Сынып. азастан тарихы 1 страница
Сынып. азастан тарихы
Сабаты таырыбы: азастанны Ресейге осылуыны салдары мен маызы
Сабаты масаты:
· аза хандыыны Ресей империясына осылуыны себептері жнінде тсіндіріп, отаршылды басып алуды салдарын ашып крсету;
· Оушыларды топпен жмыс істеу, басаларды ойын тыдау жне толытыру, сынды абылдай білу, салыстыру жне орытынды шыару машытарын жеьілдіру;
· з халыны ткен тарихына ызыушылыа трбиелеу, патриотты, Отансйгіштік сезімдерді ояту.
Сабаты трі: аралас
Негізгі ымдар: форпост, редут, азастанны Ресей империясына осылу рдісі, салдары мен маызы, империя рамындаы аза халыны саяси жне леуметтік мртебесі, орыс-оан айшылыы, Ресей бодандыы.
Сабаты жоспары:I. йымдастыру кезеі
II й тапсырмасын тексеру
III Жаа саба
IV Жаа сабаты бекіту
V Баалау
VI йге тапсырма.
Сабаты барысы:
І. йымдастыру кезеі
1. Оушылармен амандасу.
2. Оушыларды тгендеу.
3. Оушы зейінін сабаа аудару
ІІ. й тапсырмасын срау: й тапсырмасыны орындалуын тексеру жне оушыларды шыармашылы ебегіне баа беру.
Жаа таырыпты жоспары:
1. азатарыды Ресей бодандыын абылдауыны себептері.
2. лы жз азатарыны Ресей бодандыын абылдай бастауы.
3. Орыс-оан айшылыыны шиеленісуі жне оана арсы соыс имылдарыны басталуы.
аза халы жалпы айтанда Ресей бодандыына туіні себептері ол аза хандыыны ауыр жай-кйі, алматармен болан соыс уаыттаы аза хандыы біршама бытыраылыа тскен еді. Кптеген азатар оныс аударан болатын. скери демеуге ие боламыз деп Кіші жз ханы білайыр хан жне оны тнірегіндегілер адамдар Ресейге елшілік жіберді. Соан оса азатар орыс халымен немі р трлі сауда-сатты, экономикалы, скери атынастарды жасап отыран. Ресеймее алашы скени ода ру рекеті XVIIІ асырды бас кезінде жасалды. 1716 жылы айып хан жоарлара бірлескен крес жргізуді кздеген болатын. Ресей кіметіні скери орандарды салу себебін азатарды жоарлардан ораймыз деп тсіндірген болатын. Ресей кіметі азатармен ода жасау шін масатта XVIIІ асырды 30-шы жылдарында дипломатиялы арым-атынастарды орнай бастады. 1731 жылы Анна Иоановна Кіші жз азатарыны ол астына ту туралы грамотасына ол ойды. Содан осындай жадай Орта жзде де болды. ХІХ асырды 20-шы жылдары лы жз аймаында бірттас хан билігі алмады. Соан оса кршілес Орта Азия хандытары жиі-жиі шабуылдап отырды. Ал Ресей лы жз аумаын осып алуын з масаттарына пайдалану шін кздеді. аза халы Ресей бодандыын абылдаанымен немі арсылы жасап тран. Осы арсылытар жер мселесіне байланысты, алым-салы жйесіне арсы баытталан.
Тапсырма кезе
Оушылара мтінмен здік жмыс тапсырылады, Ресей империясына арсы баытталан барлы толуларды, ктерілістерді атап шыу,
аза хандыындаы Ханды билікті жою рдісіні барысыны сипаттау,
Кесте толтыру
| жылдар | Ктерілісті басшысы | Аумаы, нтижесі |
IV.Сабаты бекіту:
«лы жзді Ресейге осылуы».
| Жылдары | Оиалар | Маызы мен салдары |
V. Баалау:
VI.йге тапсырма:
1. Ресей бодандыын абылдауды себептері мен алышарттары.
2. азастана лкен ызыушылы танытан мемлекеттерді атадар. Оларды ызыу себептерін тсіндірідер.
3. аза халыны Ресей бодандыына туіні тиімді жне тиімсіз жатарын кесте ретінде жасау.
сынып. азастан тарихы
Сабаты таырыбы: аза халыны Хиуа стемдігі мен патша кімшілігіні отарлау саясатына арсы азатты кресі.
Сабаты масаты.
