СОФЫ СМАТАЕВ, ЕЛIМ-АЙ «Жазушы» баспасы, Алматы, 1978, 348-бет.

«Кн артынан кн тті. Кешегi соып ткен асiрет дауылынан кейiн айта бас ктерген аза халы елдiгiн, бiрлiгiн орап алу шiн жорыа дайындала бастады. Сай-сайдан тарам-тарам боп аып келiп бiр жерде осылып, лы, арналы зенге айналар уат пен ажыр ел дiретi деген ат тапан. Ендi мiне, найзаларыны шкiр масаы мен дулыаларын кн кзiнде жарыратып лек-лек кетiп бара жатан ол шы-иыры жо ке далада шалыан кек шаларындай сезiледi. Осы асиеттi кегіні ширыуындай болып, ол стiнде а алытайды. рпатан рапаа жетер, ел бiрлiгiн, iргелiлiгiн дiттеген жiгерлi «Елiм-ай» «алы скердi майдан даласына бастап барады».

аратауды басынан кш келедi,

Кшкен сайын бiр тайла бос келедi.

Ел-жртынан айырылан жаман екен,

Екi кзден млтiлдеп жас келедi, Елiм-ай! Елiм-ай!».

 

 

IЛИЯС ЕСЕНБЕРЛИН, «ЖАНТАЛАС» романы, «Жазушы» баспасы, Алматы, 1973 жыл, 204-бет.

Ел билеу? Ел билеу оай тисе, халы тiзгiнi олында болан адамны брi де ел аузында алмас па едi? аза тарихында жздеген хан менен мыдаан слтандар ттi. Соларды халы жадында каланы саусапен санап аларлытай. Хан таына жету кейде оай боланмен, хан таында отыру рашан иын тскен. йткенi оан тек ана кш емес, аыл, айла саясат керек. Бл асиеттер бiреуде бар, бiреуде жо...

Абылай ел билеу iсiнде кбiне Есiм хан тсiлiне кiлiн кбiрек аударатын. Тiкелей оны жолын стамаанмен, кей тсiлдерiне з iсiнде олданып отыратын. Бан да себепкер болан бз-баяы Бхар жырау. Ол бiр кнi Абылайды бесiншi атасы Есiмханны тарихын оан айтып берген:

- Хан тадыры - халы тадыры емес, - деген Бхар жырау, - кейде жауы бiр, тартысы бiр болып, ан майданда бiрге аза тапан кнде де, жатар моласы блек. Тек тарихтан азды-кптi iсi халы ойынан шыса, сондай ханды ана аза елi есiнде алдыран. Соны бiрi - Есiм хан.

Хаджири есебi бойынша бiр мы сегiзiншi жылы, яни бiздiше бiр мы алты жзiншi жылы, - деген Бкар жырау Абылайа, - Туекел ханны орнына аза елi жиырма екi жасар Есiмдi хан ктердi».

А.НРШАЙЫОВ, «Аиат пен аыз», «Жазушы» баспасы, Алматы, 1992 жыл, 337-338 беттер.

«Ол осылай деп этажеркада тран з кiтаптарын иегiмен нсады.

«Советтiк коамны скери ой азынасына осан з лесiм». Баукенi бл сзi менi кз алдыма бден сарайып кеткен газет иындысын елестеттi.

Беттi жоары жаындаы «Полковник Момышлыны скери жазбалары» деген лкен заголовок кзiме оттай басылды. деттегi тек мааланы биiктiгi елу жол болады. Ал мынау жалпа алты баанны райсысы са рiптермен терiлген жетпiс жолдан тратын шiреме етек маала екен. Аяына: «А.Кривицкий» деп ол ойылан.

...Кк дптердi иесi не жазса да, не туралы толанса да оны ойы скери таырыпа, зiнi офицерлiк мамандыына келiп тiрелiп отырады. Мiне, оны «скери трбиенi масаттары» деген конспектiсi. Мнда ол «скери психологиядаы лтты сттер» деген жайа тередей iледi. Ол былай деп баяндайды:

«Жауынгердi жау жрек етiп трбиелеуде халыты ткендегi жауынгершiлiгi де, оны е мртебелi лтты дстрi де маызды екенiне менi з тжiрибемде кзiм жеттi.

Жас адамды трбиелеудi негiздерi. лкендi рметтеу, борышын блжытпай орындау, арын таза сатау, оамды тртiптi блжытпай орындау, зага баыну - жас адама ажет iзгiлiк белгiлерi осы. Мны бiз: Отанын, халын, семьясын сю деп те атаймыз. Мндай инабатты трбие алан адам - наыз жауынгер. Оны асиетi - адалды, арлылы, тртiптiлiк.

