Есептік-сызба жмыс. азандытан жылу энергиясын ндіруді зіндік нын есептеу
атты отында жмыс істейтін азандытан (бірінші нса бойынша) елді мекенді жылумен амдауды жалпы шыыны рамы келесіні райды
Шаз=(Ш+Шжж+Шжабд+Шса)+Шотын+Штасым+Шеа+Шжалпы+Шжн, мы $.
Кейіптемеде азандыа, жылу желілеріне, й мен птерді ішіндегі жабдытара, отына, отынды сатауа, отынды тасымалдауа, ебекаы, жалпы ндірістік жне жндеуге байланысты шыындар крсетілген.
Оларды райсысын жне оларды анытау дістемесін жеке-жеке арастырамыз.
Ш – атты отында жмыс істейтін азандыты шыындары, олара азанды жне оны осалы блшектеріні ндары, рылысты-монтажды жне іске осу-тзету жмыстары кіреді, яни ол азандыты балансты нын білдіреді.
азіргі уаытта кптеген ТМД елдерінде ртрлі уаттаы азанды агрегаттарын шыаратын зауыттар бар, біра берілген уаттарда азанды ндарын ндіріп шыарушы зауыттар бойынша жеткілікті дрежеде мліметтерді болмауы иынды туызады. Сондытан азандыты уатына жалпы азанды ныны эмпирикалы туелділігін анытау тсілін пайдаланамыз.
Бл туелділік келесідей крсетіледі
Ш = ( m + m 1* Nорн ) * n , мы $
m - азанды уатына туелді емес шама, 25 мы $ те;
m1 - азанды уата туелді абылданатын шама, 21 мы $ те;
Nорн- бір азандыты орнатылан уаты, оны тадаан кезде алан азандытарды жндеуде транын ескере отырып, жазы кезе уаытында азандыты ысты сумен амдауды жылулы жктемесін жаба алатындай болуы керек. Бір уаттаы азандытарды тадау керек жне оларды саны штен аз болмауы керек.
n - азандытарды саны, дана.
Шжж – жылу желілеріні шыындары. Минералды ватамен жабылып фольгамен апталан жер астымен жргізілген екі бырлы желі деп алынады. Ауылдарды жылумен амдауды типтік жобаларын талдау негізінде алынан жылу желілеріні зындыын бір трын шін 1,0-1,5 м деп абылданады. Жылу желісіні диаметрі максималды саатты жктемеге туелді болады жне 1 метр жылу желісін салу орташа шамамен ны 20 - 25 $ аралыында абылдау ажет. Натыра айтанда, ошауламаны алыдыы ошауламаа кететін шыындар мен желідегі жылу шыындарыны арасындаы отайландырмалы шама болып табылады жне ол шыындар табии-климатты жадайлара да байланысты болуы ммкін.
Шжабд - ысты суды шмектері мен жылыту батереяларын оса есептегендегі жне йді астыы абатындаы рбір птерлерге бліп тарату желілеріне кететін кп абатты йлер ішіндегі ондырылар шыындары. Бір птер шін 60 $ шамасында абылданады.
Шотын - отын шыындары тмендегідей аныталады
Шотын = Вт * Ботын, мы $.
Шартты отынны жылды шыыны келесі трде аныталады
Вш = b менш * Q жыл, мы ш.о.т.
Осы тріздес есептеулерде жылу электр стансасы немесе азандытар шін отына жылды ажеттілік азанды агрегаттарыны ПЕ-і бойынша емес, отынны пайдалы пайдалану еселеуіші (ППИ) бойынша аныталады
b менш =-------------------------------- ш.о.кг/Гкал,
n аз * n жж * n тр са * n рет
143 – ондырыны ПЕ бірге те болан кездегі 1 Гкал жылу алуа болатын ш.о.кг млшері.
Кейіптемені бліміндегілер сйкесінше азандыты, жылу желілеріні, отынды тасымалдау мен сатауды жне азанды жктемесін реттеуді ПЕ-тері болып табылады, олар, жалпы айтанда, отынны пайдалы пайдалану еселеуішін крсетеді.
