Влиуллин Габделхй Миневли улы.
Декабрь башлары. Нихаять дньяны яктыртып кырпак кар явып китте. Агачлар азып киткн авыл урамнарын кар кртлре каплаганчы дип, ярым бушап калган урамнар буйлап зиратка таба юнлм. н без иртдн кичке йолдызларга кадр биялйлребез бозланып катканчы чана шуып скн тау итклре ятимлнеп, мосуланып яталар. Анда бер ген бала да тау шумый шул... Без скнд 16 йортлы грлп торган тау башы урамында нибары ике йорт тырпаеп утыра, аны да берсенд яше 70тн узган ялгызак карт кн кр. Нишлде, авылым, кайда сине кешелре?
Шул сорауга авап эзлгндй зират капкасын ачам. Мен шушы мгелек йортка кчтелр шул мин белгн кп кен авылдашларым. Кплрене инде нсел-нсбе д бетеп бара. Авылда яшп ятучылар (кплре килен я кия булып килеп калучылар) аларны кемлеклрен д белеп бетерми. “Исннрне кадерен, лгннрне каберен бел” гыйбарсе нинди акыллы, мгънле гыйбар. Тик килчк буыннарга лкннр алатмаса, тарих ебе зелер, кемне кем икнен, хтта зебезне д каян чыгышыбызны онытырбыз. Тизрк, сога калганчы нрс д булса эшлрг кирк....
Капкадан узып сукмак буйлап бераз баргач, затлы итеп эшлнгн ташлы, тимер чардуганлы каберлр янында туктап калам.тием белн иклп зиратка киллребез иск тш.
70нче елларны беренче яртысы. Социализмны инде кордык, коммунизмга да ерак калмагандыр дип хыялланып йргн чаклар. Мулла балалары злрене кемлеклрен яшеребрк йргн чор. Каберлр стенд д ле ташлар юк. ти балтасын култыгына кыстырып мине ияртеп зиратка, вакыт калса снк-крк саплыгына дип Памистага да барып кил. Капкадан ерак тгел ген сиреннре азып беткн ике каберне чистарта, шунда утырып дога кыла, шуннан со гына з ти-нисе каберлеген юнл. Мин гаплнеп:”ти, син шулай ихтирам итрлек кемнр со болар?” дим. “Кызым, болар тау башы мчетене мулласы имам-хатыйб Минаетдин мулла абзый белн, Фхрелбанат абыстай каберлре. Алар минем укытучыларым”,-ди. Мин шулай тидн укытучыларны ихтирам ит, аларны олылыгын келд йрт сабакларын алам. Хзер д аякларым зират тренд балкып утырган ти-нием каберлеген тгел, сул якка атлый. Бераз баргач Мнвр апа белн Нургата абый Ризвановлар, тагын бераз барса, Сафиуллина Наия апа янына барып чыгасы. Хайруллин Нип абый, Сара апа белн ади абый Хсеновлар да шушында ирлнгн. Болар рберсе турында китап язырлык, Крнлед туып-сеп гомерлрен балалар укытуга багышлаган кешелр. Тагын алга атлыйм. Мен минем бген кулыма калм алуыма сбпче булган мрхмнр кабере: болар Коры Крнле авылыны бернич буын баласына белем биргн, 50 елдан артык гомерен балалар трбиялг багышлаган Влиуллин Габделхй Миневли улы белн аны томыш иптше, шулай ук бик кп кен Крнлелрне беренче укытучысы булу стен, 8 балага гомер биреп стергн Глсем апа Миясср кызы.
“Коры Крнле мктбе” дигн сзне ишет белн Крнле халкыны кз алдына ршткле трзлре белн, Ёлка классы, Урта класс, Баганалы класс, Ленин бабай классы дип йртелгн блмлре белн, аркалы заллары белн, калай тбле, келг шулкадр д якын агач мктп м шул мктп баскычында бераз аска карап серле елмаеп торучы Влиуллин абый килеп баса, минемч. Без аны барыбыз да шулай “Влиуллин абый” дип йрт идек. Бу ул чорда укытучыны зен бер трле хрмтл ысулы булган инде.
