана, 1997ж.
2. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы. 2013ж
3. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы- Астана, 2014г.
4. Назарбаев Н.А.- Жаа лемдегі жаа азастан. Астана-28 апан 2007ж.
5. Муленова С.С., Бекмолдин С.., дайбергенов Е.. «Экономика»-А., 2003ж.
6. Шеденов .., Саындыков Е.Н., Жнісов Б.А., Байжомартов И.С., Комягин: жалпы экономикалы теория- Оулы, 2004ж.
7. Мамедов О.Ю. Современная экономика. Ростов н/Дону. 1996.
4.Николаева И.П. Экономическая теория. Учебник.М., 1998.
8. Борисов Е. Основы экономической теории. М., 2000.
9. Видяпин В.И., Добрынин А.И., Журавлева Г.П. и др. Экономическая теория-М., 2007.
6. Баылау сратары:
1. лтты шаруашылыты реттеу не шін ажет? Мндай экономикалы реттеуді басты масаты не болып табылады?
- Нарыты жйені андай жадайын амтиды деп айтуа болады?
- Мемлекеттік реттеуді сыншылдары немі «еркін нарыты» дрыс екенін крсетуге немі мтылады. Осыан орай толытай еркін нары орын алуы ммкін бе?
- Мемлекеттік арыз андай экономикалы нтижелерге келіп сотырады?
- Елді ішінде мемлекеттік реттеуді тиімділігі немен аныталады?
- Р-ы мемлекеттік реттеуді ерекшілігі неде?
1. Таырып: Мемлекеттік аржы жне бюджет
2. Масат: Мемлекеттік бюджетті рылымы мен ызметін оу. Мемлекетті барлы аржылы жйесіні негізі ретінде жне бюджетті кіріс блігі мен шыыс блігін арастыру.
3. Дріс тезисі: Мемлекеттік бюджет бл мемлекетті аржы жйесіні негізгі саласы болып табылады. Бюджеттік жйе ыты леуметтік – экономикалы жиынты жне кімшілік ерекшеліктер арылы алыптасыды. Осы жне басада елдерді бюджеттік рылым жйесі сол елді мемлекеттік рылымына байланысты болады. Унитарлы мемлекеттерде бюджеттік жйе екі ретті: мемлекеттік жне жергілікті болып блінеді; ал федеральды (США, Германия, Россия) мемлекеттерде- аралы: штаттар, жерлер, федерация, субъектілер бюджетінен трады.
Кез- келген мемлекет салы жйесіне жне саясатына лкен кіл бледі. Салытар мемлекеттік жне жергілікті бюджетті басым бліген райды. Салы бл жеке жне зады тлалардан алынатын міндетті тлемдер болып табылады. Салытар екі маызды ызмет атарады: фискальды (негізгі) жне экономикалы. Салы ставкаларыны бірнеше трлері бар: прогрессивті, регерессивті, пропорционалды. Тлеу ажеттілігі жне алу дісі бойынша салытар: тура жне жанама болып екіге блінеді. Пайдалану бойынша салытар: жалпыы бірдей, ерекше (масатты) жне федеральды, жергілікті болып блінеді. Салы жйесі белгілі- бір принциптерге негізделеді: салы жйесіні нейтральды жне ділетті, біркелкі блу жйелері бар.
4. Крнекі материал:лекцияны мультимедиялы тсілде крсету.
5. дебиеттер:
1. Назарбаев Н.А. Казахстан-2030. Астана, 1997ж.
2. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы. 2013ж
3. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы- Астана, 2014г.
4. Назарбаев Н.А.- Жаа лемдегі жаа азастан. Астана-28 апан 2007ж.
- Муленова С.С., Бекмолдин С.., дайбергенов Е.. «Экономика»-А., 2003ж.
6. Шеденов .., Саындыков Е.Н., Жнісов Б.А., Байжомартов И.С., Комягин: жалпы экономикалы теория- Оулы, 2004ж.
7. Мамедов О.Ю. Современная экономика. Ростов н/Дону. 1996.
4.Николаева И.П. Экономическая теория. Учебник.М., 1998.
8. Борисов Е. Основы экономической теории. М., 2000.
9. Видяпин В.И., Добрынин А.И., Журавлева Г.П. и др. Экономическая теория-М., 2007.
6. Баылау сратары:
1. Мемлекеттік бюджет дегеніміз не?
2. мемлекеттік бюджетті рылымы жне ызметі андай?
3. Бюджетті андай трлерін білесіз?
4. Бюджетті кіріс жне шыыс бліктерін анытаыз.
5. Салы дегеніміз не?
6Елді экономикасына салыты сері андай?
7.Салы андай ызметтер атарады?
8. Мемлекетпен андай салы ставкалары орнатылады?
9. Салы алуды андай дістері бар?
1. Таырып:Банктер жне несие.
2. Масат:Банк жне несие
3. Дріс жоспары жне тезисі:Банк бл аша ресурстарын аккумуляциялаумен айналысатын несие аша институты. Банктер активті жне пассивті операциялар жргізеді. Пасивті операциялар арылы ресурстарды мобилизациялау жргізіледі, ал активті операциялар арылы осы ресурстарды орналастырады. Банк ресурстары зіндік, тартылан жне эмитирленген аражат арылы ралады. зіндік ора акционерлік жне резервтік капитал жне лестірілмеген табыс жатады.