...Батырлы - табиат сыйы емес, бл патриотты борышыды орындау шiн зiдi-зi ауiпке арсы саналы трде зорлап кндiрудi нтижесi. Мндай да адам з достарым тек игiлiктi ана емес, сонымен бiрге атердi де блiсе отырып, жауды жою арылы зiн жне отандастарын ауiпсiздендiруге тырысады, зiнi азаматты ары мен намысын ессiздiктен, масаралытан корайды, з бойындаы осындай асыл асиеттерiн ашып крсете тседi».

 

БИБЛИОГРАФИЯ

1.Н.С.Ашукин, М.Г.Ашукина, Крылатые слова, Москва,1987

2.М.А.Булатов, Крылатые слова, Москва,1958

3.С.В.Максимов, Крылатые слова, Москва,1954

4.Н.И.Кондаков, Л.А.Кленовская, Крылатые аргументы, Москва,1989

5.А.С.Шофман, Древний мир в лицах и образах, Казань,1991

6.Русские пословицы, поговорки и крылатые выражения, Москва,1988

7.Словарь крылатых латинских слов, Москва,1981

8.Б.Алдамбаев, Халы даналыы,Алматы,1976

9.Н.Трелов, анатты сздер.Алматы,1977

10.Б.Хасанов, анатты сздер,Алматы,1972

11.Н.Трелов, Наыл сздердi трбиелiк мнi, Алматы,1971

12.Словарь античности, Москва,1990

13.Мифологический словарь, Москва,1990

14.йгiлi гректер, Алматы,1977

15.А.А.Брагина, Русское слово в языках мира, Москва,1978

16.Э.А.Вартаньян, Путешествие в слово, Москва,1987

17.М.Горбаневский, В мире имен и названий, Москва,1987

18.И.Можейко, лемнi 7 жне 37 кереметi, Алматы,1988

19.Ю.В.Откупщиков, К истокам слова, Москва,1973

20.Е.Г.Ковалевская, История слов, Москва,1968

21.Б.Б.Кудрявцев, Биография великана, Москва,1967

22.Н.М.Шаинский, В мире слов, Москва,1985

23.Книга для чтения по истории, Москва,1987

24.Хрестоматия по новейшей истории 1917-1945,Москва, 1987

25.Е.Б.Агибалова, Г.М.Донской, Орта асырлар тарихы, Алматы,1980.

26.Х.К.Кожахметова, Р.Е.Жайсакова, Ш.Кожахметова «азаша-орысша фразеологиялы сздiк», Алматы, «Мектеп», 1988 жыл

27. В.О.Ключевский, Сочинения в девяти томах Москва, «Мысль», 1990

28. Кiлашар,(Крастыран !.Есхожин), Алматы, айнар, 1993

29. І.Кеесбаев, Фразеологиялы сздік, «Арыс», Алматы, 2007

30. Саяси тсіндірме сздік, (растырушылар Е.Саиров, Б.бдіали, Т.Жабелова, Д.лібек) «Жйелі зерттеулер институты», Астана, 2007

31. Л.К.Байрамова, П.Н.Денисов, Фразеологический словарь языка В.И.Ленина, Издательство Казанского университета, 1991

32. Н.Т.Бабичев, Я.М.Боровский, «Словарь латинских крылатых слов» , Издательство «Руский зык», 1980)

33. Энциклопедический словарь крылатых слов и выражений, Автор-составитель В.Серов, 2-ое издание, Москва, Локид-Пресс, 2005 г.

34. М.Кемел, Аыл алта, Астана, «Аударма» баспасы, 2007)

35. .Нршайыов, Аиат пен аыз. Роман-диалог, «Жазушы» баспасы, 1992 жыл

М А З М Н Ы

Алысз орнына ……………………………..

анатты сздердi зерттелуi туралы………………

анатты сздердi трбиелiк мнi .................

Тарихи анатты сздердi тарих сабаында олданылуы барысы...........................................

аза тарихын оып йренуде кездесетiн тарихи анатты сздердi кейбiр хаында ...............................................

анатты сздердi алфавиттiк жйе бойынша берiлуi……………………

Латынды анатты тарихи сздер .....................

Тарихи афоризмдер……………………………………..

Бауыржан Момышлыны анатты сздері ........

В.О.Ключевскийдi ой азынасынан………………….

Жеке ойлар……………………………..

Тарихи кiлашар……………………………………….

Тарихи романдардан зіндiлер………………………………

Библиография………………………….