ІІ. й тапсырмасын срау: ткен таырып бойынша й тапсырмасын тексеру
ІІІ. Жаа сабаты тсіндіру жне саба жоспары:
- Мемлекет деген не? Мемлекетті трлері, Тарихи трпаттары. оамды мір аялары.
Мемлекет ымы. Мемлекет саяси-ыты ылымдарды зерттеу объектісі болып табылады. Мемлекет зіні мыдаан жылдара созылан тарихи даму рдісінде саясатшылар тарапынан трліше бааланып келеді. Мемлекетті анытамасын да трлі кзарастаы саяси айраткерлер трліше тжырымдайды.
Ежелгі грек философы Демокрит: "Мемлекет жалпыа бірдей игілік пен ділеттілік келуі керек", — деп есептеген екен. Оны пайымдауынша: "Жасы басарылатын мемлекет — лкен тірек, ол саталып транда, онда брі де болады — брі ттас болады, ол лаанда, онымен бірге брі де леді".
азіргі заманы философтар мен леуметтанушыларды пайымдауынша, мемлекет — оамныц саяси-экономикалы, мдени-леуметтік жйесін бірізділікке тсіретін, оамды басаратын жне сатайтын негізгі институт болып табылады.
Мемлекетті белгілері мыналар:
—мемлекетті орталы жне жергілікті билік органдары жйесі болады, оан зады, атарушы жне сот органдары, скер, полиция жатады;
—мемлекетті трындары кімшілік-ауматы бірлестіктерге (облыс, аудан, ауыл...) блінеді (ол бірліктер р елде трліше аталады);
— мемлекетті шекарасы аны белгіленген аумаы болады;
—мемлекетті е маызды белгісі — оны зге мемлекеттерден туелсіздігі, егемендігі;
—мемлекет ескерді, полицияны, сотты, баса мемлекеттік мекемелерде ызмет істейтін шенеуніктерді стау шін салы жинайды;
— мемлекет задар жене баса нормативтік-ыты актілер шыарады, соларды кмегімен оамда тертіп орнатады.
Мемлекетті трлері. Мемлекеттер иелік етіп отыран жер клеміне жне трындарыны санына арай кптеген трлерге блінеді.
Аумаы жаынан дние жзіндегі е ірі мемлекет — Ресей Федерациясы (17 млн км2-ден астам), одан кейінгі орындарды тиісінше Канада (10 млн км2 шамасында), ытай (9,6 млн км2), АШ (9,4 млн км2), Бразилия (8,5 млн км2), Аустралия (7,7 млн км2), ндістан (3,3 млн км2), Аргентина (2,8 млн км2), азастан (2,7 млн км2) иеленеді.
Дние жзіндегі жоары дамыан, экономикасы уатты елдерді кбіні иемденіп отыран жерлеріні клемі, салыстырмалы трде аланда, жоарыда аталан елдердікінен едуір аз.
Трындарыны саны жаынан дние жзіндегі е ірі мемлекетке ытай (1,3 млрд адам) жатады. ндістан (1 млрд), АШ (272 млн), Бразилия (161 млн), Ресей Федерациясы (147 млн), Пекстан (140 млн), Жапония (122 млн), Бангладеш (120 млн), Нигерия (111 млн) орналасады. Батые Еуропаны ірі елдерінде трындар саны 20 млн-нан 81 млн-а дейін ауытып отырады (1999 жылды меліметтері).
Мемлекетті типтері. Мемлекеттер типі жаынан: аграрлы жне индустриалды болып блінеді. Аграрлы мемлекеттер з кезегінде лиеленуші жне феодалды болып екі сатыа жіктеледі.
лиеленуншгік рылыс орнааннан бастап, мемлекет адамдар ауымдастытарын бір орталыа баындырып, басарып отыратын жоары билікті иеленуші рылыма айналды. лиеленуші мемлекет тсындаы негізгі билік жргізуші тап — л иелері, ал ндіргіш кш ретінде крінген тап —лдар болды. лиеленуші мемлекеттерге Ежелгі Египет, Грекия, Рим, Урарту, нді, ытай мемлекеттері жатады.
оамды мір аялары. оамдык мір аяларын ттас жйені райтын жйешелер ретінде арастыруа болады. детте, оамдык мір аяларын: экономикалы, леуметтік, саяси жне мдени деп тртке бліп арастыру абылданан. йткені адамны кез келген рекетіні, санасыны, зге дниемен атынасыны мнін жоарыда аталан трт аяны шеберіне сыйызуа болады.
оам міріні экономикалы аясы шеберінде белгілі бір экономикалы уклад негізінде ндірісті йымдастыру, ндірістік атынастар, адамны ебегі, соан тиісті алатын материалды игіліктері — трын ймен, киіммен, тамапен, клікпен, таы баса заттармен амтамасыз етілу мселелері арастырылады.
оам міріні леуметтік аясы оам мшелеріні толып жатан макро жне микротоптара блінуін, сондай-а топ пен топ, топ пен ттас оам, топ пен жеке адам, жеке адам мен ттас оам арасындаы атынастарды амтиды
оам міріні саяси аясына мемлекет жне мемлекетті басару, билік, саяси рылым, идеология, оамды-саяси бірлестіктер жне оларды ызметі, мемлекетті басару органдары (парламент, кімет, сот билігі), сайлау жне референдум ткізу мселелері амтылады.
оам міріні мдени-рухани аясы оамды сана формаларыны — ылымны, білімні, нерді дамуын жне оларды зара байланыстарын амтиды.
Бекіту кезеі:
1. Мемлекет деп нені айтамыз?
2. Мемлекетті трлеріне, тарихи трпаттарына сипаттама берііздер.
3. оамды мір аяларын атаыздар.
Сабаты орытындылау: Сондытан р зерттеуші оамды белгілі бір дегейде ана алып арастырады. Біреулер оамды мемлекет, діни жйе, мекеме ретінде арастырса, енді біреулер оны трлі леуметтік ауымдастытар мен таптарды зара рекеттесуі трысынан зерттейді.
Оушыларды баалау:
йге тапсырма беру: §8, 30-32 б.б.
| Пн: Адам. оам. ы | ||
| Сынып: 9 | Саба: 10-11 | Кні: |
Таырыбы:ркениет туралы тсінік.
Шыыс жне Батыс ркениеттері
Оыту мен трбиелеуді міндеттері:
Білімділік: Оушылара ркениет туралы тсінік, Шыыс жне Батыс ркениеттері туралы жйелі білім беру
Дамытушылы:Саба барысында оушыларды тарихи танымды ойлау, талдау, салыстырып, орытынды жасау жне абілеттерін дамыту.
Трбиелік:Оушыларды здігімен жмыс істеуге жне жауапкерлікке трбиелеу
Сабаты трі:1)жаа материалды мегеру;2) біліктерін,іскерлік пен дадыларын жетілдіру жне пысытау;3) Алан білімдерін тиімді пайдалану;4)мегерілген материалдарды жйелеу,орытындылау;5)аралас;6)іздену,ой-орытындылау
Сабаты дісі: 1)сра - жауап;2)баяндау;3)гімелесу;4)ізденіс;5)топпен жмыс; 6)проблемалы;7 )ойын сабаы;
рал – жабдытар:оул
ы
Сабаты барысы:І. йымдастыру кезеі:1)Амандасу;2)Оушыларды сабаа атысу дегейін анытау;3)Ынта-зейіндерін сабаа аудару;