ІІ. й тапсырмасын срау: ткен таырып бойынша й тапсырмасын тексеру

ІІІ. Жаа сабаты тсіндіру жне саба жоспары:

Моральдыбаалау ымдары. Адамны зін стауына жетекшілік етуге атысты мораль санаттары (категориялары) деп аталатын баалаушы ымдар олданылады. Оларды негізгілеріне ізгілік, злымды, парыз, жауапкершілік, ар-намыс, абырой жатады. Санат белгілі бір сапалы асиетті білдіреді. Ол кптарлы (жасы) яки келесіз (жаман) асиет болуы ммкін.

Ізгілік пен злымды— моральды негізгі баалаушы ымдары. Оларды мні салыстырмалылыынан крі-неді. Мысалы, ізгілік пен злымдыты санат ретіндегі мртебесі бірдей, ал баалаушы ым ретіндегі мндері арама-арсы: ізгілік жасы асиетті крсеткенде, злымды жаман асиетті крсетеді. Осы ымдар арылы адамдарды рекеттері не "жасы" немесе "жаман" деген баа алады.

Жасылы жасау — ізгілік, ал жаманды жасау — злымды. лем халытарыны фольклорында, кркем дебиет шыармаларында ізгілік пен злымды арасындаы бітіспес крес крсетіледі. Адамдарды басым кпшілігі ізгілік жаында, оны жегенін алайды. Оны себебі, ол бастан адам жаратылысыны, ізгіліктілігінен болса керек. Біра ізгілікті орнай оюы оайа тспейді. йткені, ізгілік ашы имылдайды, злымды — тірікті, улыты, сатындыты пайдаланады, масатына жету шін рал тадамайды, жасырын рекет етеді.

Ізгілік — ешандай марапаттауды ктпейді, ол адалдыпен жан байлыыны арасында жасалынады.

Злымды — табии жне оамды болып белінеді. Оларды біріншісіне: жер сілкіну, сел, дауыл, трлі аурулар, табиат апаттары жатады. Адамдарды оам міріне атысуымен жасалатын зорлы, кек, кншілдік сияты ылытар оамды злымдыа жатады. Жер бетінде болып жататын соыстар, ткерістер, лды миллиондаан адамдарды еркінен тыс азап шегіп, злымдыты бастарынан ткізуге мжбр етті. штесуді, агрессияны, жаппай ыруды, тонаушылыты ауіптілігі сонда, ол отбасы, лт, халы, ел, мемлекет сияты жоары ндылытарды жоюа баытталады.

Моральды парыз. Моралъды парыз (немесе борыш) адамныц згелерді — отбасыны, жымны, топты, лтты жне оамны алдындаы міндеттілігін айындайды жне оамны объективті дамуынан пайда болады. Моральды парызды тсінумен, онымен есеп-тесумен, зіні рекетін осыан баындырумен адамдарды моральды санасыны дегейі аныталады. Мораль­ды парыз — адамны алдына оам оятын міндет. Бл міндет оамны тарихи дамуына сай згеріп отырады.

мірде адамдарды моральдык борышы мен оны жеке бас мдделері йлесе бермейді. Кейде адам бір нрсені канша натпаса да, оны істеуге мжбр болады. Адамны моральды парызды орындауы, алдымен, згелер шін керек.

Ар — тланыц зін-зі моралъды баылауына абілеттілігініц формасы ретінде крініс беретін дептпік санайтын. Парыз бен мотивке араанда арды згешелігі адамны оам алдындаы жауапкершілігін тсіну негізінде істе-ген рекеттерін зі баалауды оса амтуынан крінеді. Ар адамны намысын, абыройын кетірмеуге тырысуы сияты, адамды з рекетімен зін сыйлаттыруды кздейді, сонымен оса, тланы оамды ызметке толы берілуін міндеттейді. оамны объективті ажеттіліктерінен туындайтындытан, ар адамды зіні де, згені де пікіріне сын кзбен араттырады, адамды з рекетіне ана емес, айналада болып жатанны бріне жауапкер-шілікпен арауа итермелейді.

