ІІ. й тапсырмасын срау: ткен таырып бойынша й тапсырмасын тексеру
ІІІ. Жаа сабаты тсіндіру жне саба жоспары:
аза КСР Жоары Кеесіні 1990 жылы суірдегі сессиясыны йаруымен аза КСР-і президенті ызметін таайындау туралы за абылданды. Осы за бойынша президентті Жоары Кеес сайлауы керек болды.
Президент (лат. praesidens —алда отыран, бастаушы)
а) басаруды республикалы формасындаы елдерді сайланып ойылан мемлекет басшысы. Парламенттік республикаларда президентті парламент немесе оны ерекше аласы сайлайды, президенттік республикаларда тура жене жанама сайлау арылы халы сайлайды;
) айсыбір оамды мекемелерді жетекшісі.
Президентті билік органдарымен байланысы. азастан Республикасыны 1995 жылы Конституциясы елімізді президенттік басару формасындаы мемлекет деп, Президентті мемлекет басшысы деп жариялады. Дние жзі елдеріні кпшілігінде абылданандай, бізді республикамызда да мемлекеттік билік за шыарушы, атарушы жне сот тарматарына бліну станымына негізделіп рылды.
Президент за кші бар жарлы абылдай алады. Егер Парламент алыпты жмыс істей алмайтын болса немесе кіметпен, Жоары сотпен келіспеушіліктер болса, онда Президент Парламентті таратып жібере алады.
Вето (лат. veto— тыйым саламын) — ежелгі Рим империясында Рим магистратыны зге магистраттарды жарлытары мен рекеттеріне тыйым салуы, мемлекет басшысыны зады орган абылдаан за жобасын рекетке осудан бас тарту ыы. Мндай ерекше ы, детте, мемлекет басшысына беріледі. Б-ны ауіпсіздік Кеесіні мшелері вето ыын пайдалана алады.
Президент Парламентті келісімімен премьер-министрді:
- Республикалы банкті траасын таайындайды.
- Президент Парламент Сенатыны келісі-мімен республиканы Бас прокурорын
- лтты ауіпсіздік комитетіні траасын таайындайды.
Президентті халыаралы ызмет аясы. Президентті халыаралы келіссздер жргізетін жне халыаралы шарттара ол оятын ыы бар. Ол шарттар Парламент бекіткеннен кейін за кшіне енеді. Бл халыаралы шарттара зады кш беру (ратификация) деп аталады.
Парламентті ызметіне Президент, Президентті ызметіне Парламент сер етіп отырады.
Президентті зыреті. Президент атарушы билік тармаына: кіметке, жергілікті атару органдарына тікелей ыкпал етеді. Президент:
— премьер-министр лауазымына адам сынады;
— кіметті рылымын анытайды;
— министрлерді ызметке таайындайды жне ызметтен босатады;
— министрліктерді, мемлекеттік комитеттерді рады жне таратады;
— кімет мшелерінен ант абылдайды;
— кіметті ерекше маызды мселелер жніндегі отырыстарына траалы етеді;
— Мжіліске за жобаларын енгізу жнінде кіметке тапсырма береді;
— кімет шешімдеріні кшін жояды немесе тотата трады.
Президент жергілікті атарушы органдарды жмысына да басшылы етеді. Ол облысты кімдерді таайындайды жне жмысынан босатады. ажет болан жадайда кімдерді шешімін тотата трады. кімдер Президентті облыстардаы тікелей кілі боландытан, здеріні жмыстары шін Президентті алдында жауапты. Президент кімдермен кеес ткізеді, оларды жергілікті жердегі жмысы туралы, задарды алай орындап, з міндеттерін алай атарып жатандары жайлы есептерін тыдайды.
Президентті сот билігіне де атысы бар: ол Жоары Сот кеесін рып, оны траасы болады. Жоары Сот кеесі Жоары сот траасын таайындайды. Жоары сотты ала траалары мен Жоары сот судьяларыны кандидатураларын арап, оларды Сенатты сайлауына сынады. Ал облыстык соттарды трааларын, облысты сот алаларыны трааларын Президент Жоары Сот кеесіні сынысымен бекітеді. Алайда Президентті сот органдарын жасатауа тікелей атысы оны судьяларды ылмыстык жне азаматты істерді арауына сер ете алмайды. Судьялар сот істерін араан кезде ешкімге туелді болмай, тек ана заа баынады.
Президентті баса да кілеттіктері болады. Соларды бірі — мемлекет міріні аса маызды мселелері бойынша референдум (бкілхалыты дауыс беру) ткізу ккыы. Референдум — халыты мемлекетті басару ісіне тікелей атысуыны бір трі.
Референдум (лат. referendum —хабарлауа тиістіні брі) — мемлекетте ыта сайлаушылар корпусыны конституциялык, зады жне баса ішкі-сырты мселелер бойынша тпкілікті шешім абылдауы. Конституциялы боланда конституция немесе оан енгізілген згерістер бкілхалыты дауыса салынады.
зіні кілеттігін пайдалана отырып, Президент жарлытар мен кімдер шыарады. Президент шыаран жарлытарыны нормативтік жне нормативтік емес трлері болады. Нормативтік деп аталатын жарлытарда ы нормалары, яни мемлекеттік органдарды кілеттігін, азаматтарды ытарын, бостандытары мен міндеттерін айындайтын ережелер жинаталады.
Президент мемлекет басшысы боландытан, елді ішінде де, халыаралы атынастарда да халы пен мемлекет атынан сйлеуге ыты. Сондытан Президентті абыройы, ары, адірі оралады. Халыты алаулысы ретінде Президент халы мддесіне ызмет етеді. Сол себептен де, ол сайлананнан кейін, ызметіне кіріспестен брын халыа ант береді.
Бекіту кезеі:
1.Президентті мемлекеттік билік жйесіндегі орны, рлі, атаратын функциясы андай?
2.Президентті атарушы билік тармаына: кіметке, жергілікті атару органдарына тікелей ыпалы туралы пікір алмасыыздар.
3.Бкілхалыты референдумны шешімі е діл жне халыты зіні тпкілікті мдделерін орайтын шешім бола ала ма?
Сабаты орытындылау: таырып бойынша пысытау
Оушыларды баалау:
йге тапсырма беру: § 39
| Пн:Адам, оам, ы | Сынып:9 б | Саба: 44 | Кні: |
Таырыбы:азастан Республикасыны Парламенті
Оыту мен трбиелеуді міндеттері:
Білімділік: Оушылара азастан Республикасыны Парламенті туралы жйелі білім беру
Дамытушылы:Саба барысында оушыларды тарихи танымды ойлау, талдау, салыстырып, орытынды жасау жне абілеттерін дамыту.
Трбиелік:Оушыларды здігімен жмыс істеуге жне жауапкерлікке трбиелеу
Сабаты трі:1)жаа материалды мегеру;2) біліктерін,іскерлік пен дадыларын жетілдіру жне пысытау;3) Алан білімдерін тиімді пайдалану;4)мегерілген материалдарды жйелеу,орытындылау;5)аралас;6)іздену,ой-орытындылау
Сабаты дісі: 1)сра - жауап;2)баяндау;3)гімелесу;4)ізденіс;5)топпен жмыс; 6)проблемалы;7 )ойын сабаы;
рал – жабдытар:оулы
Сабаты барысы:І. йымдастыру кезеі:1)Амандасу;2)Оушыларды сабаа атысу дегейін анытау;3)Ынта-зейіндерін сабаа аудару;