Габделхй Вли улы 1932 елда Чистай педагогия техникумын тмамлагач, Алексеевск районына юллама ала. Аа Урта Тигнле, Кыр Шунталысы, Коры Крнле авылларында тарих укытучысы, укыту-трбия буенча директор урынбасары, мктп директоры вазифаларында хезмт итрг туры кил. 1937 елдан башлап гомерене согы кнен кадр тормышын ул Коры Крнле авылы белн бйли. 22 яшенд Советлар Союзы Герое исемен лаек булган авылдашыбыз Хбибулла Нбиулла улы Хайруллинны да, фган сугышында батырларча лак булган Фрит Шйдуллинны да, башка бик кп хезмт батырларын, кыю хрбилрне трбиялчелр д алар була. 1946 елда фронттан кайткач, сугыштан согы авыр елларда мктпт чр сменада балаларга белем бир, мктпне материаль - техник базасын ныгыту, янкормалар тз, мктп яны бакчаларын тзеклндер, пар белн ылыту системасына кч м башка бик кп бетмс-ткнмс эшлр барысы да Габделхй Вли улы тырышлыгы белн башкарыла. Мин моны ич икелнмич йт алам. Хтта мктп директоры булып башка кешелр, еш кына аны укучылары торганда да, зур эшлр башкарганда ул кишлре белн ген ярдм итеп тгел, эшне уртасында кайный иде. Без беркайчан да аны читтн кзтеп, оештырып йрче сртенд ген тгел, эш киеменд, крк, балта тоткан, пычкы, носилка башыннан тоткан хлд кр идек. Влиуллин абый утырткан каен агачлары ле д мосу шаулап, элеккеге мктп тормышын иск тшереп торалар. Юк мосу чорлар булмаган икн ул. Октябрь бйрмнре ген ни тора!
7 ноябрь. Октябрь бйрме. Иртн торып стл янына килбез. ни бген бйрм хрмтен кндлек коймак –кабартма белн ген чиклнмич, стен шикр комы сипкн кмч, балан блеше, шомырт кайнатмасы кыстырып пешергн рулет та лгерткн. Шулай булмыйча – бген балаларны каникуллары башлана, олы бйрм кне д. Сгать 9да клубта бйрм башлана – чй эчеп алгач шуа ыена башлыйбыз. зерлек инде чйг кадр к башланды зе, самавыр гел кайнап тормас – торуга галстукларны (ансыз бйрмг бару юк!) кер сабыны белн юып, кайнар самавырга ышкып(тклп) урындык башына элеп куйдык. Формаларны киеп, ак алъяпкычларны ябып, кызыл галстукларны таккач бтенлй бйрм кыяфте кереп кит зебезг. Итеклрне, бишмтлрне киеп алгач, тир-юне ле кптн тгел ген карга тавышларына чумып торган топольлр сеп утырган электн калган мчет бинасына урнашкан агач клубка юнлбез. Клуб ле ачылмаган да, аны тир- ягы кара болыт тсле торган балалар чыр-чуына кмелгн. Шулай булмый: мктпт 5-6 класс блмсе булуга карамастан, 200 дн артык бала укый ул чорда. Шунда уйнашып, мклшеп 9 тулганын ктбез. Яа яуган кар клуб тирсенд тапталып юкка чыга. Ниаять бинаны кнбатыш ягында урнашкан китапхандн чыгып укытучылар, алар артыннан укучылар клуб эчен ургыла.Башлангычлар йгереп алдагы рт эскмиялрд урын ала. Олы класслар артта мш кил. Клуб диварларына эленгн бек юлбашчылар К.Маркс, Ф.Энгельс, В.И.Ленин портретларына кз иялшкн. мен трг эленгн Аврора крейсеры сурте тшкн плакат Октябрь бйрмене дрсен тагын да арттырып ибр. Кызыл тукыма белн йлндереп ябылган трибуна артына баскан Влиуллин абыйны 1-2 сгатьк сузылган ялкынлы чыгышы бйрмне и тп леше була торган иде. Шушы чыгышны баштан тын да алмыйча, сога таба зрк боргаланып тылап утырганда бу кнне Октябрь бйрме ген тгел, хрмтле укытучыбызны туган кне д икне беребезне д башыбызга килми иде шул.
