І. йымдастыру кезеі

І. йымдастыру кезеі

· Оу ралын тексеріп тгелдеу.

· Оушыларды тгендеу.

· Оушыларды зейінін сабаа аудару.

ІІ.й тапсырмасын срау:

1) Оушылармен ткен сыныптаы материалды пысытау.

Жаа сабаты жоспары:

1) Тарих пні.

2) Ерекшеліктері.

3) Ататы тарихшылар.

III.Жаа саба.

рметті оушылар! Адамзат баласы пайда боланнан азіргі кнге дейін небір ызыты оиалар мен лкендікішілі соыстарды бастан кешірді. аламны, табиатты ырсырымен таныс болды. Тарих е алдымен жекелеген ірі тлаларды, халытар мен мемлекеттерді басынан ткен оиалар мен ерлік істері. Олар р трлі иындытара арамастан ала жылжыды.

1. Терминдермен жмыс. Сздерге анытама беру.

Тарих

Шежіре

Шежіреші

2. Кестені толтыру «лы тарихшылар»

Тарихшы мір срген жылдары Ебектері Ерекшіліктері
Геродот      
Сыма Цянь      
Рашид ад-Дин      

3. Миа шабуыл. Проблемалы сра: «Тарихты оып білу не шін ажет?»

4. Уаыт сызыымен жмыс. азастан тарихыны кезедері:

1) Ежелгі азастан тарихы

2) Орта асырлардаы азастан тарихы(V-XV . )

3) Жаа замандаы азастан тарихы (XV-XIX .)

4) азіргі замндаы азастан тарихы(XX . бастап бгінгі кнге дейін)

Кмекші пндер: археология, этнография, нумизматика, ономастика, демография, шежіретану, геральдика т. б.

ІV. Сабаты бекіту:

1) андай тарихшыларды білдіндер ?

2) Тарих ылым ретінде андай салаларды зерттейді ?

V. Баалау: р оушыла тиісті баа ою.

VІ. йге тапсырма: йде оу, мазмндау, сратармен жмыс.

 

Сынып: 5 «а». Саба №:______2_____ Кні:_______________

Пн: азастан тарихынан гімелер.

Сабаты таырыбы: Тарихи ждігерлер, трлері.

Сабаты масаты:

Білімділік: Оушылара ауызшаа, жазбаша деректер, оларды трлері, кмекші тарих пндері туралы білім беру;

Дамытушылы:Дегейлік здік тапсырмалар арылы оушыларды шыармашылы ызметін дамытып, ізденіске мтылдыру;

Трбиелік: Туан еліні ткен тарихын рметтейтін, білімпаз жастарды трбиелеу.

Сабаты трі: аралас саба.

дісі: Сра-жауап, тсіндіру, мазмндап оу.

Сабаты барысы:

Сабаты жоспары:I. йымдастыру кезеі.

II. й тапсырмасын тексеру.

III.Жаа саба.

IV.Жаа сабаты бекіту.

V. Баалау.

VI.йге тапсырма.

І. йымдастыру кезеі

· Оу ралын тексеріп тгелдеу.

· Оушыларды тгендеу.

· Оушыларды зейінін сабаа аудару.

ІІ.й тапсырмасын срау:

1) Тарих алай блінеді ?

2) Ататы тарихшыларды айту.

3) Тарих сзіні маынасын айту.

Жаа сабаты жоспары:

1) Тарихи ждігерлер.

III.Жаа саба.

