Сынып. азастан тарихы 2 страница

Сынып: 8 «а». Саба №:____________ Кні:_______________

Пн: азастан тарихы.

Сабаты таырыбы: аза дебиеті.

Сабаты масаты:

· «аза дебиеті» пнінен алан білімдерін негізге ала отырып, оушыларды Ы.Алтынсаринні мір жолы жне ызметімен таныстыру. Аартушыны бкіл мырын туан халыны білім ккиегін кеейтуге арналан игілікті ісіне талдау жасау, оны педагог, жазушы, оамайраткері, алым-этнограф ретіндегі шыармасын жан-жаты зерделеу;

· Оушырды деби шыармаларымен жмыс істеу дадасын алаптастыру, авторды айтпашы ойын тсіне білуге, ойылан сраа наты, жйелі трде жауап айтара алуа жне тарихи оианы мазмны мен сипатын тере ынуа йрету;

· Оушыларды ебексйгіштікке, з бетінше ой орытып, оны жеткізе білуге дадыландыру.

Сабаты трі: аралас.

Негізгі тсініктер: зайырлы жне діни білі, медресе, оу пндері, кадет корпусы, семинария, жаа дістемелік мектептер.

дісі: шаын дріс, сра-жуап.

Сабаты жоспары:I. йымдастыру кезеі.

II. й тапсырмасын тексеру.

III. Жаа саба.

IV. Жаа сабаты бекіту.

V. Баалау.

VI. йге тапсырма.

Сабаты барысы:

І. йымдастыру кезеі.

· Оушылармен амандасу.

· Оушыларды тгендеу.

· Оушыларды зейінін сабаа аудару.

II. й тапсырмасын тексеру.

1) 18 асырды соы мен 19 асырды басында азастан аумаан еуропа зерттеушілеріні айсысы зарттеді ?

2) Орыс Географиялы оамыны лесі ?

3) Орыс алымдарыны оан лесі ?

Жаа сабаты жоспары:

1) Ы. Алтынсринні аартушылы кзарасыны алыптасуы.

2) Аартушыны педагогика зметі.

3) Ы. Алтынсринні ылыми жне деби ызметі.

4) оамды-саяси ызмет.

III. Жаа саба.

Ыбырай Алтынсрін 1857 жылы Орынбор шекара коммисиясы маындаы мектепті алтын медальмен бітірді. Ол араб, орыс, татар жне парсы тілдерінде еркін сйледі. Ол А. Пушкин, Д. Байрон, Н. Гоголь, М. Лермонтов, Фирдоуси, Науаи, В. Шекспирді шыармаларын кп оыды. Оны педагогикалы кзарасыны алыптсуына К. Ушинский мен Я . Коменскийді ебектері кп сер етті. Ы. Алтысрін аза балаларына арналан екі оу ралын жазды. «ырыз (аза) хрестоматиясы» мен «ырыздара (азатара) орыс тілін йретуге алашы басшылы». 1860 жылы оан Торай аласында аза балалары шін бастауыш мектепті ашуды тапсырды. зі сол мектепке орыс тілі малімі ретінде орналасады. 1864 жылы аза балаларына арналан интернаты бар мектеп салтанатты трде ашылды. 1879 жылы Торай облысыны мектептеріні инспекторы болып таайындалды. Ырыз, Николаев, Торай жне Елек уездеріні екі сыныпты орыс-аза училищелерін ашты. 1886 жылы ол Торай уездік басармасына іс жргізуші ретінде ызметке орналасты. Содан со уезд бастыыны аа кмекшісі жне уаытша уездік судья міндеттерін атарды.

IV. Жаа сабаты бекіту.

1) Ы. Алтынсрінні халыа келген лесі ?

2) Халы сауатынашу ісіне андай кзараспен ат салысты ?

V. Баалау:

1) Адасова . - ________;

2) Рамазанов А. - ________.

VI. йге тапсырма: параграф 43, Ыбырай Алтынсрінні ызметтік жолы атты хронологиялыдиктант жазып келу.

Сынып: 8 «а». Саба №:____________ Кні:_______________

Пн: азастан тарихы.

Сабаты таырыбы: Музыка нері.

