Ылмысты жауаптылыты тсінігі
Ылмысты жауаптылы жне оны негіздері
Жоспар:
I. Кіріспе
II. Негізгі блім
2.1. ылмысты жауаптылыты тсінігі
2.2. ылмысты жауаптылыты негіздері
2.3. ылмыс рамыны тсінігі жне маызы
2.4. ылмыс жне ылмыс рамы
2.5. ылмыс рамыны трлері
Орытынды
Осымша
Пайдаланан дебиеттер тізімі
p>Кіріспе
Мені курсты жмысымны таырыбым «ылмысты жауаптылы жне оны негіздері». Бл таырыпты зерттеу барысында дебиеттер мен басылымдарды олдандым. Зерттеу барысында келесідегідей таырыптара жіктеп арастырдым:
•ылмысты жауаптылыты тсінігі
Ылмысты жауаптылыты негіздері
Ылмыс рамыны тсінігі жне маызы
Ылмыс жне ылмыс рамы
Ылмыс рамыны трлері
Курсты жмысты жазудаы станан масатым: ылмысты жауаптылы жне оны негіздеріні тсінігін, ылмыс рамыны тсігі мен мазмнын жне ылмыс рамыны трлерін толытай зерттеу болып табылады.
Сонымен атар курсты жмысымда толыыра блімдер бойынша малматтар айтылады. Бл курсты жмыс кптеген ызыты малматтарды амтиды. Енді ысаша млімдеме беріп кететін болса:
Негізгі блімні бірінші таырыбы бойынша ылмысты жауаптылыты жалпы тсінігі, ылмысты жауаптылыты мазмны, сондай-а ылмысты жауаптылы сипатына арай жаза таайындалмайтын жне жаза таайындалатын ылмысты жауаптылыа жалпы тсінік берілген. ылмысты жауаптылыты негіздері, ылмыс рамыны тсінігі, мазмны жне ылмыс рамыны элементтерін екінші жне шінші таырыптарда арастырдым.
Негізгі блімні тртінші, бесінші таырыптарында ылмыс жне ылмыс рамы жне оларды зара бір-бірімен тыыз байланысты жне бір-бірімен самайтын ылмысты-ылы тсініктер екендігі жайлы, сондай-а ылмыс рамыны трлерін жан-жаты амтуа тырыстым.
Зерттеу жмысымны масаттары мен міндеттері: Курсты жмысымны масаты ылмысты жауаптылыты негіздеріні, мнін, жйесін, масатын, аидаларын толыыра ашып, толы мліметтер беру.
Зерттеу жмысымны рылымы: кіріспеден, негізгі блімнен, орытынды, осымша, пайдаланан дебиеттерден трады.
Зерттеу пні: ылмысты ы.
ылмысты жауаптылыты тсінігі
Мемлекет з азаматтарынан конституцияда крсетілген белгілі бір леуметтік талаптарды ата орындауды талап етеді, оны орындамаан ретте азаматтара зада крсетілген негізде моральды немесе ылы жауапкершілік жктеледі.ылы жауапкершілікті ішіндегі е атал трі ылмысты жауаптылы болып саналады.
ылмысты жауаптылы мемлекеттік за шыарушы органы арылы ылмысты жазалау атерімен тиым салынан оама ауіпті кінлі трде істелген іс-рекет шін ана белгіленеді.
Адам ылмысты жауаптылыа істеген іс-рекеттерінде ылмысты зада крсетілген натылы бір ылмысты рамы болан жадайда ана тартылады.Мысалы: тонау, рып-соу, денсаулыа асаана орташа зиян келтіру, бзаылы, т.б.Мны зінде ылмысты жауаптылы оны іс-рекеті наты ылмыс рамын тзейтін ылмысты ылы нормаларды кінлі трде ана бзанда жзеге асырылады.
Яни, ылмысты жауаптылы бл ылмысты ылы норманы бзуды нтижесі, оама ауіпті іс-рекетті крінісі болып табылады.ылмыс істелмесе ылмысты жауаптылы та болмайды.ылмысты за бойынша жазалау атерімен тиым салынан оама ауіпті іс-рекеттер шін ылмысты жауаптылы тек ана ылмыс істеу арылы келтірілген зиянны клеміне, ылмысты жасалу тсіліне, кінні нысанына, ылмыскерді тласыны ерекшеліктерін еске ала отырып жзеге асырылады.
ылмысты жауаптылы зіне тн ерекшелегімен ошауланан ылы жауапкершілікті бір трі болып табылады.
