Тапсырма. Мтінмен танысыыз. Терминдерге назар аударыыз. Сра-жауап арылы зара схбат рыыз
Медициналы микробиология (грек.: micros – майда, са, кішкентей bios – тіршілік, мір, logos – ілім) адам организмі мен микробтарды саналуан зара атынасын зерттейтін ылым.
Микробтар – детте біржасушалы, тіршілік етуге абілетті те майда тірі жндіктер. Оларды тек арнайы аспаптар – микроскоптар арылы ана круге болады.
Микробтар дниені барлы жерінде кездеседі. Бізді планетада 3-4 млрд жыл брын, яни сімдіктер мен жануарлардан брын пайда боланолар азіргі кезде тірі организмдерді ке таралан жне е кп трі болып табылады. Микробтарды барлы жерден дерлік байауаболады. Микробтар кзге крінбейтін топырата, суда, ауада жне біз ішетін аста да кездеседі. Олар тзды жоары концентрациясына жне инсоляцияа (кн сулесіменсулелендіруге) шыдай отырып, барлы экологиялы тауашада– Антрактиданы мздарынан бастап, Камчатканы гейзерлеріне дейін, лі теізді тзды суларынан бастап, Африканышліне дейінмекендейді. Тыны мхитты е тере тбіндеде микробтар табылан.
Микробтар оршаан ортаны зиянды факторларыны серіне те тзімдікеледі. Микробтарды тіршілік абілетін сатау температурасы–270-400°С шегінде ауытиды.Микробтарды кейбір трлері ядролы реакторларды зіндесіп-ніп,арышта сатала алады.
арыша шу менашы арыштымикроорганизм жйесіне –микробтарды орбиталы станцияларды констуркциялы материалдарына тигізетін серін зерттеу прокариоттарменмикроскопиялы эукариоттарды кейбір кілдеріні ашы арыш жадайында 18 ай бойы тіршілік абілетін сатайтынын крсетті, бл затыы бойынша Марса шып барып, Жерге айта оралу уаытына те.
Микробиологияны негізін алаушы крнекті француз алымы Луи Пастер микробтарды ерекше ызметін айрыша атай отырып, былай деп жазан: «Микробтар – табиатта шексіз лкен ызметатаратын шексіз кішкене тіршілік иелері».
Микробтар баса тірі организмдерді сырты жабындарыменшырышты абаттарын мекендеп, олармен селбесе (селбесу) тіршілік етеді. Микробтарды жздеген трі адамдар мен жануарларда ауру оздыруа абілетті, оларды патогенділер деп атайды.
Патогенді микробтара тн асиеттер: адгезия (жасушалара жабысуы) жне адам организміндегі экологиялы тауашаныжайлап алуды амтитын инфективтілік; инвазивтілік– микробтарды алашы жайлап алан тауашадан басаларынаорын ауыстыру, тіндер мен жасушалара тередеп ену абілеттілігі; уыттылыы – зат алмасу дерістерін немесе адам организміні маызды орталытарыны жмысын бзу.
Шартты-патогенді микробтар адамдаауру трлерінтек белгілі біржадайкезіндеана туындатады. Шартты-патогенді микробтарды 400-ден астам трі адамда аурутуындатаалады. Оларды арасында таманімдерінде, топырата, суда, адам тіршілігіні алдытарындамекендейтін микробтар бар. Олар адам организмінде тіршілік етеалады, біра бл оларды дамуы менкбеюі шін ажетті кезе болып табылмайды.
Шартты-патогенді микробтарды резиденттер деп аталатынелеуліблігі адам организміні трлі экологиялы тауашасын траты трде мекендейді.
Резидиент-микробтар иммунологиялы жйемензіне тн емес резистенттілік механизмдеріні баылауында болан кездеадам организмімен селбесулікатынаста болады жне оан зорпайда келтіреді. Дегенмен, белгілі біржадайда олар иммунды жйені баылауынан шыып кетеді де, организмге зиян шектіреді. Резиденттер оздыратын аурулар оппортунистікдеп аталады.
Медициналы микробиология – е алдымен адам организмінжайлап алуа жне/немесе онымен зара атынаса тсугеабілетті микробтар туралы, сондай-а бактериялар мен жасушаа дейінгіинфекция агенттері – вирустар, вироидтар, приондар оздыратын аурулара диагноз ою, алдын алу, емдеу дістері туралы ылым.
Медициналы микробиологияны зерттеу нысаны патогенді (ауру тудыратын) жне шартты-патогенді (соны ішінде сау адамны организмінде мекендейтін резидентті трлері) микробтар болып табылады.
Медициналы микробиологияны рбір тарауы зерттелетін нысан – микробты жан-жаты талдауа ммкіндік береді.
Микробтар морфологиясы – микробты жасушаны пішінін, рылысын жнге рылымды заттектерін зерттейтін микробиология тарауы.Микробтар физиологиясы биологиялы функцияларды– метаболизмді, оректенуді, оректік заттектерді тасымалдануын, тыныс алуды, су менкбеюді (репродукция) зерделейді. Бактериялар генетикасы бактериялы геномны рылысын, тым уалаушылы жне згергіштік механизмдерін зерделейді. Бактериялар таксономиясы саналуан микроб лемін жйелеуді, бактерияларды типтерге, класстара, атарлара жне баса таксономиялы топтара блінуін зерттейді.