· Орта Азия мемлекеттер билігінде жрген азатарды жадайы туралы гімелеп, ктерілістерді тарихына, жеілуіні себептері мен маызына тоталу;
· Оуышларды еске сатау жне шыармашылы абілетін дамыту;
· мірге жауапкершілікпен арауа трбиелеу, азатты кресі жайлы айта келе оушыларда патриотты, Отансйгіштік, елін, жерін сйетін азамат трбиелеу.
Сабаты трі: аралас
Сабаты барысы:
Сабаты жоспары:I. йымдастыру кезеі
II й тапсырмасын тексеру
III Жаа саба
IV Жаа сабаты бекіту
V Баалау
VI йге тапсырма.
Сабаты барысы:
І. йымдастыру кезеі
1. Оушылармен амандасу.
2. Оушыларды тгендеу.
3. Оушы зейінін сабаа аудару
ІІ. й тапсырмасын срау:
1. ХІХ асырды 1-жартысында азастана ерекше назар аударан мемлекеттерді атадар. Оларды нащар аудару себептеріне тоталыдар.
2. ХІХ асырды 2-жартысында азастарды Ресейцге осылу рдісі аяталды. Сендерді ойларыша азатар не себепті з еркімен Ресейге осылды? з жауаптарыды деректермен длелдедер.
Сонан со оушыларды жауабына сйене отырып, тмендегі кестені толтыру керек:
«азастанны Ресейге осылуыны маызы мен салдары»
| Тиімді жатары | Тиімсіз жатары |
ІІІ. Жаа саба жоспары:
1)
Ресей скерилерді азастанны Отстігі мен Отстік-шыыс ауматары арылы ілгері жылжи тсуі, Хиуа мен оан хандытары тарапынан немі шабуылдарды жассалып труы, оларды шектен тыс озбырлытары мен шрайлы жерлерді тартып алуы жергілікті аза халыны ктеріліске шыуына себеп болды. Ол ктерілістер кезінде халыты алын барасын ататы батырла Жаножа Нрмхаммедлы мен Есет Ктібарлы басарды.Арал теізі маындаы азатара арсы шабуылды кшейе тскен мемлекеттерді бірі оан хандыы болды. 1808 жылы оандытар Ташкентті, 1814 жылы Тркістанды басып алды. 1818 жылы оандытар Амешіт бекінісін басып алып, Сырдарияны о жаалауына кшірілді. оандытар Амешіт пен баса бекіністер аймаында кшіп-онып жрген азатардан жиналатын алым-салы трлерін ауырлатып жіберді. Бл мселені бейбіт жолмен келісім жасау арылы шешу рекеттері стті тспеді. Сол себепті аза халына ктеріліске шыудан басасы жол алан жо. Осы азатты жолындаы кресті Жаножа мен Есет батырлар басаран болатын.
Тапсырма кезе
1-топа тапсырма:
«Ж.Нрмхамедлыны Орта Азия мемлекеттеріне арсы ктерілісі» жне «Ж.Нрмхамедлыны Ресей кіметіне арсы ктерілісі» деген таырыпшаларды оып, кестені толтырыдар
| Жылдары | Аумаы | Ктеріліс себептері | леуметтік рамы | Негізгі шайастар | Жеілу себептері | Салдары мен маызы |
2-топа тапсырма:
«Е.Ктібарлы бастаан ктеріліс» деген таырыпшаны оып, тмендегі жоспар бойынша хабарлама дайындадар:
· мір срген жылдары
· Мінезіндегі асиеттер
· Ктерілістегі негізгі оиаларды хронологиясы
· Жеілу себептері
оан хандыы Хиуа хандыы
Ташкент -1808 ж. Тркістан-1814 ж.
ртбе-1835 ж. Амешіт-1818 ж.
ожанияз, Жааала -1835 ж. Бабажан
Бесала Жааоран, осоран
Сабаты бекіту:
Параграф соында берілген сратармен жмыс істеу.
йге тапсырма:
23 параграфты оу, ктеріліс тарихын оытуа арналан №1 кестені толтырыдар.
Сынып: 8 «а». Саба №:____________ Кні:_______________
Пн: азастан тарихы.
Сабаты таырыбы: азастанны Ресейге осылуыны аяталуы тарауын орытындылау.