Намыс — моральды сананы ке таралан ымдарыны бірі. Ар сияты, бл да дептік саната жатады, жеке адамны зіні оамдаы мртебесін ттынуын жне оам тарапынан оны мойындалуын крсетеді. зіні мазмны мен сипаты жаынан намыс ымы абырой ымына жаын. Жеке адамны зіне-зіні жне оамны жеке адама атынасыны формасы ретінде крініс беретін намыс, адір сияты адамны зін стауын жне айналасындаыларды оан атынасын ретке келтіреді. Абырой — моральа атысты аланда, адамдарды тедігін негізге алса, намысты лшемдері р адамны леуметтік жадайларына сйкес ажыратылады. ркімні намысыны жне оны орау ммкіндігіні дегейі р трлі болады.

Абырой — тланы зіні жеке басын баалауын крсететін, адамны зіне зіні жне оам жеке адамны моралъды атынасын бейнелейтін моральды сана дептік санат. Адамны з абыройын тыш оны зіне-зі оятын талаптарына негізделіп, тланы зін-зі баылау формасында крініс береді. Адам зіні абыройа кетірмеуді кздей отырып, бл трыда оам жаынан ойылып отыран талаптарды тыылыты орындауа тырысады.

Эгоизм (латын, ego — мен) — зімшілдік, жеке басыны мддесін баса адамдарды мддесінен, озамды мддеден арты санайтын аида. зімшілдік жаымсыз асиет деп бааланады. Біра феодалды оамны сословиелік-иерархиялы йымдарымен кресі кезінде "адам баытты болуа ыты" деп ран ктерген шата зімтттілдікті белгілі рл атараны бар.

Альтруизм (франц. altruisme, латын. alter — баса, бтен) — ара басыны амын ойламай, басалара аморлы етуді уаыздайтын адамгершілікті аида. Альтруизм — маынасы жаынан зімшілдікке арама-арсы санат.

Моральды мрат. р адамны кілінде зі нысана еткен, арда ттатын бейне болады. сіресе жастар жаы ондай мраттара кбірек бой алдырады. Моральды мрат адамны зі мірде кріп, кездесіп жрген адірлі адамдарды бейнесінде, кейде кркем шыармаларды кейіпкері, нер шеберлері кейпінде болуы ммкін.

Моральды мрат (грек, idea— тр, бейне, тсінік, ым) — бойына жоары дегейдегі лгі боларлытай моральды асиеттерді жинатаан тла бейнесінде крініс берешін адамгершілік жетпілгендік туралы тсінік. Ол топты адамгершілік лшемдері мен оамдык мрат сйкес келеді.

 

Мрат — оамды былыс. оам згерген сайын ол да згеріп отырады. XVIII асырды йел мратын азіргі асыр йел мратымен салыстыруа болмайды. азіргі йел — ксіпкер, зиялы, масаткер адам. азір жеке адамны асиеттерін де басаша баалаймыз. р оамда баалау лшемдері р трлі болан. Орта асырлардаы серілерге, хандара, батырлара, билерге, шешендерге немесе айта рлеу дуіріндегі асйектерге ойылатын мрат талаптарын азіргі рпаа оя алмаймыз.

Сабаты орытындылау: таырып бойынша пысытау

Оушыларды баалау:

йге тапсырма беру: § 50

 

 

Пн:Адам, оам, ы

Сынып:9 б

Саба: 59

Кні:

Таырыбы:Мдениет жне оны оамды ролі

Оыту мен трбиелеуді міндеттері:

Білімділік: Оушылара Мдениет жне оны оамды ролітуралы жйелі білім беру

Дамытушылы:Саба барысында оушыларды тарихи танымды ойлау, талдау, салыстырып, орытынды жасау жне абілеттерін дамыту.

Трбиелік:Оушыларды здігімен жмыс істеуге жне жауапкерлікке трбиелеу

Сабаты трі:1)жаа материалды мегеру;2) біліктерін,іскерлік пен дадыларын жетілдіру жне пысытау;3) Алан білімдерін тиімді пайдалану;4)мегерілген материалдарды жйелеу,орытындылау;5)аралас;6)іздену,ой-орытындылау

Сабаты дісі: 1)сра - жауап;2)баяндау;3)гімелесу;4)ізденіс;5)топпен жмыс; 6)проблемалы;7 )ойын сабаы;

рал – жабдытар:оулы

Сабаты барысы:І. йымдастыру кезеі:1)Амандасу;2)Оушыларды сабаа атысу дегейін анытау;3)Ынта-зейіндерін сабаа аудару;