Баланы мектепке психологиялы-педагогикалы дайындыыны мониторингі.

Мектеп табалдырыын аттау - блдіршін міріндегі зады былыстарды бірі: рбір бала жасы жеткенде мектепке барады.

ай жастан бастап здіксіз білім алуды бастаан жн: алтыда ма немесе жетіде ме, лде сегіз жастан ба? Баланы андай бадарлама бойынша оытан жн: дстрлі ме, лде Д.Б.Эльконин – В.В.Давыдов жйесі немесе Л.В.Занков жйесімен бе, лде ммкін шетел тілін тередете оытатын арнаулы мектепке берген жн бе? Мектеп жктемесін алып кете ала ма, жасы ои ала ма? Баланы мектепке алай дайындаан жн? Кішкентай оушыны мектепте кездескен алашы иыншылытарды жее білуге алай дайындауа болады?

Осындай сратар болаша оушыларды ата-аналарын да, трбиешілерін де мазалайды, осы сратарын олар балабашаларды психолог мамандарына жолдайды. Ата-аналар мен педагогтарды мазасыздануы тсінікті де: йткені оушыны алашы жылдаы табысы келер жылдардаы оуыны табысыны негізі, мектепке деген дрыс кзарасыны негізі, одан алды мектептегі жне болаша лкен мірдегі табысыны негізі болып табылады. Егер оушыа оу иыншылы туызса, мектептен нашар баалар мен ескертулер келіп отырса, бны брі семьяны психологиялы ахуалына теріс серін тигізеді: й тапсырмасын орындау жаняны барлы мшелеріне жазаа айналады, ал ата-аналар жиналысына атысу – наыз азап.

Психологтар мен педагогтарды ынжылтатын бір жйт – соы кездерде нашар оитындар атарына сырттай тп-туір, ойлау абілеті жоары дегейде, оу мен жазуды мектепке дейін-а мегеріп алан балаларды осылуы. Мндай балаларды ата-аналары психолога кееске келгенде: «Біз баламызбен кп дайындалды, оны дамуына кп кш жмсады. Неліктен ол нашар оиды?» - деп дал болады. Мны басты себебі баламен дайындалан сабатарды барлыы дерлік мектепке дайындыты негізі бола алмайды. азіргі заман психологтары кпжылды теориялы жне тжірибелік зерттеулер негізінде баланы мектептегі оуды бастауына аса ажет жеке бас асиеттерін анытады.(оуа ажет асиет д.а.)

Осы асиеттерді даму дегейі баланы оуды алашы сатысындаы білімді мегеруіні табыстылыын айындайды, дл осы асиеттерді баланы мектепке дайындыын алыптастыру кезеінде естен шыармау керек. Бл млде оу-трбие жмысы тек оуа ажет асиеттерді дамытумен шектеледі деген сз емес: «психикалы даму» ымыны «мектептегі оуа дайынды» ымынан лдеайда аясы ке. Педагогтар мен ата-аналарды басты міндеті – баланы толыанды жне йлесімді дамуын амтамасыз ету. Бл жерде е басты мселе андай сабатарды баланы дамуы мен мектепке дайындыына ажет дегейді амтамасыз ете алатынын дл анытау.Баланы лкендерді тапсырмасын алай орындайтыны да те маызды – егер ол оу дадылары кзарасы жаынан ате тсілдерді олданатын болса, рі арай дрыс алыптаспаан дадылар мектеп бадарламасын толы игеру жолында кедергі болуы ммкін. йретуге араанда айта йрету рашан иын екені белгілі ой.

Кейде ата-аналар да трбиешілер де «дамытушылы сабатар анша кп болса, баланы мектепке дайындыы да сонша жасы болады» принципімен рекет етеді. Ал бл рекет баланы аыл-ой жне физикалы шамадан тыс шаршауына келіп соады да, денсаулыыны нашарлауына ыпал етеді.

«Мектепте оуа дайынды» деген не ым? детте, мектепке дайынды дегенде баланы психикалы, физикалы немесе леуметтік дамуыны оны денсаулыына нсан келтірмей мектеп бадарламасын игеріп кете алатын дегейін айтады. Демек, «мектепке дайынды» дегеніміз баланы мектепте оуа физиологиялы, психологиялы жне леуметтік дайын болуы. Осы ш рамдас бір-бірімен тыыз байланыста, біреуіні жетіспеушілігі баланы мектепте оуыны табыстылыына кері серін тигізеді. Бала азасыны негізгі функционалды жйесіні дамуы мен деніні саулыы мектепке дайындыты фундаменті болып саналады.

Балаларды мектепке дайындыыны дегейі мен жеке бас ерекшеліктерін анытау масатымен психологтар «Балаларды мектепте оуа дайындыыны кешенді диагностикасы» атты дістеме зірледі. Бл дістеме негізінде аудан балабашаларында мониторинг ткізіліп, балабаша тлектері бес блім бойынша тексерілді.

1. Дене дамуы бойынша : орнынан зындыа секіреді – 100%

тепе-тедікті сатай алады – 90-95%

допты еденге соа алады – 83%

кедергіні жее жгіреді – 70-74%

мдени-гигиеналы дадыларды тсінеді жне

орындай алады – 100%.

2. леуметтік дамуы бойынша: баса баламен біріге берілген тапсырманы

орындай алады – 90%

балалар тобын басара біледі, кшбасшы

рлін атара алады – 50-55%

стсіздікке мойымау, атені з бетімен

тзете алу - 80-85%

психоэмоционалды жадайы алыпты - 100%

з алауы бойынша ермек таба біледі – 100%.