Тарих – бір кнде зерттелетін шаруа емес, сондай-а заттай деректер мен жазба жаттарды кмегінсіз тарихты зерттеу де ммкін емес. Сондытан тарихшылар кп ізденіп, ежелгі дуірден саталан тарихи деректерді мият зерттей отырып, адамзат баласыны ткен тарихын жазады. Ендеше, адамдарды ткен міріне атысты трлі мліметтерді «тарихи деректер» деп атаймыз. з кезегінде тарихи деректер ауызша, жазбаша, археологиялы, этнографиялы жне антропологиялы болып р трге блінеді. Соны ішінде ауызша жне жазбаша деректерді аза тарихында алатын орны ерекше. Ауызша деректер мыдаан жылдар бойына ел арасында ауыздан-ауыза жетіп, бгінгі кнге дейін саталан. Мндай деректер атарына біз ежелден саталан аыз-гімелерді, эпосты жне салт-дстр жырларын, шешендік сздер мен маал-мтелдерді жатызамыз. Бгінгі тада ауызша деректер негізінде аза халыны ауыз дебиеті мен ауызша тарих айту дстрін жандандыру кеінен ола алынуда. Оны мысалы ретінде бгінде ауызша деректер мен жазба деректерді зара сабатастыра отырып аза халыны шежіресін жазу ісіні арынды трде жріп жатанын айтамыз.

аза тарихын зерттеудегі баа жетпес нды мраларды біріне трлі мраат орларында саталанжазба деректерді жатызамыз. Осы жерде балалар, бізді ойымызда «мраат дегеніміз не болуы ммкін?» деген сра туындайды. Ал, бл сраты жауабын «Мраат дегеніміз – ескірген жаттарды сатайтын мекеме» деген жауаппен толытырса, жазба деректерді ай жерде мият саталатынына толы кз жеткіземіз. рине балалар, тарихи мселелерді зерттеуде мраат орларындаы ты деректерге негізделген рбір шыарманы ны да жоары, аиатыны да шынайы айтылатынын білуіміз керек.

гімемізді бдан рі таратса, азба жмыстары кезінде табылан заттай деректер арылы адамзатты ткен тарихын зерттейтін ылымны – археология деп аталатынынан хабардар боламыз. Археология грек тілінен аударанда «кнені зерттеу» деген маына білдіреді. Яни, археология ылымы тарихи ескерткіштерді зерттей отырып, ежелгі дуірдегі адамдарды оамды міріндегі згерістер мен ерекшеліктерді анытайды. Сондай-а, балалар, жер бетінде трлі халытар мір сргеннен кейін оларды айналысатын ксібі мен зіндік мдениеті болатыны белгілі. Осыан байланысты, трлі халытарды дет-рып, трмыс-тіршілігін зерттейтін ылымды – этнография деп атайды. Этнография гректі этнос – «халы», графия – «жазу, йрену» деген сздерінен ралып, «халытар сипаттамасы» деген маынаны білдіреді. Этнографиялы зерттеулер арылы біз рбір халыты зіне тн салт-дстрлері мен трмыс-тіршілігіндегі зіндік ерекшеліктермен танысып, оларды шыу тегі туралы ке мліметтер аламыз. Ал, мндай мліметтерді зерттеп, жинатайтын мамандар – этнографтардеп аталады. Тарихи дерек кздеріні негізі болып табылатын этнографиялы мліметтер археологиялы азба жмыстары кезінде ашылан ертедегі адамдарды мекен-жайларын, тратары мен зираттарынан табылан заттарды зерттеп, зара салыстыру арылы алынады.

Тарихи деректі таы бір трі антропологиялы дерек кздері екенін жоарыда айтып ттік. Осыдан келіп «антропология дегеніміз андай ылым?» деген орынды сра туындайды. Ал, бл сраты жауабын берер болса, адамны шыу тегі мен даму эволюциясын, адам нсілдеріні пайда болуы мен сырты биологиялы асиеттерін зерттейтін ылымны – антропология деп аталатынына кз жеткіземіз. Яни, антропология ылымы адамны бет пішіні, тр-тсі мен дене рылысындаы айырмашылытарды бліп арастырады. Осындай айырмашылытара арай адам баласы жер бетінде еуропалы , монолдыжне негрлікболып ш нсілге блінетінін естен шыармауымыз керек. Ал, антропологтар ежелгі дуір адамдарыны бет бейнесін зара салыстыра келгенде бізді ата-бабаларымызды алдымен еуропалы нсілге жатанын, кейіннен монол шапыншылыы салдарынан болан этникалы згерістерге байланысты монолды нсілді басым тскенін айатайды. Жоарыда аталандардан баса тарихшылар з зерттеулерінде нумизматикажне геральдикаылымыны деректерін пайдаланады. Оны ішінде нумизматика тегелерді, яни аша тарихын зерттесе, геральдика трлі елтабалар мен мрлерді зерттейтін тарих ылымыны осалы салалары болып табылады.

ІV. Сабаты бекіту:

1) Сызба-нсаны толтыру.

Тарихи деректер

 


2) Тарихи ымдарды анытамасын жазу:

археология –

этнография –

антропология –

нумизматика –

геральдика –

3) Тарихи ждігерлер дегенді алай тсінесіндер ? ысаша гіме жазу.

4) Ауызша деректер –

5) Жазбаша деректер -

V. Баалау: р оушыла тиісті баа ою.

VІ. йге тапсырма: йде оу, мазмндау, сратармен жмыс.

 

 

Сынып: 5 «а». Саба №:______3_____ Кні:_______________

Пн: азастан тарихынан гімелер.

Сабаты таырыбы: Адамны шыу тегі.

Сабаты масаты:

Білімділік: Адам эволюциясыны негізгі кезедеріне жалпы шолу арылы органикалы дниені тарихи даму задылытарыны аиаттыына кз жеткізу. Адам эволюциясы жалпы органикалы дние эволюциясыны зады жаласы екендігін тсіндіру арылы дрыс дниетанымын алыптастыру;

Дамытушылы:Оушыларды эволюциялы білімдерін тередете отырып, Оу мен Жазу арылы Сыни Трысынан Ойлауды Дамыту жобасын олдана отырып оушыны з бетінше ізденуін , зерттеуін алыптастыру;

Трбиелік: Табиата деген сйіспеншілігін арттыра, бірін-бірі сыйлауа, тыдауа йренеді. з ойларын ашы айтуа дадыландыру.

Сабаты трі: аралас саба.

дісі: гімелеу, тест, мтінмен жмыс, маынаны табу, кесте толтыру.

Сабаты барысы:

Сабаты жоспары:I. йымдастыру кезеі.

II. й тапсырмасын тексеру.

III.Жаа саба.

IV.Жаа сабаты бекіту.

V. Баалау.

VI.йге тапсырма.

І. йымдастыру кезеі

· Оу ралын тексеріп тгелдеу.

· Оушыларды тгендеу.

· Оушыларды зейінін сабаа аудару.

ІІ.й тапсырмасын срау:

1) Тарихи деректер андай трлерге блінеді?

2) Ауызша жне жазбаша деректерге не жатады?

3) Археологиялы деректер дегеніміз не?

4) Этнографиялы деректер дегеніміз не?

5) Нумизматика, геральдика, бонистика, антрополгия кмекші тарих пндері нені зерттейді?

6) Ертеде адамдара жазу не шін ажет болды?

7) Пиктография, иероглиф дегеніміз не?

8) Алфавит алай дниеге келді?

9) Пергамент, папирус дегеніміз не?

10) Кітап басуды кім ойлап тапты?

11) андай тарихи ебектерді білесідер?

Жаа сабаты жоспары:

1) Адамны пайда болуы.

III.Жаа саба.

Бгінгі тада адам баласыны жер бетінде пайда болуы жнінде трлі кзарастар бар. Ондай кзарастарды біріншісінде - діни тсінік бойынша бкіл лемді, соны ішінде адамды да дай жаратты деген ым болса, екінші кзарас бойынша адам баласы жер бетіне арыштан келген. Ал, шінші пікір бойынша - адам баласы жер бетіндегі баса да тіршілік иелері сияты за эволюциялы даму нтижесінде алыптасан. лемні кпшілік алымдары осы кзарасты жатайды. Чарлз Дарвинні ілімі бойынша адамны пайда болып, алыптасуы мен дамуы арапайымнан крделіге арай жрген.