Сабаты масаты:
· азастан аумаыны Ресей империясына осылуыны себептері жнінде тсіндіріп, отаршылды басып алуды салдарын ашып крсету;
· Оушыларды топпен жмыс істеу, басаларды ойын тыдау жне толытыру, сынды абылдай білу, салыстыру жне орытынды шыару машытарын жетілдіру;
· з халыны ткен тарихына ызыушылыа трбиелеу.
Сабаты трі: аралас.
дісі: жаа сабаты баяндау, дріс.
Сабаты жоспары:I. йымдастыру кезеі.
II. й тапсырмасын тексеру.
III. Жаа саба.
IV. Жаа сабаты бекіту.
V. Баалау.
VI. йге тапсырма.
Сабаты барысы:
І. йымдастыру кезеі.
· Оушылармен амандасу.
· Оушыларды тгендеу.
· Оушыларды зейінін сабаа аудару.
II. й тапсырмасын тексеру.
1) аза халын хиуалытар мен оандытара арсы шыу себептері неде ?
2) аза халын азатты кресі барысында бастаан азаматтар ?
3) Ж. Нрмхаммедлы мен Е. Ктібарлы бастаан ктерілістеріні тарихи маызы.
4) лы жз халыны патша кіметіне арсы кресті ерекшеліктері ?
Жаа саба жоспары.
1) Ресейді Кіші жзді осып алу.
2) Патша кіметіні Орта жз азатары осып алу таырыбына шолу.
3) лы жзді Ресейді ол астына кшуге шолу
III. Жаа саба.
1 Кіші жзді Ресеймен арым-атынас орнатуды себептері ол Жоариямен болан за та ауыр соыс. Кіші жз ханы білайыр хан з мемлекетін сатай алу рекеттері арапайым халыты наразылыын тудырды. Біра та соан арамастан 1731 жылы 10 азанда білайыр хан Ресей императрицаа Майтбе шаталында ант берген болатын. Ресей кіметі азатарды асйектерінен ант алу шін сыйлы, ашалай кмек беруден тайынбады. Патша кіметі азатардан ант алан со шекаралы айматарда скери бекіністер сала бастады. Кіші жне Орта жз азатарыыны бір блігіні Ресейді ол астына туді негізінен аланда, заа созылан келесіз салдары болды. аза халы бірте-бірте з туелсіздігінен айырыла бастады. Ресей кіметіні шекаралас айматарынан скери бекіністер салу бастады. Сйтіп Ресеймен шекаралас арым-атынастар иындап, баран сайын шиеленісе тсті. аза-орыс арама-айшылытары негізінен жер мселесе болды. Патша кіметі азастандаы жерлерді тікелей тікелей тартып алуа жне аза-башрт атынастарыны шиеленісін ушытыра тсуге кшті. ХІХ асырды 50-60-жылдарда Орынбор мен Омбы тарапынан патша кіметі скери кштеріні ілгері жылжуын бастады. Сырдарияны бойында скери шекара шебі рылды. Жетісу жеріне казак скерлері орналасты. Орта Азиядаы мемлекеттері Хиуа, оан, Бхара хандытарын баындыру сті тсті.
лы жз азатарыны Ресейді ол астына кшу себептері мынадай – ытай, Хиуа, Бхараны жне оанны лы жз азатарына атысты ділетсіз саясат жргізу болды.
IV. Жаа сабаты бекіту.
1) аза хандыы жоарлармен болан соыстан андай кйде шыты ?
2) лы жз азатарыны патша кіметіні жаын олауыны себептері андай болды ?
3) Жалпы Ресейді ол астына туді кім бастады.
1) Мздытарды пайда болуы туралы гімелеп беріндер ?
V. Баалау:
1) Адасова . - ________;
2) Рамазанов А. - ________.
VI. йге тапсырма: азасанны Ресейді ол астына ту таырыптарын айталау, оу.
Сынып: 8 «а». Саба №:____________ Кні:_______________
Пн: азастан тарихы.
Сабаты таырыбы: азатарды XIX асырды 1 жартысындаы материалды мдениет.
Сабаты масаты:
· аза халыны XIX асырды 1 жартысындаы материалды мдениеттін дамуы, жадайы жайлы білім алыптастыру;
· XIX асырды 1 жартысындаы материалды мдениеті жайлы гімелей отыра аза халыны зге кезедерімен салыстыра отырып даму арыны анытау масатында оушыларда салыстыру абілеттерін дамыту;
· Оушыларда зеліні мдениеті сйу, Оушыларды лтыты рухани мдениетіне, дебиеті мен неріне деген ынтасын артыру.
Сабаты трі: аралас.
