Материалды игілік ндіруді тпкі масаты

2. Ебек нары, жалаы.

3.Бизнес жне ксіпкерлік

Материалды игілік ндіруді тпкі масаты. Адам рашанда дамуды жне ндірісті жетілдіруді басты факторы болтан жне бола береді. ылыми-техникалы прогресті жетілуімен оамды ндірістегі адамны орны, оны атаратын ызметі лкен згерістерге шырауда.

Адамны рлі мен мні оны ндірістегі дара фактор екендігімен, ндірістік жне барлы зге оамды атынастарды субъектісі болуымен айындалады. Адам ндіріс рал-жабдытарын жасайды жне сол арылы оларды ндіргіш кштерді элементтеріне айналдырады. Сондытан жмыс кші ндіргіш кштерді е бастысы болып ала береді.

Ебек нары, жалаы. Нары дегеніміз — сатушылар мен сатып алушыларды зара рекеттестігі. Егер ебек деп аталатын арнайы тауар туралы сз озаса, нарыты бл анытамасына згеріс енгізуге болар еді. Бл жмысшыны толып жатан асиеттеріне — ебекке белгілі дегейде абілеті болуына, ынтасына, мірлік тжірибесіне, психо - физиологиялы ерекшеліктеріне, сондай-а бірегей адамды тла ретінде крінуіне байланысты.

Ебек аясы — оамны экономикалы жне леуметтік міріні маызды жне кп ырлы саласы. Ол жмыс кші нарыын да жне оны оамдык ндірісте пайдаланылуын да амтиды. Ебек нарыында жмыс кші зіні нын айындайды, сонымен атар, оны жалдану шарттары, соны ішінде ебекаы клемі, ебек жадайлары, білім алу ммкіндігі, ксіпойлы су, шылданушылы кепілдік т.б. айындалады.

Ебекаы дегеніміз—ксіпорын жымы кызметіні нтижелеріне туелді болып келетін, жмысшыны сіірген ебегіні саны мен сапасына сай алатын сыйы.

Жалаыны екі трі бар: мерзімді жне кесімді. Мерзімді жалаы тиісінше екі трге блінеді. Оларды біріншісі — жай мерзімді жалаы. Жалаыны бл трі белгілі бір мерзім ішінде жмыс атараны шін айлыаы (оклад) немесе тарифтік ставка трінде тленеді. Жалаы тлеуді бл жйесі ке таралмаан. Екіншісі — мерзімдік-сыйаы тріндегі жалаы. Бл — жмыста жоары крсеткіштерге ол жеткізгені шін сыйаы ретінде тленеді. Жалаыны бл трі ебек німділігін, ндіріс тиімділігін, жмысты жне німні сапасын арттыруга септігін тигізеді.

Жмыссызды. Жмыссызды нарыты экономиканы ажырамас нышаны болып табылады. Жмыс-сыздык деп экономикалы белсенді трындарды уаытша жмыспен шылданбауын айтамыз. Бл былысты себептері кп.

Біріншіден, жаа технологиялар мен жабдытарды енгізу сияты экономикадаы рылымды жылжулар арты жмыс кшін ысартуа итермелейді.

Екіншіден, экономикалы тоырау немесе депрессия жмыс берушілерді барлы ресурстара, соны ішінде жмыс кшіне де, ажеттілікті тмендетуге мжбр етеді.

шіншіден, ебекке аы тлеу жніндегі мемлекет пен ксіподатарды жалаыны тменгі дегейін ктеруді талап еткен саясаты ндіріс шыынын арттырады жне сонысымен жмыс кшіне деген сранысты азайтады.

Тртіншіден, экономиканы жекелеген салаларындаы маусымды згерістер.

Бизнес жне ксіпкерлік. Бизнесті е арапайым айындамасын осы терминні зіні этимологиясынан туындатуа болады. "Бизнес" сзі аылшын тілінен (business) аударанда "іс" деген ымды білдіреді.

Алайда бизнес тек іс ана емес, бл адамдар арасын­дагы немесе іске атысушылар арасындагы іскерлік атынастар. Іске атыса отырып, адамдар іскер, екінші сзбен айтанда, бизнесші болып шыады.

Бизнес іскер адамдарды брін тартатын, оларды ызметтерін бір ттастыка кіріктіретін жйе ретінде крініс береді.

Бизнес субъектілері:

—зіні туекелшілдігімен, экономикалы жне зады жауапкершілігімен іс-рекетті бар ынтасымен жзеге асырушы ксіпкерлер;

—ксіпкерлер жымдары жне ксіпкерлер ассоциациялары;

—жеке жне жымды ттынушылар (ксіпкерлер сынатын німді, жмысты, ызметті), сонымен оса, ттынушылар одатары мен ассоциациялары;

—келісіммен немесе зге негізде жалдану арылы ебек ызметін іске асыратын жмыскерлер.

Бекіту кезеі:

1.Адамны экономикадаы рлін алай тсінесіздер?

2.Ебек ымына сипаттама берііздер.

3.Жалаыны андай трлері бар, олар алай таайындалады?

4.Жмыссызды деген не, оны пайда болу себептерін атаыздар.

Сабаты орытындылау: Ксіпкерлік деп кейбір адамдарды оама ажетті тауарлар ндіру рдісінде жерді, ебекті жне капиталды отайлы штастыра отырып, коммерциялы ксіпорындар йымдастыру абілеттерін айтамыз.

Оушыларды баалау:

йге тапсырма беру: §15, 64-69 б.б.

Пн: Адам. оам. ы
Сынып: 9	Саба: 14	Кні:

Таырыбы: Пн:Адам, оам, ы

Сынып:9 бСаба: 16 Кні:

Таырыбы: _айталау «Адам жне экономика»

Оыту мен трбиелеуді міндеттері:

Білімділік: Оушыларды мегеруге тиісті білім білік дегейлерін тексеру

Дамытушылы:Саба барысында оушыларды тарихи танымды ойлау, талдау, салыстырып, орытынды жасау жне абілеттерін дамыту.

Трбиелік:Оушыларды здігімен жмыс істеуге жне жауапкерлікке трбиелеу

Сабаты трі:1)жаа материалды мегеру;2) біліктерін,іскерлік пен дадыларын жетілдіру жне пысытау;3) Алан білімдерін тиімді пайдалану;4)мегерілген материалдарды жйелеу,орытындылау;5)аралас;6)іздену,ой-орытындылау

Сабаты дісі: 1)сра - жауап;2)баяндау;3)гімелесу;4)ізденіс;5)топпен жмыс; 6)проблемалы;7 )ойын сабаы;

рал – жабдытар:оулы

Сабаты барысы:І. йымдастыру кезеі:1)Амандасу;2)Оушыларды сабаа атысу дегейін анытау;3)Ынта-зейіндерін сабаа аудару;