Есептеуде ПЕ мндерін келесідей: атты отында жмыс істейтін уаты онша лкен емес азандытар шін nаз=0,6 - 0,7, nжж = 0,8, nтасым.са= 0,9 - 0,95 аралыында, nрет = 0,95 де абылдау керек.
Шартты отында табии отына аудару Екібастз отыныны нарлыына (4050 ккал/кг) байланысты есептеледі ( Ка еселеуіші)
Вт = Вш : Ка, мы т.о.т.
Qжыл - кп абатты йлер аумаын жылытуа жне ысты сумен амдауа азандыты жылды жылу жіберуі, Гкал.
Б – отын баасы, ол нарыта отынны сапасына жне ай жерден (кмір ндіру орындарынан немесе облысты жне ауданды отын базаларынан) сатып аланына байланысты болады. Оны мнін отынды тасымалдау нын есептемегенде орташа р т.о.т шін 14 $ шамасында алуа болады.
Шса- атты отынды сатауа байланысты шыындар (алады, жер асты жолдарын жне клділікті кетіру жйелерін жабдытау). Бір т.о.т шін 1 $ деп абылданады.
Штасым – отынды тасымалдау шыындары. Жмыста халыты саны 10000 адама дейінгі елді мекендер арастырылады жне «ала типті село» тобына жатызуа болады. Ондай селолар кбінесе отын темір жол клігімен жеткізілетін облысты жне ауданды орталытар, отын базасы бар ірі ксіпорындарды жанында орналасан. Сондытан отын тасымалдау автомобильмен жеткізіледі, оны ара ашытыы 40 км деп абылданады. Алматы аласыны автоклік ксіпорындарыны нарыын талдау отынды тасымалдау шыындары бойынша ртрлі амалдар олданатынын крсетті. Ксіпорындарды бір блігі автоклікке пайдалану уаыты бойынша тлем аыны алады, ал бір блігі р тоннасы жне жеткізу араашытыы бойынша тлем алады. Сондытан есептеу кезінде отынды араашытыы бойынша есептеуге тоталамыз. Бір т.о.т-сын тасымалдау шыыны 4 $-а те деп абылданады.
Шеа – ебекаы шыындары. Басару, пайдалану жне жндеу ызметкерлерін ескеретін жмысшыларды саны (Кш) штатты еселеуіш негізінде аныталады. атты отында жмыс істейтін онша лкен емес азандытар шін Кш - 2,5-3,0 адам/Гкал шамасында абылданады. Бір жмыскер шін орташа ебекаы 120 $ райды. Осыан 21,5% (зейнетаы оры, леуметтік салы) осу керек. Бір жыл шін ебекаы тмендегі кейіптеме бойынша есептеледі
Шеа = Nорн * Кш * 120 * 1,215 * 12, мы $.
Шжалпы - жалпы стансалы шыындар тменгілерді осындысынан 30% шамасында абылданады
Шжалпы = 0,3 * ( Шеа + Ша + Шжн ), мы $.
Шжн - азандыты жндеу жне оан ызмет крсету шыындары тмендегідей абылданады
Шжн = 0,2 * Ша, мы $.
Ша- амортизациялы аударылымдар, бл азандыты негізгі активтеріні табии жне моралды тозуыны ашалай крінісі, яни жылу энергиясын ндіру шыындарына оларды ныны бір блігін осу жолы арылы оларды орнын толтыруа блінетін аржы.
Р Президентіні салытар мен тлемдер туралы Жарлыына сйкес, жылу техникалы жабдытар шін амортизациялы аударылымдарды шамасы оларды балансты нынан 8% -дан арты болмауы керек. Мына кейіптемемен аныталады
Ша = 0, 08 * ( Ш + Шжабд + Шжж + Шса).
Елді мекенді жылумен амдауды бірінші нсасы бойынша жылу энергиясыны 1 Гкал зіндік ны былайша аныталады
Ша + Шотын + Штасым + Шеа + Шжалпы + Шжн
S1 = -------------------------------------------------------------- ($)теге/Гкал.
Qж + Qыс.су