дісі: жаа сабаты баяндау, дріс.
Сабаты жоспары:I. йымдастыру кезеі.
II. й тапсырмасын тексеру.
III. Жаа саба.
IV. Жаа сабаты бекіту.
V. Баалау.
VI. йге тапсырма.
Сабаты барысы:
І. йымдастыру кезеі.
· Оушылармен амандасу.
· Оушыларды тгендеу.
· Оушыларды зейінін сабаа аудару.
II. й тапсырмасын тексеру.
1) аза хандыыны Ресей бодандыын абыл алуа себептері андай болды ?
2) азатардан кім бірінші болып орыс бодандыына ант берген болды ?
3) білайыр ханны патша кіметіне ант бергеннен со арапайым азатарды рекеті андай болды ?
4) азастанны отстік блігінде аза халын ай мемлекеттер ыспаа ала бастады ?
5) Ресей кіметіні ант аланнан кейін андай рылыстар салуа бет алды ?
6) Ханды билігін жоюа баытталан Жарылар ай жылы абылданды ?
Жаа сабаты жоспары:
1) аза ауылы. аза халыны ысы жне жазы трын йлері.
2) Мал шаруашылыы.
3) Егіншілік.
4) Ашылы.
XIX асырды зінде-а азатарды шаын елді-мекендер ауылдар деп аталды. ыруар мал басын бау шін азатар шаын ауыл болып труа мжбр болды. р ауылда шаруашылы 5-20 отбасынан аспады. Ауылдар е жаын туысандардан трды. Отбасындаы адамдар саны 5-7 адам. Ауылды басаратын би немесе асаалдар болды. оныс тадаан кезде су орыны молшылыын ескерді. азатар жаз кезінде киізде тран болатын. Киіз й кей жадайда кедей азатарды баспанасы да болды. XIX асырды 30-50 жылдарда азатарды отырышы мір салтына кшу себебінен оларды траты баспана салу рдісі ке анат жайды. ыста тратын баспанасын ыстау деп атады. ыстау р трлі рылыс материалдардан салынды : тас, ааш, шым жне шикі кесек. XIX асырды соына арай азатар тбесі 2 жаты беткейлі шатырмен жабылатын й салуды йренді. й ішінде аспісіретін рі йді жылытатын пеш салына бастады.
Мал шаруашылыы азатарды негізгі ксібі болды. Мал азатарды тамапен, жнмен амтамасыз етті. ХVІІІ асырдан бастап ірі ара сіру таралды. Егіншілік азатарда кбінесе отстік аудандарына дамыды.
IV. Жаа сабаты бекіту.
1) ХVІІІ асырдаы аза халыны трмыс тіршілігі туралы баяндап беріндер.
2) ХVІІІ асырда азатарды баспанасыны згеріске шырауыны себептерін ашындар ?
3) аза халыны елді-мекендерді трдері андай болды ?
V. Баалау:
1) Адасова . - ________;
2) Рамазанов А. - ________.
VI. йге тапсырма: параграф 24, оу, азатарды егіншілігін, балы аулау, мал шаруашылыын дамыту дістерін, ашылыты арастыру, конспект жазып келу.
Сынып: 8 «а». Саба №:____________ Кні:_______________
Пн: азастан тарихы.
Сабаты таырыбы: азастандаы халы аарту ісі.
Сабаты масаты:
· Оушыларды ХІХ асырды соы-ХХ асырды бас кезіндегі азастандаы білім беру жйесіні рылымы жне негізгі баыттарымен таныстыру, патша кімшілігі халы аартыу саласында андай масаттар кздегенін, лкедегі оу-білім ісіні маызын ашып крсету;
· Оушыларды ХІХ асырды соы мен ХХ асырды басындаы тарихи оиалара шыармашылы трыда талдау жасай білу дісіне йрету жне білімні маызы жайлы логикалы-танымды ойлау жйесіні дамып,таырыпты тере мегеруге деген ызыушылыыны арта тсуіне ыпал ету;
· Ала ойан масата жетуде оушыны табандылы таныту, ажырлылы крсету жне шыдамды болуа трбиелеу.
Сабаты трі: аралас.
Негізгі тсініктер: зайырлы жне діни білі, медресе, оу пндері, кадет корпусы, семинария, жаа дістемелік мектептер.
дісі: шаын дріс, сра-жуап.
Сабаты жоспары:I. йымдастыру кезеі.
