Шкрім жне лем дебиеті

Абайды деби мектебінентлім алан дайберділы стазыны аза халын лемдік мдениет лгілерімен таныстыру баытындаы ызметін жемісті жаластырды. Шкрімні осы трыдаы ебегін ш салаа беліп арауа болады. Оны бірі аынны лем дебиетіні озы ойлы кілдерін з ледерінде насихаттап отыруы десек, :екіншісі оны Н.Толстой сияты заар аламгермен тікелей хат алысып, шыармашылы байланыста жруі. Ал :шінші сала - Шкрімні зге елдер дебиетіні лгілі шыармаларын азашаа аударуы. Шкрім Шыысты ожа Хафиз, Физули, Науаи секілді жары жлдыздарын, А. С. Пушкин мен Л. Н. Толстойды астерледі. йгілі «Лйлі-Мжнн» дастаныны Физули жырлаан нсасын азаша жырлап берді. Хафизді біратар ледерін, А.С. Пушкинні «Дубровский», «Боран» атты шыармаларын, Л. Н. Толстойды алты гімесін, американ жазушысы Гарриэт Бичер Стоуды «Том аайды балааны» атты романын аударды.

Лирикасы

дайберділыны лирикалы аарманыда Абай кейіпкерлеріне сас. Оны басынан уаныш пен кйініш те, міт пен кдік те теді. Кей сттерде ма беріледі. Біра, бл ра пессимизм емес. Абай ледеріндегі сияты Шкрімде де «жрек», «тіл», «сз» ымдары мол шырасады. Лирикалы аарманыны кіл-кйін, ахуалын бейнелеу масатында аын «жаралы жрек», «улы жрек», «жылы жрек», «ет жрек», «долы тіл», «ащы тіл», «ттті тіл», «улы сз» деген сияты ымдарды образдылыпен пайдаланады. Кп ретте аынны лирикалы аарманы «таза жрек» іздеу жолында «ет жрегін» олына алып, «см жректермен»айасады. Заман дегейінен аса алмай пшайман болан кздерінде «дертті жрекке» айналады. Шыармашылы жолы- ны не бойында адамгершілік мселесін, арды тазалыын, имандылыты бірінші орына ойып отырады. «Ары сатпа, тері сат, адалды ізде», -дейді аын. Бл мселелерге ол з еліні перзенті трысынан арады. Ойабатты, толанды. Абайа жгініп отырады. зіні алашы шыармаларыны бірі - «Жастара» атты леіде аын зіне де, згеге де Абайды баыт сілтеуші, жолбасшы ретінде сынды. леде жас аынны сезімталдыы мен керегендігі танылды. Сол кезде небары отыздан жаа асан Абайды кемегерлігін, даналыын, парасатын баалай білуді зі Шкрімні осы асиеттерін длелдей тседі. 21 жасында жазылан «Жасты туралы» леінде Абайа тн ле рнегі, сезім суреттері мол. лені йасы да, лшемі де згеше. Абайды «Сегіз аяымен» тамырлас. леде ыз слулыымен оса жастыты алаулаан жрек блынысын, ысты сзім, ар-инабат мселлерін аын серлі зерлейді.

Поэмалары

дайберділы,- поэма жанрында да жемісті ебек еткен аламгер. Ол 19 асырды 2-жартысында Абайдан бастау алатын реалистік лгідегі оиалы дастан дстріні дамуына елеулі лес осты. Оны аламынан азаты ертеректегі мірінен алынып жазылан «аламан-Мамыр», «Елік-Кебек», «Нартайла-Айслу» атты поэмалар туды. Жаа трпатты аза поэмаларыны алашылары Абайды «Ескендірі» мен «Масты» десек, одан кейінгі Аылбай мен Маауияны, сет пен Ккбайды, Шкрімні дастандары лы Абайды аынды ыпалымен, шыармашылы тлім-трбиесімен жазылан туындылар еді. Абай е алдымен зіні айналасындаы Шкрім трізді жастарды жаа лгідегі поэмалы рісін кеейту ісіне жмылдырды. Тіпті кейбіреуіне з жанынан таырып беріп, жазандарын талыа салып, сынынан еткізіп отырды. Соны нтижесінде Шкрімні лирикалы поэзияда мегерген кркемдік шеберлігі мен жетістіктері оны поэмаларыны табиатынан да айын керініп жатады. Оны дастандарына шыншылды, суреткерлік, тере психологизм, леуметтік астарлылы, философиялы ой-тжырым кендігі тн болып келеді. Аынны «Елік-Кебек» дастаны тікелей Абайды тапсыруымен жазылан. лы стаз Елік пен Кебек арасындаы оианы лемен жырлап шыуды Шкрім мен Маауия аына атар тапсырады. Соны нтижесінде ашыты туралы екі дастан мірге келеді. Кезінде Абай екі дастанды салыстырып, райсысына лайыты баа берген. дайберділы кркем проза саласында да елеулі мра алдырды. «діл-Мрия» атты роман (1925) жазды. Онда асыр басында аза аулында еткен оиа баяндалады. діл мен Мрия атты ашы жастарды мірі арау болады. Абай бастаан реалистік дебиетке тек шыншылды, суреткерлік асиет бл шыарманы бойына мол сіірілген. Абай ледерінде бейнелеетін табиатты сем кркі, ауыл мен дала- ны кнделікті ам-арекеті романда керкем рнекпен зерленген.