Жер бетіндегі е алашы адам алдыы 1959-1963 жылдардаы археологиялы азба жмыстары барысында Шыыс Африканы Кения жеріндегі Олдувай шаталынан табылды. алымдар бл ежелгі адамны тр-сипатына жне асынан табылан тас шапыа арап оны «епті адам» деп атады. «Епті адам» маймыл трізді трт аяпен емес, екі аяпен жрген. Оан табан сйектеріні доалданып келуі длел. Соы жылдары алымдар ашан жаалытар жер бетінде адамны алаш пайда болан отаны – Солтстік-Шыыс Африка екенін длелдеді. Себебі ежелгі адамдарды азындыалдытарыны кбі осы айматан табылды.

Адамзатты келесі даму сатысындаы тіршілік иесі «тік жретін адам» деп аталады. Оларды ылыма белгілі кілдері питекантроп пен синантроптар. Олар бдан 1 млн. жыл брын мір срген. Бірінші питекантроп 1891 жылы Индонезиядаы Ява аралынан табылды. «Епті адаммен» салыстыранда питекантропты миыны клемі лкейіп, бас жне жа сйектері кішірейді, аяы зарып, олы ысара бастаан. «Тік жретін адамны» екінші бір трі синантроп алаш рет 1927 жылы ытайдаы Чжоу-коу-дянь гірінен азып алынды. Синантроп ааларыны жанынан трлі пішіндегі тас ралдар мен клді, кмірді, ота кйген тастарды алдытары табылды. Адам дамуыны келесі сатысы – неандерталь адамны пайда болуы. Бл адам 1856 жылы тыш рет Германияны Неандерталь жотасынан табылды. Неандерталь адамны зінен брынылармен салыстыранда денебітімі згеріп, ас стіндегі десі азайан жне мадайы жазылып, иек пайда болан . олдары кштіболанымен, олара азіргі адамдара тн икемділік пен шапша имыл жетіспеді. 1938 жылы академик А.П.Окладников збекстанны отстігіндегі Тесіктас гірінен 8-9 жастаы неандерталь баланы аа сйегін тапты . Ал, бл баланы бет лпетін танымал антрополог-алым М.М.Герасимов алпына келтірді.

енелерін тік стауы мен ойлау абілеттеріні дамуы азіргіге сас адамдарды пайда болуына алып келді . Адам дамуыны келесі сатысында неандерталь адамнан кейін дене бітімі азіргіге сас «саналы адам» алыптасты. Мндай адамны сйегі алаш рет 1868 жылы Франциядаы Кро-Маньон гірінен табыландытан, оны «кроманьон» адам деп атайды. Бл адамны тр-сипатында азіргі адамдара сас белгілер кп. Оларды мадайы жазы, аба сті аздап шыыы, мрны кішірек, бас сйегі азіргі адамдара сас болып келеді. Сондай-а, кроманьон адамны дене бітімінде азіргі адамдардан еш айырмашылы болмаан . Оларды бойы биік, аятары зын болан жне тік жрген. Осылайша, сырт бейнесі жаынан маймыла кп састыы боланына арамастан, алашы адамдар зіні ежелгі туысынан анарлым биік трды. йткені оны ойлау абілеті бар еді. Алайда, ежелгі адамдарды ой-рісі алашыда тым шектеулі болып, ауыр да баяу алыптасанын мытпауымыз керек. Десек те, бл адамзат дамуындаы лкен жетістік болып саналады

 

               
 
Епті адам    

 

         
               
   
Питекантроп Синантроп

 

 
               
   
Неандерталь адам

 

     
     
Кроманьон адам

 

             
   
Алашы адамдарды топтанып а аулау сті.