Укытучы сугыштан согы елларда авыл халкыны белем бирчесе, аа мдният яктылыгы китерче, оештыручы, тормыш-кнкрешенд кишчесе була. Тормышта кыенлыклар килеп чыкканда авылыбыз кешелре и элек кемг барган? лбтт инде тпле киш, турыдан-туры ярдм сорап Габделхй Вли улына. Бер ген кеше д игътибардан, и миятлесе, метлнгн ярдменнн мхрм калмый. н шуа да инде Влиуллиннар дреслек яклаучылар, хаклыкны эзл чен вакытларын да, тырышлыкларын да кызганмаучы намуслы кешелр булып крнлелелр келенд яшилр. Хкмтебез гади авыл укытучысыны намуслы хезмтен лаеклы бяли. Советлар Союзы оборонасын ныгыту м социалистик тзелештге аеруча хезмтлре чен ул Хезмт Кызыл Байрагы ордены м медальлр, къпсанлы Мактау кгазьлре, рхмт хатлары белн блклн. И миятлесе ул авыл халкы, укучылыры алдында зур ихтирам, абруй казанды. Кп еллар (ул елларда халык зидарсене бер формасы) авыл иптшлр суды рисе булып торуы аны авыл халкы чен и ышанычлысы, Ил агасы булуы турында сйли.
Шушында, Крнлед алар Глсем апа белн тормыш корып, 8 бала стерлр, барысына да диярлек югары белем алырга юнлеш бирлр. 3 кызлары: Фалия , Фирая, Глфин ти нилре юлыннан китеп, гомерлрен укытучылык эшен багышлыйлар.
Фалия апаны кызыклы итеп биология дреслре алып баруы ле д исемд. Ул соыннан Сарман районында биология фнен республика клменд танылырлык итеп, зур нтилрг ирешеп укытты. Тик мкерле авыру аны аямады. Икенче кызлары Фирая апа Яр Чаллы мктплренд математика укытып, хзер лаеклы ялда. Глфин Габделхй кызы Тукай районында гомер буе математика укытты. Лаеклы ялда булуына карамастан, ле бген д мгарифне ташламый. Влиуллиннарны кпсанлы онык-оныкалары, оныкчыклары арасында бген педагоглар да, юристлар да, фн эшлеклелре д, медиклар да бар. Аларны санау тгел максатым. Бген аларны хтерлгн авылдашларым колагына йтер сзем бар. теп баручы 2014 ел безне яраткан , хрмт иткн укытучыбыз, безне бар келе, белеме белн чын кешелр, коммунизм кешелре итрг тырышып, янып яшгн укытучыбыз, “Левашево” совхозыны Крнле блекчсе партоешма иткчесе, ялкынлы пропагандист Влиуллин Габделхй Миневли улыны (1914-1984) тууына 100, вафатына 30 ел булыр иде. Яа елларга керг изге Млид бйрмнре башлана. Шушы изге кннрд шушы язманы кызыксынып укучыларны келендге рхмт хислре Укытучыбызны рухына дога булып исен иде.
Уч тбен куеп ирне гя,
Бгенгесен аны, ткнен
Крстте ул безг, урап кайттык
Бер белмгн иллр тли.
Аяз днья, кешелек бхете чен
Кршерг безне ндде.
- Яратыгыз ирне! – диде аман,
- Мине яратыгыз, – димде.
Аа бген еллар аша карыйм:
Клеп басып тора келд.
Ах, хйлкр абый!
ирне, кешелрне яраттырып,
Яраттырган икн зен д!
Коры Крнле. Фатыхова Р.С. Декабрь.