II. й тапсырмасын тексеру.
III. Жаа саба.
IV. Жаа сабаты бекіту.
V. Баалау.
VI. йге тапсырма.
Сабаты барысы:
І. йымдастыру кезеі.
· Оушылармен амандасу.
· Оушыларды тгендеу.
· Оушыларды зейінін сабаа аудару.
II. й тапсырмасын тексеру.
1) аза аулыны ХVІІІ асырдан ХХ асырды бас кезіне дейінгі кезеіндегі жадайы ?
2) Кшпенділерді жазы жне ысы баспана трлері андай болды ?
3) азатарды егіншілікпен айналысуды себептері андай ?
4) 1-ші оушы аастандаы егіншілік, балы аулау ісі туралы баяндайды.
5) 2-ші оушы мал шаруашылыы мен а аулау туралы баяндайды.
Жаа сабаты жоспары:
1) азатарды дстрлі оу-аарту ісі. Жаа дістемелік мектептер.
2) ХІХ асыр мен ХХ асырды басында лкедегі зайырлы мектептер мен оу орындарыны ашылуы.
3) Дала лкесінде ауылды мектептерді пайда болуы.
4) Омбы – Дала лкесіндегі аарту ісіні ірі орталыы.
5) Ресей империясындаы жоары оу орындарында оушы аза жастары.
III. Жаа саба.
аза халы ертеден бастап немі сауат алуа мтылан болатын. Бан мысал ретінде аза халы арасында р трлі маал-мтелдерді кптігі. ХІХ-ХХ асырды бас кезінде азастанда халыа білім беру ісі 2 баытта жргізілді: діни жне зайырлы. ХІХ асырды бас кезінде аза балалары мектептер мен медреселерде мсылманша білім алды. Оыту ата-аналарды аржы есебінен жргізілді. Сол себепті ауаттылар ана оыды. Соан оса ер балалар оыды. 1870 жылдан бастап патша кіметіні бастамасы бойынша медреселерде міндетті трде орыс тілі негіздерін йрету егізілді. Кейіннен патша кіметі мсылманша оытуды з балауына алуа тырысты. Мысалы: 1867-1868 жылдардаы кімшілік реформалар бойынша мектеп мен медресе ашу шін уезд бастыыны арнайы рсатын алу керек еді. ХХ -ды бас кезінде діни оу орындары скеле талаптарын анааттандырудан алды. Мсылман мектептерін реформалау озалысы басталды. Оны йымдастырушылар жадидшілер болды. Осы кезден бастап жаа дістемелік мектептер пайда болды. Оытуды осы трін негізін алаушы трік тілдес халытарыны аартушыларыны бірі И. Гаспринский болды. Жадидшілер мектептерде арифметика, география, жаратылыстану, тарих сияты баса да зайырлы пдерді оыту ажеттігін длелдеді. азастанда алашы жаа дістемелік мектеп 1900 ж. Тркістан аласында ашылды. Содан Верный, азалы, останай, Перовск, Семей сияты баса да алаларда пайда болды. аза зиялыларды кп блігі жаа дістемелік мектептерде оыды. Біра патша кіметі жаа дістемелік мектептерді таралуына жол берген жо. Себебі осы мектептер панисламизм, пантркизм ошатары деп саналды.
ХІХ асырда Ресейде скери ущилищелер ашыла бастады. Кейіннен олар Сібір жне Орынбор кадет корпусына айналды. 1841 жылы Бкей хадыында Жгір ханны бастамасымен алашы аза мектебі ашылды. Осы мектептерде орыс тілін, математиканы, географияны, біратар шыыс тілдерін, ислам дініні негіздерін оып йренді.
Тапсырма кезеі.
Кесте толыру.
| ХІХ асырды 1 жартысында ашылан зайрлы мектептер мен оу орындары | сас жатары | ХІХ -ды 2 жарт. Мен ХХ -ды басында ашылан зайырлы оу орындары |
IV. Жаа сабаты бекіту.
1) аза оамында мектептер мен медреселер андай рл атарды ?
2) Жаа дістемелік мектептер дегеніміз не ?
3) азастнда зайырлы мектептер ашу рдісі алай жрді ?
4) Діни мектептерді мен зайырлы мектептерді айырмашылыы ?
V. Баалау:
1) Адасова . - ________;
2) Рамазанов А. - ________.
VI. йге тапсырма: параграф 43, таырыпты 5, 6, 7 таырыпшаларды йде арастырып баяндама дайындау.