3. Тіл дамыту бойынша: аза тіліні барлы дыбыстарын

дрыс айта алады – 100%

крделі сйлемдерді дрыс ра біледі – 80%

диалог ра біледі – 60%

аза ліпбиіні ріптерін таниды – 90%

математикалы алашы ымдарды тсінеді – 78%

4. Танымды дамуы бойынша: оршаан орта туралы тсінігі бар – 80%

Салыстыра біледі, сас нрселерді крсете

біледі -90-95%

тапсырмаларды орындаанда керек

заттарды,тстерді олдана біледі – 85-90%

крсеткен лгі бойынша іс-рекет жасай біледі -100%

нсауды тсініп, дрыс орындай алады – 90%

білмегенін, тсінбегенін срап алады – 70%

57 Эстетикалы дамуы бойынша: ертегілерді,деби шыармаларды

біледі – 100%

музыкалы жне деби шыармаларды

серлі абылдайды – 100%

жрт алдында зін еркін стап, ысылып-

ымсынбайды – 60-65%

кркем бейнелерді тс,клем,формалары

арылы дрыс бейнелей алады -60-70%.

Дегенмен де мектепке дайындыты ажет дегейін амтамасыз ету ата-аналар жне педагогтарды белсенді атысуынсыз ммкін емес. Ал ол шін олар мектепке дейінгі балаларды жас ерекшеліктері, мектепке дайындыты алыптастыру дістері, алашы сттердегі кездесетін иындытар жнінде білулері керек. Осы жне баса да жиі ойылатын кптеген сратара жауап беру балабаша педагог-психологтарыны міндеті.

1-ыркйек келеді де, мектеп парталарына кешегі балабаша трбиеленушілері отырады. Мектептегі алашы кн – ша толы гл, ттытау, уанышты толу ст(Мен оушымын!). Мны брі теді де, уанышы мен реніші, жеісі мен жеілісі атар жретін кнделікті мектеп мірі басталады. Кішкентай оушыларды наыз оушылара айналуына, жаа ортаа, жаа тртіпке, жаа кн тртібіне, жаа педагог пен жаа сыныптастарына йреніп кетуіне біраз уаыт керек болады. Баланы мектепке йренуі бір кндік шаруа емес. Бл баланы психикасы мен жас азасына кш тсіретін за процесс.Оу жылыны басында барлы дерлік бірінші сынып оушыларында тым белсенді озалыс немесе керісінше, тым баяушылы, ашуланшаты, тбеті нашарлау, йысызды, тез шаршаышты байалады. Бл бала азасыны зіні йреншікті дадыларынан басаа ауысына берген зады жауабы.

Мамандар баланы мектепке бейімделуіні ш негізгі кезеін атап крсетеді.Бл кезені райсысыны з ерекшелігі бар.

Бірінші кезе – бадарлау кезеі – ерекшелігі бала азасыны згерістерге ызу жауап беруі, 2-3 аптаа созылады. Бл кезеде бала з шамасыны шегінде «жмыс істейді», сондытан да бала салмаын жоалтады, жиі басы ауырады, йысы жоалады, жиі ауырады.

Екінші кезе – трасыз бейімделу кезеі – бала азасы іздеп жне жаа згерістерге отайлы жауап таба бастайды.

шінші кезе – мейлінше траты бейімделу кезеі – бала азасыны жаа згерістерге (аыл-ой, дене, кіл-кй) наты, тиянаты жауап беретін , сйтіп, балаа тскен алашы кндер ауыртпалыын жеілдететін кезе.

Барлы ш кезені затыы – 5-6 апта; е иыны алашы трт апта.

Семинарлы сабаты сратары:

1.Баланы мектепке даярлыыны психологиялы-педагогикалыдиагностиканы алатын орны.

2.Аффективті-ажеттілік сферасын айындау: Аффективті-ажеттілік сферасында танымды немесе ойын мотивациясыны басымдылыын айындау методикасы.

3.Интеллектуалды жне сйлеу сферасы:«Етіктер» методикасы, «Болмыстарды (события) реттілігі», «Тыылан дыбыстар» методикасы.

4.Балаларды зейін процесіні диагностикасы (диагностикалы дістемелер).

5.Балаларды абылдау процесіні диагностикасы (диагностикалы дістемелер).

7.Балаларды ес процесіні диагностикасы (диагностикалы дістемелер).

8.Балаларды ойлау процесіні диагностикасы (диагностикалы дістемелер).

СОЖ тапсырмалары.

Л.С. Выготскийді жасты кезедерге блуі мен сондаы дадарыстар.

СЖ.: Дамуды ауытулары: сйлеу. Психологиялы аспект.

ДЕБИЕТТЕР

1. Кравцова Е.Е. Психологические проблемы готовности детей к обучению в школе. - М.,1991.

2. Мухина В.С.Детская психология.- СПб., 1992.

3. Овчарова Р.В. Практическая психология в начальной школе.- М.:ТЦ Сфера, 2002.

4. Рогов Е.И. Настольная книга практического психолога в образовании.- М., 1995.

5.Чейпи Дж. Готовность к школе: Как родители могут подготовить детей успешному обучению в школе / Пер.с англ. – М.: Педагогика –Пресс, 1992.