Сабаты масаты:

· Оушылара аза поэзиясы мен музыкасы жайлы тсінік алытастыру. Халыты н-кйі мен дебие шыармашылыы туелсіздік, адамгершілік, адалды, лтжандылы асиеттерін дріптеді;

· Оушыларды осымша дебиеттермен жмыс істеу дадысын жетілдіру, есте сатау, сйлеу мнерін дамыту, тарихи оиаа зіндік кзарасын білдіре алуа йрету.

· й тапсырмасыны сратары параграфты соында берілген.

Сабаты трі: аралас.

Негізгі тсініктер: кй, кйші, айтыс, Дулеткерей Шыайлы, рманазы, Тттімбет.

дісі: шаын дріс, сра-жуап.

Сабаты жоспары:I. йымдастыру кезеі.

II. й тапсырмасын тексеру.

III. Жаа саба.

IV. Жаа сабаты бекіту.

V. Баалау.

VI. йге тапсырма.

Сабаты барысы:

І. йымдастыру кезеі.

· Оушылармен амандасу.

· Оушыларды тгендеу.

· Оушыларды зейінін сабаа аудару.

II. й тапсырмасын тексеру.

1) аза дебиетіні дамуы неден крініс тапты ?

2) аза дебиетіні 18 асырдаы крнекті кілдері ?

Жаа сабаты жоспары:

1) Дулескер кйшілер.

2) Айтыс.

III. Жаа саба.

азаты музыка нерін нотаа тсуі 19 асырды ая кезінде ана басталды. Оан дейінгі ыруар мол музыкалы мрамызды біратары, бізге дейін жетпеді. аза халында рманазы Саырбайлы, Дулеткерей Шыайлы, Тттімбет азанаплы, Ыылас Дкенлы, азанап Тілепбергенлы сияты кй неріні ірі кілдері белгіллі.

19 асырда соын оса азатарда айтыс нері ке ріс алды. детте р руды з айтыс аыны болан . Олар з руыны ататы, даты адамдарын мадатап, дріптеді. Айтыс аындары алды ала дайындалмаан, наты жадайа орай ая астынан суырып салып айтатын. Айтыс аындары зіні білімін, аыл-парасаттылыын, шешендігі мен тапырлыын танытуа бар абілетін салан. Айтыскерлер аза халыны тарихын, шежіресін, тегін, дстрлі салт-санасы мен дет—рпын жасы білуге тиісті еді. Айтыс кезінде атысушылар домбыра, сырнай жне обыз сияты музыкалы аспаптарда ойнаан.

IV. Жаа сабаты бекіту.

1) 19 асырдаы аза айтыс шыармашылыыны басты баыты андай болды ?

2) Айтыса атысатын адамдарды алай атаан ?

3) азатарды кй неріні крнекті кілдері кім болды ?

V. Баалау:

1) Адасова . - ________;

2) Рамазанов А. - ________.

VI. йге тапсырма: параграф 46, кйшілерді шыармашылыына сипаттама беру

Кйші, айтыскер	жанр	шыармалары

Сынып: 8 «а». Саба №:____________ Кні:_______________

Пн: азастан тарихы.

Сабаты таырыбы: Рухани мдениет.

Сабаты масаты:

· Оушылара аза халыны рухани мдениетімен таныстыра отырып. Халыты н-кйі мен дебие шыармашылыы туелсіздік, адамгершілік, адалды, лтжандылы асиеттерін дріптеді;

· й тапсырмасыны сратары параграфты соында берілген.

Сабаты трі: аралас.

Негізгі тсініктер: мдениет : рухани, жыл санау, жерлеу рпы.

дісі: шаын дріс, сра-жуап.

Сабаты жоспары:I. йымдастыру кезеі.

II. й тапсырмасын тексеру.

III. Жаа саба.

IV. Жаа сабаты бекіту.

V. Баалау.

VI. йге тапсырма.

Сабаты барысы:

І. йымдастыру кезеі.

· Оушылармен амандасу.

· Оушыларды тгендеу.

· Оушыларды зейінін сабаа аудару.

II. й тапсырмасын тексеру.

Жаа сабаты жоспары:

1) Жалпы сипаттамасы.

2) азатарды діні жне діни дет-рыптары.

