ІІ. й тапсырмасын срау: ткен таырып бойынша й тапсырмасын тексеру
ІІІ. Жаа сабаты тсіндіру жне саба жоспары: Саясат.Саясат (грек, politika—мемлекеттік, оамдык іс)—адамдарды барамен, оамды бірлестіктермен, жеке адамдармен бірге мемлекет пен билікке атысты мселелерді шешу жмыстарыны ерекше трі. Мемлекеттік дегейде шешілуге, билік жргізуге атысы бар істерді, халы барасыны немесе белгілі бір леуметтік топтарды. Мдделерін озайтын рекеттерді брі саяси сипат алады. Мемлекеттік билікке атысы бар мселе саясаттаы е мнді мселе болып табылады.
Саяси жйе деп шеберінде саяси мір тіп жататын жне мемлекеттік билік жзеге асырылатын мемлекеттік мекемелерден, саяси партиялардан, оамды бірлестіктерден тратын институттар жйесін айтамыз. Саяси жйе саяси билікке атыстыны брін — саяси йымдасуларды, саяси нормаларды біріктіреді, саяси кзарастарды, тжырымдамаларды, дстрлерді алыптастырады.
Саяси билікті жзеге асырушы мемлекеттік органдара президент, парламент, кімет, сот органдары жатады.
Билік деп адамдар арасындагы еріктік атынастарды формасын айтамыз. Ол адамдардыц, леуметтік топтарды тртібіне, олардыц оамды ызметіні сипаты мен баытына сер ете алуынан крініс береді. Адамдар арасындаы еріктік атынастар леуметтік атынастарды да айындайды. Бдан билікті леуметтік атынастар формасы ретінде де ызмет ететіні крінеді. Билік — басаруа келген адамны немесе адамдар тобыны з еркін іске асыру абілеті. Билікке ол жеткізуші згелерді рекеттерін з еркіне баындыру, басару жне жмсау ммкіндігіне ие болады.
Билік блісу тек ана жоары билікті за шыарушы, атарушы жне сот билігі тарматарына, оларды зара рекеттесуі мен бірін-бірі "тежеу жне арсы салма" жйесін пайдалана отырып блісу аидаларына негізделіп жзеге асырылады. Бл аида билікті толы бір органны олында шоырлануына жол бермейді. Ол мемлекеттік билік аашыны за шыарушы, атарушы жне сот бтатарыны арасында труы керек.
Халы —билік айнары. Демократиялы аидаларды жзеге асыруды басты кепілі — халыты саяси сауаттылыц дегейі болып табылады. Бара зі мір сретін оама лайыты, зіні тадырына тура сер ететін задарды жазылып, талыланып, абылданып жатуына енжар арамай, осы рдістерге белсене ат салысуы керек. Сонда ана ділетті задар дниеге келеді.
"Халы" ымына атысты арама-арсы екі кзарас бар. Оны біріншісі — халыты асиеттілігін, асатыын дріптейді. Халыты жеу, жойып жіберу ммкін емес, ол брібір тбінде р нрсені з орнына оятын фактор деп арайды.
Бекіту кезеі:
1. Адамдар здеріні бірлескен ызметінде біріні стінен бірі билік жргізбей-а іс тындыра ала ма?
2. Тарих сабатарынан алан білімдеріізді пайдалана отырып, халы ымына атысты ойларыызды ортаа салыыздар.
3. айткенде халы зіні уатын сатап алады, зін-зі орай алатын кшке айналады?
Сабаты орытындылау: Таырыпты пысытау
Оушыларды баалау:
йге тапсырма беру: § 21
Пн:Адам, оам, ы
Сынып:9 бСаба:24 Кні:
Таырыбы:Демократия – халы билігі
Оыту мен трбиелеуді міндеттері:
Білімділік: Оушылара Демократия – халы билігі туралы жйелі білім беру
Дамытушылы:Саба барысында оушыларды тарихи танымды ойлау, талдау, салыстырып, орытынды жасау жне абілеттерін дамыту.
Трбиелік:Оушыларды здігімен жмыс істеуге жне жауапкерлікке трбиелеу
Сабаты трі:1)жаа материалды мегеру;2) біліктерін,іскерлік пен дадыларын жетілдіру жне пысытау;3) Алан білімдерін тиімді пайдалану;4)мегерілген материалдарды жйелеу,орытындылау;5)аралас;6)іздену,ой-орытындылау
Сабаты дісі: 1)сра - жауап;2)баяндау;3)гімелесу;4)ізденіс;5)топпен жмыс; 6)проблемалы;7 )ойын сабаы;
рал – жабдытар:оулы
Сабаты барысы:І. йымдастыру кезеі:1)Амандасу;2)Оушыларды сабаа атысу дегейін анытау;3)Ынта-зейіндерін сабаа аудару;
ІІ. й тапсырмасын срау: ткен таырып бойынша й тапсырмасын тексеру
ІІІ. Жаа сабаты тсіндіру жне саба жоспары:
Демократия
2. Халы еркіні байалу тетіктері
3. Демократияны озаушы кштері
4.Демократиялы емес режімдер
Демократия деген сзді мні мен оны тсіндірілуіне атысты бірмаыналылы жо. Ттелей аударанда бл сз (грек, demos — халы, kratos — билік) халы билігі немесе халыты басаруы дегенді білдіреді.
Ежелгі грек философы Демокрит (б.з.д. 460—370 жж.): "лдытан бостандыты артышылыы андай болса, монархиядаы баытты мірден грі демократиялы мемлекеттегі кедейлікті артытыы соншама", — деп есептеген екен. Соы асырларда демократиялы станымдарды орнатуды лгісін крсетіп келген АШ президенттеріні бірі Авраам Линкольн: "Демократия — халы шін, халыты зі іске асыратын халы билігі", — деген екен.
Демократия — халыты билік айнары ретіндегі танылуын негіз еткен, оамны саяси ауымдасу формасы. Демократиялы оамда азаматтара шынайы ытар мен еркіндіктер, мемлекеттік мселелерді шешуге атысу ммкіндіктері беріледі. Демократияны мні мен маызды нышаны — тлаа еркін ы беру, адамны жеке басын адірлеу болып табылады. Демократия р елде р трлі дегейде абылданан тетіктер арылы оамны згелермен терезесі те мшесі болып, з трысын білдіру, з дауысын естірту ммкіндігін алан адамны мемлекетті басаруа атысу ыы. Демократия нсіліне, жынысына, тіліне, станатын дініне, леуметтік тегіне, мліктік жадайларына, кзарастарына арамастан, барлы азаматтарды тедігін алайды.
Халы еркіні байалу тетіктері. Сонымен демократия дегеніміз — халы еркі немесе билігі екен. Бдан: "Халы зіні еркін алай крсетеді жне билігін алай жзеге асырады?" — деген сратар туады. Бл сратарды алашысына: "Халы зіні еркін зі шыаран задар арылы білдіреді", — деп, екіншісіне: "Халы билікті зі сайлаан депутаттары арылы жзеге асырады", — деп жауап беруге болады.
Задарды халы сайлаан алаулылар жасайды. Оларды ішіндегі е негізгісі — конституция.
Демократияны озаушы кштері. Демократия зінен-зі немесе уаыты жеткенде орнай алмайды. зге демократиялы елдерде жасалып жатанны брін кшіріп келіп те демократия іргетасын алауа болмайды. Демократиялы станымдарды оам міріне ны орныуы шін біратар жадайлар керек. Оларды бастылары ретінде мыналарды атауа болады:
- экономикада нарыты атынастарды орныуы;
- отанды нерксіпті дамуына жадай жасау;
- ксіпкерлер мен бизнесшілерді трлі салытармен немесе олдан жасап алан задармен тншытыратын сыбайлас жеморлардан корау;
демократияны бірден-бір шарты болып табылады.
Мны таратып айтанда былай болып шыады:
— азаматтарды те дрежеде билікке араласуын амтамасыз ету шін ерікті жне діл сайлау жйіесі болуы;
_— мемлекетті ішкі-сырты саясаты дрыс болуы жне сауатты басарылуы шін балама идеяларымен билік басындаыларды ателерін тзеп, дрысын олдап, оамды прогресс жолына тсіруді барлы тетіктерін озап отыратын оамды бірлестіктерді, соларды ішінде саяси партияларды белсенді рекет етуі;
—бараны дрыс баыттап, саяси апаратпен амтамасыз етіп, оларды дрыс шешім абылдауына, саяси сауатын арттыруына кмектесетін ерікті баралы апарат ралдарыны болуы;
—адам ытарыны саталуын амтамасыз ететін туелсіз сот билігіні болуы шарт.
Демократиялы емес режімдер. Демократия болмаан елде зге демократиялы емес режімдер орнайды.
Демократияа арама-арсы тран саяси жйе — тоталитаризм. Тоталитаризм (лат. totalitas — ттасты, толыты) — оам міріні барлы аяларына баылау жасайтын, демократиялы йымдара тыйым салатын, конституциялы ытар мен еркіндіктерді аяа таптап, прогресшіл кштерге арсы уын-сргін жргізетін мемлекеттік басару формасы.
Сабаты орытындылау: Таырыпты пысытау
Оушыларды баалау:
йге тапсырма беру: §22
Пн:Адам, оам, ы
Сынып:9 бСаба: 25 Кні:
Таырыбы:Мемлекет фунциялары, рылымы мен басарылуы
Оыту мен трбиелеуді міндеттері:
Білімділік: Оушылара Мемлекет фунциялары, рылымы мен басарылуы
туралы жйелі білім беру
Дамытушылы:Саба барысында оушыларды тарихи танымды ойлау, талдау, салыстырып, орытынды жасау жне абілеттерін дамыту.
Трбиелік:Оушыларды здігімен жмыс істеуге жне жауапкерлікке трбиелеу
Сабаты трі:1)жаа материалды мегеру;2) біліктерін,іскерлік пен дадыларын жетілдіру жне пысытау;3) Алан білімдерін тиімді пайдалану;4)мегерілген материалдарды жйелеу,орытындылау;5)аралас;6)іздену,ой-орытындылау
Сабаты дісі: 1)сра - жауап;2)баяндау;3)гімелесу;4)ізденіс;5)топпен жмыс; 6)проблемалы;7 )ойын сабаы;
рал – жабдытар:оулы
Сабаты барысы:І. йымдастыру кезеі:1)Амандасу;2)Оушыларды сабаа атысу дегейін анытау;3)Ынта-зейіндерін сабаа аудару;