ылмысты жауаптылы - зіні нысаны, мазмны жаынан мемлекеттік кштеу мні бар жауаптылыты трі.йткені мемлекет кез келген ылмыса тиісінше баа бере отырып, оны істеген адама мемлекет тарапынан зада крсетілген кшпен орындалуа тиісті шараларды олдануды жзеге асырады.Яни, ылмысты жауаптылыты леуметтік мазмныны зі сол субьектіге ылмысты жауаптылы жктей отырып, мемлекет оны істеген ылмысын мінеп, оан задылы баа береді.
ылмысты жауаптылыты мазмны (теріс ылыа моральды саяси баа беріп мінеу жне мемлекет, оам тарапынан ылмысын бетіне басу) жне задылы (ылмыс істеген адама олданылатын мемлекеттік кштеу шаралары).Блар ылмысты жауаптылыты маызды, мнді екі блігі болып табылады.
Сонымен, ылмысты жауаптылы деп- ылмыс заы бойынша ылмыс деп белгіленген наты іс-рекетті істеген адамды мемлекет атынан оны тиісті органдары арылы мінеушілігін ( айыптаушылыын) айтамыз.
ылмысты жауаптылы-ылмысты ылы атынас мселесімен тыыз байланысты.Бл байланыс екі жаты крініс арылы белгіленеді.Біріншіден, ылмысты ылы атынас ылмысты жауаптылы сияты істелген ылмысты ылы зардабы.
Яни, наты ылмыс жасалмаса ылмысты жауаптылы та, ылмысты ылы атынас та жо.Екіншіден, наты ылмыс жасалан уаыттан бастап ылмысты жауаптылы, ал мнымен бірге бір мезетте істелген ылмысты салдарынан ылмысты былыс, яни ылмысты ылы атынас пайда болады. Бл жерде істелген ылмыс задылы факт болып табылады.Тараптарды арасында ылмысты субьектісімен (ылмыс жасаан адаммен) мемлекетті атынан кілдік алан органдарды арасында тиісінше ылы атынастар пайда болады.ылмысты ылы атынас бір жаынан мемелекет атынан діл соттылыты жзеге асыратын анытама, тергеу, прокуратура, сот органдарымен, екінші жаынан ылымыс істеген субьектіні арасындаы атынас болып табылады.Бл атынастар материалды мазмна ие болады.
Олар істеген ылмысты фактісіне атысты:істелген ылмысты рамы андай, кінні нысаны, држесі, ылмыскерді тласы, біткен немесе бітпеген ылмыс па? Мнда ылмыса атысу немесе ылмыса жанасушылы болады ма жне т.б.Сондай-а жазаны таайындау немесе жазаны згерту шарттары, жазадан босату сияты мселелерге байланысты болады.
ылмысты ылы атынас іс жргізу ыылы атынастармен тыыз байланысты.йткені, ылымысты ылы атынас ылымыс істеу фактісіне байланысты болады.Істелген ылмыс бойынша оны озау, тергеу,сотта арау мселелері ылмысты іс жргізу ылы атынастар арылы дамып, жзеге асырылады.Бл атынастар субьектімен мемлекетті оны укілдігін жзеге асыратын органдар арасында іске асырылады.
ылмысты ылы атынастар субьектілері за бойынша айрыша ытар мен міндеттерге ие болады.ылмыскер ыты атынасты обьектісі болып танылады.
Мемлекет ылмыскерді жазалай отырып, басаларды ылымыс істеуден сатандырады жне сотталан адамды тзеу масатын жзеге асырады. Мемлекетті осы функциясын атару кезінде ылмыскерде мемлекетке з кзарасын білдіретін атынасты субьектісі ретінде крінеді.Мндай жадайда мемлекет осындай атынасты обьектісі болып алады.
ылмысты ыты атынасты пайда болуын ылмысты жауаптылыты жзеге асырылуы деп тсінуге болмайды.Тек сотты айыптау кімі зады кшіне енгеннен кейін ана ылмысты жауаптылы жзеге асырылады.Сот айыптыны кінлі деп тани отырып, ылмыскер мен мемлекет арасында кінліні ылмыс жасаан уаытынан бастап ылмысты ыты атынасты орын аландыын бекітеді.
