І. йымдастыру кезеі

· Оу ралын тексеріп тгелдеу.

· Оушыларды тгендеу.

· Оушыларды зейінін сабаа аудару.

ІІ.й тапсырмасын срау:

1) Адамны шыуы туралы андай болжам-пікірлерді білесіндер ?

Жаа сабаты жоспары:

1) Кіріспе.

2) Тас дуірі кезіндегі климат, тас ралдары.

III.Жаа саба.

Балалар, жер бетінде алаш рет адамдар алыптасып, ебек ралдары пайда болан кезе тарихта «тас дуірі» деп аталады. Тас дуіріні «тас» деп аталуыны зі ежелгі адамзат тарихыны е за кезеі болан алашы ауымды оамда ебек пен тама табуды басты ралдарыны тастан жасаландыында. Осыан байланысты, тас дуірі тарихта е заа созылып, з кезегінде палеолит, мезолит жне неолит болып ш кезеге блінеді. Соны ішінде палеолит – ерте тас дуірі, мезолит – орта тас дуірі, ал неолит – жаа тас дуірі деп аталады. Бл кезедерді бір-бірінен айырмашылыы ебек ралдарыны нерлым жетіле тсуінде еді. Соны ішінде балалар, біз бгінгі сабата ежелгі тас дуіріне тоталамыз.

Хронологиялы трыдан аланда, ежелгі тас дуірі бізді заманымыздан брыны 2,5 млн. жылдан – бізді заманымыздан брыны 12 мы жыл аралыын амтиды. Бл кезде ежелгі адамдар бірлесіп тама табу мен жабайы адардан орану шін алашы ауымды рылыста «тобыр» болып мір срді. Олар жабайы жануарлар мен жыртыш адарды отпен ркіте аумалап жерден азылан ора тсіріп немесе биік здарды басынан шырып лтіргеннен кейін азыа пайдаланан. А аулау барысында олар шопар, найза, шанышы, гарпун, дротик, болас трізді ашылы аруларын олданды. Сондай-а, ежелгі адамдар табиат беретін дайын німдерді ана пайдаланып, жер бетінде сетін сімдіктер мен р трлі жеміс-жидектерді теріп жеп, жеуге жарамды шп тамырларын орек етті. Осылайша, тас дуірі адамдарыны мір сруі барысында алыптасан мндай ксіп – «терімшілік» деп аталды. Сонымен атар, ежелгі адамдар тынбай ебектенгенні арасында зара састытары жаынан адам трізді маймылдардан млдем ерекшеленіп, оза тсті. Яни, маймыл ешбір згерместен сол маймыл кйінде алса, керісінше адамдарды бет-пішіні мен тр-тласында зіндік ерекшеліктер алыптасты. Мселен, алымдар Солтстік Африка жерінен табылан тас дуірі адамыны аасына зерттеу жргізу барысында оны «зинджантроп», яни «епті адам» деп атаса, Ява аралынан табылан адамды «питекантроп», ал ытайдан табылан адамды «синантроп» деп атаан. Олара тн орта атау «тік жретін адам» деген маына білдіреді. Одан кейінгі адамзат баласыны даму сатысында Германиядан табылан «неандерталь» жне Франциядан табылан «кроманьон» адамдар трды. Адамны бл тріне тн ерекшеліктер адам санасыны алыптасуы мен азіргіге сас адамдарды пайда болуы еді. Осылайша, ежелгі адамдар за жылдар бойы зіні даму сатысында кптеген згерістерді басынан кешірді. Нтижесінде, олар жануарлардан млдем ерекшеленіп, саналы трде даму жолына тскен болатын. Осы арада балалар, бізді ойымызда «сонда ежелгі адамдарды жануарлардан ерекшелендірген андай тылсым кш болуы ммкін?» деген сра туындайды. Ал, бл сраты жауабына келер болса, адам баласына бірден-бір ыпал еткен кш – ажырлы ебек екенін ала тарта отырып, «адамды адам еткен – ебек» деген тжырымны шынайы аиатына кз жеткіземіз.

