ІІІ. Жаа білімді мегеру
1. азастандаы азіргі діни ахуалы
2. Р-даы діни ауымдастытарды сан-алуандыы
3. азіргі кездегі діни экстремизм мселесі
1. Туелсіздік жылдары азаматты оамны жне нарыты экономиканы рылуымен ана емес, сондай-а діни серпілісті жруімен де сипатталады: дстрлі діни бірлестіктер станымдарыны кшеюімен бірге азіргі азастан шін беймлім, жаа “дстрлі емес” діни йымдар пайда болды. Атап айтар болса, пресветерианды жне методизм, протестантты конфессиялар, сондай-а “Агапе” “Жаа аспан” сияты протестантты шіркеулер, “Бахаи” “Сайтан шіркеуі”, “Саентология шіркеуі” сияты діни бірлестіктер кріне бастады.
азастандаы азіргі діни ахуал крделі рі сан-салалы. Кейбір деректер бойынша, 1989 жылы 1 атарда 30 конфессияа тиесілі 700-ге жуы діни бірлестіктер болса, 2003 жылды 1 атарында 3206 діни бірлестіктер жмыс істеген. Оларды арасында 1652 исламды, соны ішінде 1642 суниттік, 2 шииттік, 2 сопылы, 4 ахмадия аымдары бар.
Жалпы, дінні оны барлы кріністеріндегі леуеті лемдік дегейде артып отырандыы аиат, сол себепті дін саласына жіті кіл блу - тек бізді елімізде ана емес, барлы мемлекеттерде жзеге асып жатан деріс.
Жалпы азастан аумаында діни танымды тсніктерді маыздылыы скен оларды серпіні мен ерекшеліктері мынадан крнеді:
Í леуметтік-саяси мірді кптеген саласында дінні сері кшеюде;
Í халыты клемді тобыны кнделікті міріне діни бірлестіктерді сері суде;
Í діни білім саласы дамып, оны аржы жне материалды базасы ныаюда;
Í шет елдерден келген діни бірлестіктерді азастандаы миссионерлік жне насихаттау рекеттері жандануда
2. 1989 ж. 1 антарында азастанда 671 діни бірлестік, 20 конфессия мен деноминациялар болды. 20 жыл ішінде діни бірлестіктерді саны 6 есеге сіп, 2011ж. 1 атарында 4479 жетіп, ал конфессиялар мен деноминациялар саны 40-тан асып кетті. азіргі уаытта 3200-ге жуы мешіт, шіркеу, ибадатханалар жмыс істейді. Діни бірлестіктерді жалпы санында келесілер бар: ислам – 2756, Орыс православие шіркеуі – 303, рим-католиктік шіркеу – 84, протестантты жне жаа діни аымдар – 1301. Діни бірлестіктерге 3377 діни имараттар тиесілі, оларды ішінде 2416 – мсылман мешіттері, 269 – православие шіркеулері, 88 – католиктік костелдер, 5 – синагога, сондай-а баса да протестантты жне т.б. шіркеулер. Елде 8 жоары (оны ішінде 2 исламды, 1 католиктік, 1 лютеранды, 4 протестантты), 6 арнаулы орта жне 3 жалпы білім беретін рухани оу орындары бар. Сондай-а ірі мешіттер жанынан ашылан курстар мен шіркеу жанынан ашылан жексенбілік мектептер бар. Осы тада республикада 20 елден келген 400-ге жуы шет елдік миссионерлер жмыс жасауда. Алайда, миссионерлерді ісі мен рекеттеріне, оларды бадарламаларына лтты ауіпсіздік мселесіне сай ыты, ылыми жне ркениеттік мндегі сараптамалар жасау ажет екендігін айту керек. Жалпы азастан аумаында діни танымды тсніктерді маыздылыы скен оларды серпіні мен ерекшеліктері мынадан крнеді.
Ø Елімізде 17 діни конфессия бар
Ø 3088 діни бірлестік айта тіркелді
Ø 2228 мешіттер
Ø 269 православ шіркеуі
Ø иудаизм бірлестігі
3. азіргі жадайда экстремистік баыттаы йымдар мен топтарды террорлы актілеріні азынды жне адама арсы жатары артып, оны сипаты крделеніп, жалпы террорлы рекеттерді ке етек жаюы байалады. Бгінгі кні діни лакестік зіні йымдастырылуы жне таралу ауымына арай баса терроризм трлерінен кем тспейді. Діни терроризмді таратушылар натылы бір діни жне лтты ндылытарды з масаттарында кері ыпалды пайдаланатын діни-саяси экстремистік йымдар. Діни экстремизм - мемлекетті территориялы ттастыы мен туелсіздігін бзуа, билікті кшпен алуа немесе мемлекеттік рылымды кшпен згертуге баытталатын рекет.
Діни экстремистер Ислам діні мнісін з діни-саяси масаттарына жету шін арама-айшы пікірде тжырымдайды. Бл сіресе «жиад» мселесіне атысты. Олар кш крсетуді себебі «дінсіздер кінсі» деп тсіндіреді. Сондытан осы трыдан аланда, бл аида дінге сенушілерді рекеттерін зады деп табуа жне мны кштеу рекеттерін жасауа трткі болуына, басаша айтанда, «ислам экстремизміні» рекеттерін атап алуа ммкіндік береді.
Елбасы 2012 жылы 14 желтосанда азастан халына жолдауында діни экстремизмні елімізді лтты ауіпсіздігін сатауда аншалыты маызды екендігін: «Діни экстремизм аупі ерекше аладаушылы тудырып отыр. Дінбасылар да орта аладаушылы білдіруде.