азастан Республикасыны банктік жйесі екі денгейден трады. Бірінші денгейдегі банкке мемлекеттік меншіктегі жне мемлекеттік мекемесі - Р лтты банкін жатызамыз. Р Б бірнеше ызметтерді атарады, соны бірі лтты аша белгілерін эмиссиясын айтуа болады. Р екінші денгейдегі банктік жйеге коммерциялы банктерді жатызамыз. Оны ызметіне аржы несие ызметін орындайды. Коммерциялы банктер инвесторлар ретінде облигациялар мен нды ааздара салымдар жасай алады.
Несие бл экономикалы субъектілерді ашалай немесе млік ретінде олданылуа алынан проценттік айтарымды келісім. Несиені айнар кздері ксіпорындарды, мекемелерді жне жеке тлаларды бос аражаттары болып табылады. Несиені келесідей формаларын атап туге болады:
Несиелеу тсілі бойынша: натуралды, ашалай
Несиелеу мерзімі боынша: ыса мерзімді, за мерзімді, орта мерзімді
сыну сипаты бойынша: мемлекетаралы, мемлекеттік, коммерциялы, ттынушылы, ипотекалы.
Несиелік атынастарды субъектісі болып мемлекет, айматы органдар, ксіпкерлік, банктер, орлар, сатандыру компаниялары, халы, ртрлі оамды йымдар болып табылады.
4. Крнекі материал:лекцияны мультимедиялы тсілде крсету.
5. дебиеттер:
1. Назарбаев Н.А. Казахстан-2030. Астана, 1997ж.
2. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы. 2013ж
3. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы- Астана, 2014г.
4. Назарбаев Н.А.- Жаа лемдегі жаа азастан. Астана-28 апан 2007ж.
- Муленова С.С., Бекмолдин С.., дайбергенов Е.. «Экономика»-А., 2003ж.
7. Шеденов .., Саындыков Е.Н., Жнісов Б.А., Байжомартов И.С., Комягин: жалпы экономикалы теория- Оулы, 2004ж.
8. Мамедов О.Ю. Современная экономика. Ростов н/Дону. 1996.
9. Николаева И.П. Экономическая теория. Учебник.М., 1998.
10. Борисов Е. Основы экономической теории. М., 2000.
11. Видяпин В.И., Добрынин А.И., Журавлева Г.П. и др. Экономическая теория-М., 2007.
6. Баылау сратары:
1. Банк дегеніміз не?
2. Банктік операцияларды андай трлерін білесіз?
3. Банк ресурстары андай ралдар негізінде алыптасады?
4. Р анша банктік денгейлер бар?
5. Р Б негізгі ызметтері андай?
6. Екінші денгейдегі банктер андай несие аржы операцияларын жргізеді?
7. Несиеге анытама берііз
8. Несиелер мерзім бойынша несиеге беруде алай классификацияланады?
9. Сипаты бойынша несиеге беруді андай трлерін білесіз?
10. Несие жйесі дегеніміз не?
1. Таырыбы :Мемлекетті леуметтік жне айматы саясаты.
2. Масаты: Нарыты экономикаа ту жадайында леуметтік айматы саясатыны суін байауа болады. Бл трыдан халыты леуметтік орау жне Р айматы экономикалы даму жйесіне жаа амалдар талап етіледі. Сондытан бл таырып бойынша бізді оамны азіргі нарыты кезеінде леуметтік жне айматы саясат пен байланысты барлы мселелерді мият зерттеу масаты тр. Ерекше назар халыты леуметтік орауды наты принціптеріні ажеттілігі мен масатбаыттылыын длелдеуге аударылады. Айматы саясатты жзеге асыруды наты дістері мен ралдарды, сіресе Р Президенті Н..Назарбаевты «Жаа лемдегі жаа азастан» (2007 наурыз). Жолдауын орындау саласында олдану.
3. Дріс тезистері:Мемлекетті леуметтік саясаты- оам міріні леуметтік-экономикалы жадайын реттеу ызметтеріні бір баыты. Мемлекетті леуметтік саясатыны мні леуметтік топтарды, оам арасындаы атынастарды олдау, оам мшелеріні мір сру дегейін ктеруді амтамасыз ету. Мемлекетті леуметтік саясатыны басты звеносы трындарды табысын алыптастыру болып табылады. оам мшелеріні табыс дегейі индивидтерді материалды жне рухани міріні (демалыс, білім алу, денсаулы сатау, ажеттіліктерді теу) ммкіндіктерін анытайтын крсеткіш болып табылады. Нарыты шаруашылы жадайында мемлекетті леуметтік саясаты бір жаынан, леуметтік тратылыты амтамасыз етіп жне леуметтік ысымды жмсартса, екінші жаынан, ксіпкерлік пен белсенділігі жоары жалдамалы ебекке кедергі келтірмеу керек. Р нарыты атынастара кшу жадайында леуметтік жне айматы саясатты маызы се тседі. Осыан байланысты Р трындарды леуметтік орау жйесінде жне айматы экономиканы дамытуда жаа станымдар ажет. Осы жадайларды жзеге асыруда «азастан 2030» жне Р Президенті Н.. Назарбаевты «Жаа азастан жаа лемде» Жолдауындаы наты дістер лкен маыза ие.