Ежелгі тас дуіріндегі аза жеріні табиаты, ауа райы, бкіл Еуразиядаы секілді азіргі кндегісіне млде самаан. Ол кезде тауларды аласа боландыынан отстіктегі нді мхитынан азастан территориясына жылы, рі ылалды ауа соып трды. зен, клдерді суы мол болып, ысты жне ылалды тропикалы климат алуан трлі сімдіктерді суіне те олайлы жадай туызды. Осыан байланысты, тас дуірінде ежелгі азастан аумаында скен сімдіктер те лкен, жануарлар ірі болды. Алайда бізді заманымыздан брыны 100 жне 80 мы жылдар аралыында табиатта болан ктпеген згерістерге байланысты ауа райы крт суытып, жер бетін «мз басу» басталан болатын. Бл ежелгі адамдарды тіршілігіне лкен кедергі келтірді. Мз басуды нтижесінде зен-клдерді баыттары мен аумаы згеріске шырап, лкенді-кішілі зендерді азіргі арналары алыптаса бастады. Табиатта болан мндай згерістерді салдарынан сол дуірде жер бетінде тіршілік еткен мамонт, жндес мйізтмсы, гір аюлары трізді алып жануарлар азайып, керісінше са жануарларды кбеюі тас дуірі адамдарыны мірінде лкен иындытар туызды.

азастан аумаын ежелгі адамдар шамамен бдан бір миллион жыл брын мекендеген. Алайда, азастан жерінде тас дуіріндегі адамдарды аасы зірше табылмаса да, оларды мекендеген тратары мен оныстары кптеп кездеседі. Оан азастан аймаынан табылан – Арыстанды, Тіразан, Бріазан, Шабаты, азанап, арасу тратарын жатызамыз. Ежелгі тас дуіріні адамдары атты тастармен жмсаыра тастарды деген Кп жадайда негізгі шикізатты материал – зендегі кдімгі жмыр тастар боландытан, тас деуді бл тсілі тарихта «жмыр тас мдениеті» деп аталады. Сйтіп, тас дуіріні рбір кезедеріне байланысты тас деу дістері барынша жетіле тсті. Шындыында, тас дуірі кезедеріні бір-бірінен айырмашылыы да осында болатын. Осылайша балалар, біз бгінгі сабаымызда ежелгі тас дуіріне атысты біратар мліметтерден хабардар болды.

ІV. Сабаты бекіту:

1) Сызбаны толтыру.

 

 

Тас дуірі
 
 
 

 

 


2) Терминдермен жмыс:

чоппер, болас, олшапы, кескіш, ырыш.

3) Тас дуірі кезіндегі азастанда ауа райы андай болды ? суреттеп беру.

4) Тас дуіріні басты жаалытарын айтып беру.

V. Баалау: р оушыла тиісті баа ою.

VІ. йге тапсырма: йде оу, мазмндау, сратармен жмыс

 

Сынып: 5 «а». Саба №:______5_____ Кні:_______________

Пн: азастан тарихынан гімелер.

Сабаты таырыбы: азастан жеіндегі ола дуір кезеі.

Сабаты масаты:

Білімділік: ола дуірі,Андронов мдениеті деген ымыны мнін,бл дуірдегі щаруашылыты дамуы ндіргіш кштегі згерістерін мегерту;

Дамытушылы:Оушыларды тарихи жадайларды талауа, салстыруа , оны саналыпен тсіне білуге йрету оларды абілетін жан-жаты дамыту;

Трбиелік: Оушыларды тариха,з халыны жне баса халыны мдениетіне деген ызыущылыы мен рмет сезімін дамыту,оларды з еліні бкіл азаматты мдениетін толытыруа лес оса алатын азамат етіп трбиелеу.

Сабаты трі: аралас саба.

дісі: гімелеу, тест, мтінмен жмыс, маынаны табу, кесте толтыру.

Сабаты барысы:

Сабаты жоспары:I. йымдастыру кезеі.

II. й тапсырмасын тексеру.

III.Жаа саба.

IV.Жаа сабаты бекіту.

V. Баалау.

VI.йге тапсырма.