3) Патша кіметіні аза халыны дініне атысты кзарасы.

III. Жаа саба.

азатарда ауыз дебиеті е жасы дамыан мдени салаларды бірі. Аыз-гімелер, батырлы жне ашаты жырлар, маал-мтелдер мен жмба жне т.б. халыты жан-дниесін білдіретін бірден бір рухани байлытар бар. азатар з ауыз дебиетінде келешекке деген ой арманы, дниеге кзарасын білдірген. Халы арасында таажайып ертегілер, аыздар, маал-мтелдер ара ле, айтыс, трт тлік мал туралы ледер, жарапазан, шариат ле т.басалар тараан. аза етрегілері – халы трмысыны трлі жатарын, оамды мірін, арманы, талабын айын крсетеді. Батырлар жыры – халыты жат-жерліктерден орап, ауыр азаптардан таран ажайып кш иесі – батырларды жауынгерлік ерліктері туралы датстандар.

аза ауыз дебиетінде ашыты дастандар те кп. Лиро-эпосты жырларды негізгі таырыбы – сйеспеншілік, з баыты шін крескен жастарды бастан кешкен зары.

аза тілі азастан аумаында мір срген бір-біріне жаын тайпаларды тілдерінен пайда болды. 15 асырда аза тілі дербес тіл ретінде болды.

Кшіп-оныпжрген азатар жлдызды аспана баылау жасауда кп тжірибе жасаан. 16-17 асырда азатар исламды тесми мемлекеттік дін ретінде абылдады. Ислам дініні таратушылар – Тркістан, Бхара жне Хорезм, Астарханны дінбасылары болды.

азатар исламны сунниттік баытын станды. Оларда ислама дейінгі дни наным-сенімдер ала берді. Наты айтатын болса тіршілдік белгілері алды. XVIII -ды соы ширегіндегі жадайда Ресей императрицасы ІІ Екатерина ислам дініне олдау крсету саясатын станды. Мнын мнадай себептері болды : 1-ден патша кіметі азатарды Ресеймен тыыз байланыстырма болды. Бл ретте молдалар татар есебінен іріктелді. 2-ден мндай адам жасау азатарды Орта Азиядаы мсылман орталытарымен байланысын шектеуге тиіс болды. 3-ден осы шаралар азатарды жауынгерлік мінез-лын жмсатады деп йарылды. Сол себепті Ресесйге шекаралас айматарда патша кіметі есесінен мешіттерді салына бастады.

ХІХ -даы жадай. Патша кіметі зіні отаршылды саясаты барысындааза халын шоындырып, христиан дініне кшіруге зор кіл блді. Сол арылы азастандаы байыры халыты Ресей империясына шын берілген жандар етіп шыаруды ойластырды.

азатарды православие дініне кіруі ХХ -ды 50-60 ж.ж-дарында едуір кбірек байалды. Дала азатарын христиандыру рдісі 1881 жылдан бастап едуір аран алды. йткені бл кезде ырыз коомисиясы рылды. Жаадан рылан ырыз коммисиясыны масаты – Семей облысыны ке-байта аймаындаы азатарды шоындыруды тырысты.

IV. Жаа сабаты бекіту.

1) азатарды ислам дініні андай аымы болды ?

2) Патша кіетіні ислам дінін олдау себептері ?

¾ .................

3) 18 -да патша кіметініазатарды дініне деген кзарасы андай болды ?

4) Миссионерлер деген кімдер ?

V. Баалау:

1) Адасова . - ________;

2) Рамазанов А. - ________.

VI. йге тапсырма: параграф 48, оушылара азатарды діни саясатыны згеру, ырыз коммисиясыны рылуын арастыру тапсырылады.

Сынып: 8 «а». Саба №:____________ Кні:_______________

Пн: азастан тарихы.

Сабаты таырыбы: азастандаы 1867-1868 жылдардаы реформалар.

Сабаты масаты:

· Оушылара азастандаы 1867-1868 жылдардаы патша кіметіні реформалары туралы тснік беру;

· Оушыларды топпен жмыс істеу, басаларды ойын тыдау жне толытыру, сынды абылдай білу, салыстыру жне орытынды шыару машытарын жетілдіру;

· з халыны ткен тарихына ызыушылыа трбиелеу.

