Батырлар: аракерей абанбай, анжыалы Бгенбай, Шапырашты Наурызбай, Шаша Жнібек, Баян батыр, Райымбек, Малайсары т.б.
Жоспар бойынша рі арай сабаты тсіндіремін Е алдымен абыраа азыбек, Тле, йтеке билерді суреттері ілінеді. Осы ш биді мірі туралы ысаша оушылара баяндап беремін. ш биді азаты ш жзінен шыаны, жастайынан билік айту жйесіне атысканы жайында, ытык жйесіне сіірген ебегі туралы айтылады. Билерді жасты шаы, мірлеріні барлыы дерлік соыс, шапыншылыа толы жылдарда ткені, бл жадай оларды жас кезінен бастап билікке араласуына ыпал еткені белгілі.
Бдан кейін оушыларды ш топа бліп, ш биді шешендік сздері жазылан ааздарды таратамын. Оны 5-7 минуттай оып, ой орытуа уаыт береміз. Осыдан кейін олардан не тсінгенін срау керек. Оушыларды з беттерінше талдау жасауына баыт беріп, ойларын тыдаймыз. Осы аркылы ара ылды ак жаран билерді шешендік неріне оушыларды кздерін жеткізу.
Билер туралы негізгі мліметтерді оыта отырып ысаша конспект жазызамын
Сабаты негізгі жоспарына сйкес р лы билерге жеке тоталамын.
Тле би лібеклы азаты лы жзіні йсін тайпасынан шыан ірі мемлекет айраткері. Жастайынан ел билеу ісіне араласкан Тле жоар шапкыншылыы кезінде елшілік ызметті де аткарды. Бл оны халын шапыншылытан, жаугершіліктен аман сатап алуына септігін тигізді.
Тле би азаты ататы «Жеті жары» задар жинаын жасаушыларды бірі.
азыбек би Келдібеклы Орта жзді арын тайпасыны аракесек руынан шыкан. Оны шешендігі мен саылдаан дауысына арап халы аз дауысты азыбек деп атап кеткен. Туке хан бір кездері Орта жзді билігін осы азыбекке сеніп тапсыран. аз дауысты азыбек би Туке ханны басшылыымен жасаан «Жеті жары» задар жинаыны авторларыны бірі.
йтеке би Байбеклы Кіші жзді биі жне белгілі мемлекет айраткері. йтеке жастайынан мемлекеттік істерге араласып, ел арасында билік айта бастайды. азастанны батысы мен отстік-батыс лкесінде йтекені аты ертеден белгілі болады. Тле, азыбек билермен атар йтеке де Туке ханны бастауымен растырылан XVIII асырдаы аза халыны дет-рыпты жинаы болып табылатын «Жеті жарыны» жасауа атысады.
Бдан кейін жоарыда сз болан «Жеті жары» задар жинаы туралы оушылара тсіндіремін. Мнда малімде аталан задар жинаыны ааза жазылан нсасы болуы керек.
«Жеті жары» ХІІ-ХVIII асырдаы аза халыны трмысты дет-рыпты ережелеріні негізгі жиынтыы болып табылады.
«Жеті жары» задар жинаы Туке ханны кезінде мірге келген. уелден бастап ханны жанындаы лы билерді кеесі «Жеті жары» атанан. Оны рамында жоарыда аталан лы билерден баса да беделді адамдар болан. Бл азіргі парламент дегейіндегі билік жйесі. Аталан задар жинаьш растыруа Тле, азыбек, йтеке сияты казаты белгілі билері атысан.
Тапсырмалар:
1."Тарихи бас атырыш" Бл кезеде топа сра беріледі". Оушылар адасан ріптерді орнын тауып сраты дрыс оып, жауабын табулары керек.
1. ЛТЕ би ай жылдары мір срді? (ТЛЕ би 1663-1756 жж.)
2. АЗЫКБЕ би ай жылдары мір срд? (АЗЫБЕК би 1667-1764 жж)
3. йгілі аза РІЛЕИБ жасауа атысан за? (Билері, "Жеті жары")
4. УТЕК ханны тсында аза хандыыны астанасы ай ала болды?
(Т УКЕ, Тркістан)
5. ЕКТЕЙ би ай жылдары мір срді? (ЙТЕКЕ 1682-1766)
6. ТШАКЕТН аласында жерленген би? (Ташкент, Тле би)
2.Кім жылдам?
1.лы жзді биі?
2.18 жасында ммілегер ызметін атаран кім?
3.азыбек би Жоар хандыына барып, ай ханды босатып алып келеді?
4.йтеке би кімдерді трбиесінде болан?
5.“Жеті жары ” ай ханны тсында жасалды?
6.абанбай батырды шын есімі
7.Тарханды ата кімдерге берілді?
8.«Атабан шбырынды, алакл –слама» асіреті ай жылы болды?
9.Дарабоз атанан батыр?
10.М.Жмабаев шыармасыны кейіпкері болан батыр?
3– тапсырма. Сергіту сті. «Кім жйрік?» математикалы ойын. (5 минут)
Математикалы есептерді шешіп, тарихи датаны тауып, сол жыла атысты тарихи оианы атау керек.
728 * 2 + 226 = 1682 (йтеке би дниеге келді)
415 * 4 + 104 = 1764 (азыбек би айтыс болан жыл)
560 * 3 + 76 = 1756 (Тле би айтыс болан жыл)
680 + 3000 / 3 = 1680 (анжыалы Бгенбай дниеге келді)
860 * 3 – 953 = 1627 (Есім хан ойрат алматарын жеді.)
920 * 2 – 130 = 1710 (арамда аза жздері бас осты)
ІV. Сабаты бекіту: