ІІ. й тапсырмасын срау: ткен таырып бойынша й тапсырмасын тексеру
ІІІ. Жаа сабаты тсіндіру жне саба жоспары:
Сайлау. Демократиялы станымдарды мірге енгізу жалпыа бірдей ашы сайлау ткізу арылы жзеге асырылады.
Демократиялы жолмен сайлау ткізу деп кіметті рекетіне сын кзбен арауа, онысын жариялауа жне балама сыныстар енгізуге еркі бар азаматтарды мемлекет басарушыларды мейлінше діл жолмен тадап алуын айтамыз. Сайлау ділеттілігіні лшемі — бсекелестік, кезеділік, кілеттілік жне тпкілікті сайлау жйелеріні болуымен айындалады.
Сайлау жргізу рдісінде бсекелестік, е алдымен, оппозицияны сайлауа атысуа ммкіндік алуынан крініс береді. Сайлауды шын бсекелестікпен ткізу жадайында оппозиция кілдеріні баспасзге, эфирге шыуы амтамасыз етіледі, ашы сйлеуге, жиналыстар ткізуге еркіндік беріледі. Оппозиция пікірі осымша цензураа шырамауы керек. ділетті сайлау ткізу шін сайлауа тсетін кандидаттарды бірнешеу болуы шарт.
Оппозиция (лат. oppositio — арсы ою) —
1) з кзарасын, станатын саясатын билік басындаыларды кзарастарына, саясатына арсы оя отырып, рекет ету;
2) кпшілікті немесе билік иелеріні пікірлеріне арсы шыушы партия немесе жеке адамдар тобы. Парламентте кіметті рамына ебей алан белгілі бір партия жігін райтын депутаттар тобы да оппозиция болуы ммкін. Оппозиция саяси партияларды з ішінде де болады. Кейде жекелеген адамдар тобы партияны белгілі бір станымды аидаларымен келіспеуі ммкін.
Фракция (лат. fradio — сатап блу) — парламентте, жергілікті билік органдарында немесе зге йымдарда зіні саясатын жргізетін саяси партияны йымдасан тобы. Фракция саяси партияны з ішінде де болады. Партияны з ішіндегі фракцияны рушылар оны басты баытымен келіспеуі, жарылы аидаларыны кейбіреулеріне арсы болуы ммкін.
Сайлауды кезеділігі, конституцияда крсетілгендей, белгілі бір мерзім ткен сайын айта жргізіліп отырылуынан крінеді. Демократиялы оамда кез келген жетекшіні сайланбай алуы немесе айта сай-лануы бден ммкін. Кптеген елдерде кесімді мерзімге сайлауды соттара атысы жо. Оны зіндік исыны бар.
кілеттілік лшемі трлі лтты, діни, нсілдік азшылы кілдеріні кімет рамына енуін амтамасыз етуден крінеді.
Демократиялы сайлау жргізу арылы билік ттасына келген жетекшілер конституцияа сйене отырып, іс жзінде здеріні биліктік зырын крсете алуы сайлауды тіршілік екендігіні крінісі.
Сайлау жйесі. Сайлау дегеніміз — р азаматты — тланы мірлік ызметіндегі ажетті, кепілдікті конституциялы минимум болып табылады. Бір жаынан алып араанда, азаматты сайлауа жне сайлануа атысу ыы болса, екінші жаынан, бл демократиялы станымдарды мірге ендіруге ммкіндік беретін, р азамат орындауа тиісті міндет.
Мажоритарлы (франц. majorite — кпшілік) жйе бойынша ткізілген сайлауда округ бойынша кп дауыс алан кандидат сайланан болып саналады. Бл жйені абсолютті кпшілік дауысты жеіп алу (сайлану шін сайлаушыларды 50%-нан астамыны дауысын жинау) жне салыстырмалы кпшілік дауысты жеіп алу (зге кандидаттармен салыстыранда кп дауыс жинау) сияты трлері болады. Мажоритарлы жйемен сайланан кімет орныты болып, байсалды жмыс жасайды. Депутаттар мен сайлаушылар арасындаы байланыс жасы жола ойылады. Елде саяси жанжалдар мен дадарыстар аз болады.
Абсолютті кпшілік дауыс алу жйесі бойынша сайлау екі турмен ткізіледі. Алашы турда сайлаушыларды жарымынан астанымыны дауысын жинай алмаан кандидаттарды салыстырмалы кп дауыс алан екеуі келесі турда дауыса тсуге ы алады. Партиялар сайлау барысында ымыраа келеді. Келесі тура те алмаан кандидаттарды сайлаушылары енді екінші тура ткен кандидаттарды бірін тадайды. Мндайда бірінші турда жеіске жеткен кандидатты екінші турда жеіліп алуы бден ммкін.
Шектеуші шарттар. Дниежзілік практикада сайлауа атысушыларды шектейтін шарттар да ол-данылады. Оларды трлері, млшері мен сипаты р елде ралай. Шектеуші шарттар жаса, азаматтыа, кейде белгілі бір моральды нормалара байланысты алынуы ммкін.
Кейбір елдерде шектеу жасы сайлаушы мен сайланушы шін бірдей болып келеді. Мысалы, азастанда – 18 жас, Швейцарияда — 20 жас, Аустралияда, лыбританияда, Ирландияда, Норвегияда — 21 жас, Данияда — 23 жас. Кптеген мемлекеттерде жоары зады органдара лкен мірлік тжірибесі бар адамдар сайлануы керек деген тры сталады. Бл меже де р елде ралай: АШ-та, ндістанда, Жапонияда — 30 жас, Бразилияда, Францияда — 35 жас, Бельгияда, Ливияда, Тркияда — 40 жас.
Сайлау цензі (лат. census — тізім жасау, санау) — конституциямен немесе сайлау туралы замен бекітілген, азамата сайлауа атысуа жне сайлануа дауыса тсуге ы жадайлар.
Сабаты орытындылау: Таырыпты пысытау
Оушыларды баалау:
йге тапсырма беру: §24
Пн:Адам, оам, ы
Сынып:9 бСаба: 27 Кні:
Таырыбы:Сайлау рдісі
Оыту мен трбиелеуді міндеттері:
Білімділік: Оушылара Сайлау рдісітуралы жйелі білім беру
Дамытушылы:Саба барысында оушыларды тарихи танымды ойлау, талдау, салыстырып, орытынды жасау жне абілеттерін дамыту.
Трбиелік:Оушыларды здігімен жмыс істеуге жне жауапкерлікке трбиелеу
Сабаты трі:1)жаа материалды мегеру;2) біліктерін,іскерлік пен дадыларын жетілдіру жне пысытау;3) Алан білімдерін тиімді пайдалану;4)мегерілген материалдарды жйелеу,орытындылау;5)аралас;6)іздену,ой-орытындылау
Сабаты дісі: 1)сра - жауап;2)баяндау;3)гімелесу;4)ізденіс;5)топпен жмыс; 6)проблемалы;7 )ойын сабаы;
рал – жабдытар:оулы
Сабаты барысы:І. йымдастыру кезеі:1)Амандасу;2)Оушыларды сабаа атысу дегейін анытау;3)Ынта-зейіндерін сабаа аудару;