Сабаты трі: аралас.

дісі: жаа сабаты баяндау, дріс.

Сабаты жоспары:I. йымдастыру кезеі.

II. й тапсырмасын тексеру.

III. Жаа саба.

IV. Жаа сабаты бекіту.

V. Баалау.

VI. йге тапсырма.

Сабаты барысы:

І. йымдастыру кезеі.

· Оушылармен амандасу.

· Оушыларды тгендеу.

· Оушыларды зейінін сабаа аудару.

II. й тапсырмасын тексеру.

1) ырыз коммисиясы дегеніміз не ?

2) Ол ашан рылды ?

3) Оны функциялары ?

4) азатар не себепті христиан дінін абылдай бастады ?

5) Сол кезді діндік ахуала сипаттама беріндер ?

Жаа сабаты жоспары:

1) азастанда реформа жргізуді себептері мен оны зірлеуі.

2) Реформаларды басталуы.

3) Реформаларды барысы.

III. Жаа саба.

1882 жне 1824 ж.ж-даы реформалар ХІХ -ды 60-шы ж-дарына арай бірте-бірте жарамсыз болып аа берді. Сол себепті жаа реформаларды жргізуді реті келді. йткені 1-ден аза даласында слтандарды билігі лі де сталды.2-ден кезінде тиісті жарылара сай абылданан кімшілк-ауданды блініс оаносымша ауматарды осылуына байланысты жаа жадайдаы згерстерге сйкес келмей алды. 3-ден Ресейді еуропалыблігінде аранды дамып келе жатан нерксіп шін арзан шикізат здері мен жмыс кадрлары керек болды. 4-ден азатара бірыай салы жйесін енгізу талап етілді. 5-ден Ресейді еуропалы блігіндегі жері жо шаруаларды азастан аумаына йымдастырыла трде кшірілу кзделген.

1865 жылы Дала коммисиясы рылды. 1867 жылы ІІ Александр «Сырдария мен Жетісу облыстарын басару туралы уаытша Ережеге» ол ойды. 1868 жылы «Торай, Орал, Амола жне Семей облыстарын басару туралы уаытша Ережеге» ол ойып, жобасын да бекітті. 1867-1868 ж.ж-даы реформаларды бкіл азастанды тыш ре ттгел амтыды. Онда 3 генерал-губернаторлы кімшілік рылды.

¾ Орынбор генерал-губернаторлыы – Орал облысы (Орал, Гурьев, Калмыково, Жем (Темір) уездері) жне Торай облысы (Елек (Атбе), Николаев (останай), Ырыз, Торай уездері)

¾ Батыс Сібір генерал-губ-лыы – Амола облысы (Амола, Ккшетау, Петропавл, Омбы, Атбасар (Сарысу) уездері) жне Семей облысы (Павлодар, Семей, араралы, скемен жне т.б. уездер)-

¾ Тркістан генерал-губернаторлыы – Жетісу облысы (Сергиополь, апал, Верный, Жаркент, Ыстыкл, Тома уездері) жне Сырдария облысы (Елек, Николаев, (останай), Ырыз, Торай уездері)

Генерал-губернаторлы ---------- генерал-губернатор Облыс ------------------------- скери губернатор Уезд --------------------- уезд бастыы Болыс ---------------------- болысшы Ауыл ------------------- асаалдар, жергілікті асйек

1867-1868 ж.ж. реформаларды сипаты отаршылды болды.

IV. Жаа сабаты бекіту.

1)1822-1824 ж.ж. реформаларды жарамсыздыы неде болды ?

2) Реформаларды андай салаларды амтып отыран функциясы ?

азастанда жерді пайдалану саласында андай згерістер болды ?

V. Баалау:

1) Адасова . - ________;

2) Рамазанов А. - ________.

VI. йге тапсырма: параграф 28, оу мазмндау.

Сынып: 8 «а». Саба №:____________ Кні:_______________

Пн: азастан тарихы.

Сабаты таырыбы: азастандаы патша кімшілігіні оныс аудару жне жер саясаты.

Сабаты масаты:

· Оушылара патша кіметіні аза жеріне атысты жер саясатыны маызы туралы білім алыптастыру;

· з халыны ткен тарихына ызыушылыа трбиелеу.