4. Крнекі материал:лекцияны мультимедиялы тсілде крсету.
5. дебиеттер:
1. Назарбаев Н.А. Казахстан-2030. Астана, 1997ж.
2. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы. 2013ж
3. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы- Астана, 2014г.
4. Назарбаев Н.А.- Жаа лемдегі жаа азастан. Астана-28 апан 2007ж.
- Муленова С.С., Бекмолдин С.., дайбергенов Е.. «Экономика»-А., 2003ж.
6. Шеденов .., Саындыков Е.Н., Жнісов Б.А., Байжомартов И.С., Комягин: жалпы экономикалы теория- Оулы, 2004ж.
7. Мамедов О.Ю. Современная экономика. Ростов н/Дону. 1996.
8.Николаева И.П. Экономическая теория. Учебник.М., 1998.
9. Борисов Е. Основы экономической теории. М., 2000.
10. Видяпин В.И., Добрынин А.И., Журавлева Г.П. и др. Экономическая теория-М., 2007.
6. Баылау сратары:
- леуметтік саясат андай мселелерді шешеді?
- оам мшелеріні дифференциация рдісі немен байланысты жне оларды леуметтік-экономикалы салдары андай?
- Нарыты экономиканы леуметтік баыты неден трады?
- оам мшелеріні арасында лтты табысты алай блу ажет: оларды ажеттіліктеріне немесе оларды ндіріске салан салымдарына байланысты ма?
- леуметтік саясат пен экономикалы сім зара алай байланысты?
- Трындарды леуметтік орауды принциптері андай?
- Жмыспен амтудаы мемлекетті негізгі дістері андай?
- Айматы саясаты жзеге асыруды негізгі дістері мен тсілдері андай?
- азастанны бгінгі тадаы айматы экономика жадайы андай?
1.Таырып:Халыаралы экономикалы атынастр жне оларды формалары. Сырты экономикалы атынастарды реттеу.
2. Масат:Бгінгі тандаы халыаралы экономикалы атынастарды маызды мселелерді оу, азастанны халыаралы ебек блінісіндегі орынын, Р-ны бсекелестік дегейіні суін анытау, жаандануды азіргі тенденцияларын жне елді леуметтік-экономикалы процесіне серін анытау. Жаанды мселелерді шешудегі халыаралы ынтымастысты формаларын анытау. Сонымен атар, азастанны лемдік интеграциялы процестері мен халыты экономикалы йымдара атысуын крсету масат болып табылады.
3. Дріс тезистері:Халыаралы ебек блінісі мселелерін, елді бсекеге абілеттілік мселелерін, жаандануды тенденциялары мен мселелерін, азастанны дниежзілік интеграциялы процестеріне атысуын, экономикалы интеграция артышылытарын оу. Елді бсекеге абілеттілігіні мселелері жне азастанны халыаралы ебек блінісіндегі орыны. азіргі кездегі жаанды мселелер елді леуметтік – экономикалы процестеріне сері те зор. Жаанды мселелерді шешудегі халыаралы ауымдастыты бірнеше трлері бар. азастан Республикасыны халааралы экономикалы йымдар жне халыаралы интеграциялы процестеріне атысуы. Халааралы экономикалы атынастар болашаы. Халыаралы ебек блінісі жне елді бсекелестік абілеттілігі. азастаны халыаралы ебек блінісіндегі орыны. Жаандануды азіргі тенденциялары. Жаанды мселелері шешудегі халыаралы ынтыматасты. Сырты экономикалы ызметі реттеудін масаттарымен ралдары. лемдік интеграциялы процестер мен халыаралы экономикалы йымдара азастан атысуы. Экономикалы ынтыматыстытын артышылытары.
4. Крнекі материал:лекцияны мультимедиялы тсілде крсету.
5. дебиеттер:
6. Назарбаев Н.А. Казахстан-2030. Астана, 1997ж.
7. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы. 2013ж
8. азастан республикасыны Президентіні Назарбаев Н.А. халыа Жолдауы- Астана, 2014г.
9. Назарбаев Н.А.- Жаа лемдегі жаа азастан. Астана-28 апан 2007ж.
- Муленова С.С., Бекмолдин С.., дайбергенов Е.. «Экономика»-А., 2003ж.
6. Шеденов .., Саындыков Е.Н., Жнісов Б.А., Байжомартов И.С., Комягин: жалпы экономикалы теория- Оулы, 2004ж.
7. Мамедов О.Ю. Современная экономика. Ростов н/Дону. 1996.
8.Николаева И.П. Экономическая теория. Учебник.М., 1998.
9. Борисов Е. Основы экономической теории. М., 2000.
10. Видяпин В.И., Добрынин А.И., Журавлева Г.П. и др. Экономическая теория-М., 2007.
6. Баылау сратары: