І. йымдастыру кезеі
· Оу ралын тексеріп тгелдеу.
· Оушыларды тгендеу.
· Оушыларды зейінін сабаа аудару.
ІІ.й тапсырмасын срау:
1) Тас дуірінде андай ралдар болды ?
2) Климаты андай болды ?
Жаа сабаты жоспары:
1) Жалпы сипаттамасы.
2) оланы шаруашылыта олданылуы.
III.Жаа саба.
ола дуірі жалпы адамзат баласыны даму тарихында ерекше орын алады. йткені, бл дуірде адамзат металл деуді игерді . Ал ндіріске металл ралдарды енуі ебек німділігін арттырып, шаруашылыты жаа трлеріні пайда болуына себеп болды. азастан жерінде ола дуірі б.з.б. 2–1 мыжылдытар аралыын, яни б.з.б. XVIII-VIII асырларды
амтиды. Бл дуір адамзатты жаа сапалы сатыа ктерілгенін крсетеді. ола дуірінде адамдардыажырлы ебек пен ізденіске толы баяу дамуы аяталып, экономика мен мдениет екпінді ырапен дамуа кшті. Жабайы сімдікті тамыры мен жемістерін теріп жеуден даылдарды олдан сіруге кшу, нарлы жерлерді тадай білу, су жетіспеген жадайда канал азып суаруды йренуге дейін мыдаан жылдар уаыт тті. ндіруші шаруашылы дамып металл орыту алыптасты. Рулы атынас ыдырап, оны орнына уатты тайпалы бірлестік рыла бастады.
ола дуіріні е басты ерекшелігі – тсті металдар мен алтынны ндірістік жолмен игерілуі болды. Сондай-а, ола дуірінде егіншілікпен атар мал шаруашылыы да алыптасып , екеуі бірге ркендеді. Осылайша, экономиканы басты екі баыты болып табылатын мал шаруашылыы мен металлургияны тез дамуы ер адамдарды енбегін кп ажет етті. Бл оларды оамдаы рлін жоарлатты. Нтижесінде, брын стем болып келген аналы рулы атынас кйреп оны орнына келік рулы атынас орнай бастады. Жабайы жануарларды ола йрету адам оамы дамуыны ірі жетістігі болды. олда сірілген жануарлар ашылы стсіз болан кндері, сіресе, ыста тама оры болуын амтамасыз етті. Осыан байланысты е алашы оамды ебек блінісі пайда болды.
Адамзат баласыны трмысында тыш пайдаланылан металл – мыс. Ал тотыан мыс рудасынан металл орытуола дуірінде басталды. ола табиатта таза кйінде кездеспейді, сондытан ол негізінен мыс пен алайы оспасынан алынады. Осыан орай, кне замандаы кен ндірушілерді онысы кенішке жаын орналасты. Кенді орыту шін рылысы те крделі азандытар алынды. азандыа ауа рлейтін крік жасалды. Осындай азандытар кне кен орындарынан кптеп табылан. ола дуіріні адамдары кен ндіруде - гіп азу , жмса кенді ндіруде – айламен омыру, атты, тыыз кенді ндіруде - отпен уату дістерін олдана білген. орытып жасалан ебек ралдары тастай атты, демі сары тсті болып келді. Уаыт те келе, оладан жасалан бйымдартастан жне мыстан жасалан ебек ралдарын трмысты олданыстан біртіндеп ыыстырып шыарды.
олнер ксібінде саз балшыты ыдыс жасауа пайдалану ола дуірін негізгі сипаты еді. Тара трізді немесе тегіс алыппен рнектеліп жасалан ыш ыдыстар арнайы пештерде кйдірілген. Осы ретте, ола дуіріндегі ыдыс жасауды е бір рістеген трі – кзе мыралар жасау нері болды. мыралар тріні семдігімен оса бйірі мен ернеуіне салан рнекті шекейлерімен тамаша нер туындысы саналды . Ыдыстардаы рнектер тек семдік шін ана емес, сонымен атар байлы пен молшылыты белгісін білдіру шін жне «кзден», «тілден» сатау шін салынып, ыдыстарды кпшілігі таспалы діспен жасалды. Сонымен атар, мыраларды алыпа салып пішіндеу дісі де болан.
ола дуірі адамдарыны басым блігі отырышы мір сргендіктен оларды мекен-жайлары зен, жыла, клдерді жаасына орналасты. йткені мндай жерлерге шп алы шыады, ал топыраы тесемен сатуа жеіл рі жмса болды. Олар жерді басына тас немесе мйіз орнатылан тесемен опсытып деді. Сондытан мндай ксіп «теселі егіншілік» деп аталды. Сондай-а, оларды шаруашылыында мал сіру брінен де маызды рл атарандытан оларды негізгі малы – ой , сиыр , жылы болды. Осы трыда, олар мал сіруді жаа тсілдерін арастыра бастады. Нтижесінде, мал сіруді жайлаулы тсілі , яни жартылай кшпелі мал шаруашылыы дниеге келді. Осылайша, ола дуіріне тн табии-географиялы жадай кшпелі трмыс пен кшпелі мал шаруашылыына туге з серін тигізді.
ІV. Сабаты бекіту:
1) Сызба толтыру.
| ола дуіріні мдениеттері |
2) ола дуірінде андай жаалытар ашылды. Дуірді андай ерекшеліктері болды ?
3) Кесте толтыру.
| Не білдім ? | Не йрендім ? | Не білгім келеді ? |
V. Баалау: р оушыла тиісті баа ою.
VІ. йге тапсырма: йде оу, мазмндау, сратармен жмыс
Сынып: 5 «а». Саба №:______6_____ Кні:_______________
Пн: азастан тарихынан гімелер.
Сабаты таырыбы: Са тайпалары, трмысы, шаруашылыы.
Сабаты масаты:
Білімділік: Ежелгі азастан аумаын мекендеген са тайпаларыны аймаы, мір тіршілігі мен шаруашылыы туралы деректермен таныстыру, са оамындаы басару ісі, оамды рылысыны ерекшелігі мен сатарды з туелсіздігі шін жргізген соыстары кезеіндегі басты тарихи тлалар мен оларды ерліктері, сатарды мдениеті туралы тсінік беру;
Дамытушылы:картамен жмыс істеуге йрету, ой орыта білу, картаны осымша кмек ралы ретінде пайдалана білу абілеттерін дамыту, білімдерін жетілдіру;
Трбиелік: сатарды ержрек халы ретінде сипаттай отырып, сатарды дниежзілік ркениетке осан лесін анытау, оушыларды отаншылдыа, ерлікке, батырлыа, мемлекетті жне туелсіздікті сюге, лтжандылыа тарихи тлаларды ерлік ісі негізінде трбиелеу.
Сабаты трі: аралас саба.
дісі: гімелеу, тест, мтінмен жмыс, маынаны табу, кесте толтыру.
Сабаты барысы:
Сабаты жоспары:I. йымдастыру кезеі.
II. й тапсырмасын тексеру.
III.Жаа саба.
IV.Жаа сабаты бекіту.
V. Баалау.
VI.йге тапсырма.