Сабаты трі: аралас.

дісі: жаа сабаты баяндау, дріс.

Сабаты жоспары:I. йымдастыру кезеі.

II. й тапсырмасын тексеру.

III. Жаа саба.

IV. Жаа сабаты бекіту.

V. Баалау.

VI. йге тапсырма.

Сабаты барысы:

І. йымдастыру кезеі.

· Оушылармен амандасу.

· Оушыларды тгендеу.

· Оушыларды зейінін сабаа аудару.

II. й тапсырмасын тексеру.

1) 18671868 жылы реформалары ай император кезіде жргізілді ?

2) Осы реформалар дыдайындаан саясаткерлер ?

3) аза жері реформаларды нтижесінде

Жаа сабаты жоспары:

1) Патша кіметіні реформа жргізу алышарттары.

2) азазстанда алыптасан жадай.

III. Жаа саба.

Патша кіметіні ХІХ асырды екінші жартысындаы азастанда жзеге асыран кімшілік реформалары аза еліні саяси туелсіздігін біржола жойанымен, бл реформалар кп замай-а патшалы кімшілікті аза оамыны ішкі міріне тередеп еніп, оны игеріп алып кетуге лі де болса лсіз екендігін крсетіп берді. Мны жасы тсінген патшалы кімшілік ХІХ асырды 60-жылдарыны орта тсынан бастап азастанды отарлауды "е сенімді" жолына тсті. Ол Орталы Ресейден орыс шаруаларын аза жеріне оныс аударту еді. Патшалы Ресейді оныс аудару саясаты бірнеше кезе арылы жзеге асырылды. азастан тарихнамасында бл оныс аудару саясаты ш кезе бойынша бліп арастырылады.

І кезе ХІХ асырды 70-80 жылдар аралыын амтиды, ол 1889 жылы 13 шілдедегі жарлы шыана дейін созылды.

ІІ кезе ХІХ асырды 90-жылдарынан 1905 жыла дейінгі уаыт аралыын амтиды.

ІІІ кезе 1906 жылдан 1916 жылдар аралыын амтиды.

азастана орыс жне украин шаруаларын оныстандыру ХІХ асырды 70-жылдарыны соы 80-жылдардан бастап арынды жргізілді. оныс аударуды алашы кезеі з еркімен оныс аударан шаруалар озалысымен аныталып, патша кіметі з еркімен оныс аударандар жадайын реттеу масатына біратар жеке за-актілермен, нсаулар абылдады. Онда кзделген масат – оныс аударуды кімет з адаалауына алып, оан кмек крсету болды. Оан алдын ала дайынды шаралары жасалды. Мселен, Жетісу облысы скери губернаторы Колпаковский бастамасы бойынша Жетісуа шаруаларды оныс аударуы туралы "Уаытша ереже" зірленді. Бл жат 1868 жылдан бастап 1883 жыла дейін кшін сатады. "Уаытша ереже" бойынша орыс оныс аударушыларына (ерлерге) 30 десятина жер беру, 15 жыла алым-салы жне трлі міндеткерліктерден босату, 100 сом млшерінде кмек беру жне баса жеілдіктер аныталып, крсетілді. оныс аударан шаруалар жадайына атысты олара жасалатын жеілдіктер туралы жаа ережелер ХІХ асырды 80-жылдарынан дайындалды. Оларда да жаа келіп оныс тебушілер шін берілетін жеілдіктер саталды, тек жер млшері аздап тмендеді. Айталы, 1886 жылы дайындалан: "Тркістан генерал-губернаторын басару туралы Ереже" бойынша 10 десятина (ерлерге) жер беру, оныс аударушыларды алым-салы жне міндеткерліктен 5 жыла дейін босату, кейінгі жылдары алымды тек жартылай тлеу жеілдіктері саталды.

IV. Жаа сабаты бекіту.

1) Оушылара азастана оныс аудару туралы жарлыты негізін растырушыларын, абылданан жылын, ай билеуші ол ойанынды анытау.

2) оныс аударуды алашы легі ай жылы болды ?

3) оныс аудару шеберінде ай халытар кшірілді ?

V. Баалау:

1) Адасова . - ________;

2) Рамазанов А. - ________.

VI. йге тапсырма: оу, мтін астындаы сратара жауап беру.

Сынып: 8 «а». Саба №:____________ Кні:_______________

Пн: азастан тарихы.

Сабаты таырыбы: азастандаы патша кімшілігіні оныс аудару жне жер саясаты.

Сабаты масаты:

· Оушылара патша кіметіні аза жеріне атысты жер саясатыны маызы туралы білім алыптастыру;

· з халыны ткен тарихына ызыушылыа трбиелеу.

Сабаты трі: аралас.

дісі: жаа сабаты баяндау, дріс.

Сабаты жоспары:I. йымдастыру кезеі.

II. й тапсырмасын тексеру.

III. Жаа саба.

IV. Жаа сабаты бекіту.

V. Баалау.

VI. йге тапсырма.

Сабаты барысы:

І. йымдастыру кезеі.

· Оушылармен амандасу.

· Оушыларды тгендеу.

· Оушыларды зейінін сабаа аудару.

II. й тапсырмасын тексеру.

1) Патша кіметі оныс аудару саясатыны маызы неде болды ?

2) азастана андай лт кілдері кшірілді ?

Жаа сабаты жоспары:

1) Патша кіметіні реформа жргізу алышарттары.

2) азазстанда алыптасан жадай.

III. Жаа саба.

Патша кіметі зіні оныс аудару саясатын арынды жргізуді кздеп, 1892-93 жж. лы Сібір темір жол рылысын бастады. азатар жерін экономикалы игеру масатында "арты", "бос" жатан жерді анытайтын трлі экспедиция рылып, жедел жмыса кіріскен еді. Комиссиялар алдында ойылан талап біреу – барынша кп млшерде азатар жерінен "бос", "арты" деген жерді анытау арылы оныстанушылар "орын" толытыру болды. Сондай-а, жергілікті кімшілік басару жйесін алыптастыруа лкен назар аударылды. Нтижесінде ХІХ асыр соына оныс аударушылар басармасыны орталытандырылан бірттас жйесі рылды. Транссібір темір жолы аза жеріні Солтстік лкесі арылы жргізілді. Амола облысы кімшілігіне араан осы ірде рылан 5 уезді 3 уезінен 160 мы келімсек орыс-украин шаруаларын оныстандыру шін 2241503 десятина жер блінді. Мнда, экономист Ф.А.Щербина басшылыымен "оныстанушылар орын" жасау шін арнайы статистикалы экспедиция жасаталды. Арнайы экспедиция 1896-1902 жылдарда Амола, Торай жне Семей облыстарыны 12 уезін амтып, азатарды мал шаруашылыына ажетті пайдаланатын "нормасын" "187 десятина жер 24 мал басына жеткілікті" – деп анытады. Зерттелген 8 уезді жергілікті азатара тиесілі жер млшері – 51 %, алан 49 % жері "оныс аударушылар орында" алды. Экспедиция жмысы нтижесімен анааттанбаан патшалы кімшілік азатар пайдалануындаы жер "нормасын" азайтып, "арты" деген жерді осымша анытау арылы жоарыда аталан уездер бойынша "оныстанушылар орын" 63% дейін кбейтті. оныс аударушылар атары жылма-жыл артып, олар тратанан жерлерде мыдаан оныстар пайда болды. азастанны солтстік, батыс жне шыысында жаа келіп оныстанан орыс жне украин шаруаларымен оса, орыс-казак станицалары салынды. Мселен, Амола, Торай жне Орал облыстарында трын азатармен салыстыранда, келімсек орыс-казактар жне орыс, украин шаруалар есебінен жалпы халы саны сті. 1897 жылы жалпы ресейлік халы санаы бойынша, тек бір Амола облысында орыс трындарыны крсеткіші 33 % жеткен. XІX асырды соында азастана орыс шаруаларымен атар йырлар мен днгендер де оныс аударды. йткені 1871-1881 жыла дейін Іле аймаы патшалы Ресейді ол астында болды. 1881 жылы 12 апанда ытай мен Ресей арасында "Петербург шартына" ол ойылды. Шарттаы 17 статьяны алашылары келісімні мнін жан-жаты ашып крсетті.