ылмысты ылы атынас мемлекетті жаза жніндегі ыы мен ылмыскерді тиісінше ылмысыты жауаптылыын ктеру міндеттілігімен ана шектеліп оймайды.ылмысАдамны ылмысты жауаптылыы оан сот таайындаан жазаны теумен жзеге асырылады.кер тиісті кімет органыны кштеу арылы ыпал ететін обьектісі ана емес, белгілібір ытарды субьектісі де.йткені жазалау шаралары оан оны жасаан ылмысыны табиатына осы ылмыса зада белгіленген жазаа, яни сакцияа, ылмысты кодексті Жалпы бліміндегі жаза таайындау туралы ережелерге сай жзеге асырылады.Сондытан да ылмысты ылы атынас мемлекетті ылмыскер жніндегі ыын белгілеп ана оймайды, сонымен бірге діл соттылыты жзеге асыруда дарындылыты кепілі ретінде де крінеді.
Яни, оны жзеге асырылуы жаза теліп болан со жойылады.Бірата ылмысты жауаптылы барлы уаытта да жазаны теу ретінде жзеге асырылмайды.Мысалы, ылмыс жасаан адам аныталмады делік.Мндай ретте ылымысты ыты атынас (ылмыс істеген адам мен мемлекет арасындаы) жзеге аспайды.ылмыс жасаан кінлі адамегерде ол ауыр ылмыс жасаумен байланысты болса, ылмысты жауаптылыа жне жазаа тартылады.Бірата олданып жрген ылмысты жазаа сйкес барлы уаытта да ылмыс жасаан адама жаза таайындалуы міндетті емес.Мысалы, ылмысты кодексті 68- бабыны 1,2-бліктерінде «ылымыс белгілері бар рекет жасаан адамды егер сот істі араан кезде жадайды згеру салдарынан ол жасаан рекет оама ауіпті емес деп танылса, сот ылмысты жауаптылытан босатылуы ммкін».
Бірінші реткішігірім немесе орташа ауырлытаы ылымыс жасаан адамды, егер ол адамны одан кейінгі млтіксіз мінез-лына байланысты іс сотта аралан уаытта ол оама ауіпті деп есептеле алмайтындыы белгіленсе, сот ылмысты жауаптылытан босату ммкін делінген.осы бапта ылмысты жауаптылытан босату негізі крсетілген.Ал ылмысты кодексті 74- бабыны 1-блігінде: «кішігірім жне ортша ауырлытаы ылмысы шін сотталан адамды, егер жазаны теу рт немесе кездейсо апат, отбасыны ебекке жарамды жалыз мшесіні ауыр науастануы немесе айтыс болуы немесе бпасада ттенше мн-жайларыны салдарынан сотталан адам немесе оны отбасы шін оны жазасын теуі аса ауыр зардапа келіп сотыруы ммкін болса, сот жазадан босатуы ммкін» деп крсетілген.Мнда ылмысты жазадан босатуды негізі ана крсетілген.Сонымен ылмысты жауаптылы зіні сипатына арай жаза таайындалатын жне жаза таайындалмайтын болып екіге блінеді.Жаза таайындалмайтын ылмысты жауаптылы айыптаушылы фактісімен аяталады.Ал жаза таайындалатын ылмысты жауаптылыта айыптаушылыпен бірге жазалау фактісі де бар.Осыан байланысты ылмысты жауаптылы бл жазаа араанда жеке, ауымы ке, ылмысты ылы тсінік екендігін оны жазасыз а олдананылатындыын жне орындалатынын креміз. ылмысты жауаптылысыз жаза таайындау ммкін емес.Сонымен, ылмысты жауаптылы жне жаза зара бір-біріне сас емес ымдар екендігін аарамыз.
2.2. ылмысты жауаптылыты негіздері
ылмысты жауаптылыты негізін дрыс анытау ы олдану органдары ызметіні задылыты ата сатауыны кепілі болып табылады.
ылмысты ы бойынша ылмысты жауаптылыты негізі болып ылмысты зада крсетілген ылмыс рамыны барлы белгілері бар іс-рекетті істеу болып табылады (3-бап).Яни, бл деген ылмысты жауапа жне жазаа тек ана ылмыс істегенде, яни ылмысты зада крсетілген оама ауіпті іс-рекеттерді асаана немесе абайсыздытан істегенге айыпты адама ана таайындалатынын крсетеді. Демек, ылмысты жауаптылы негізі іс-рекетте ылмыс рамыны болуы болып табылады. ылмысты за ылмыс рамы деген терминні мазмнын ашып крсетпейді. Бл мселе ылмысты ы теориясында ана ашып крсетіледі.
Адамны (ылмыс субьектісіні) ылмысты зада крсетілген оама ауіпті іс-рекеттерді (ылмысты обьективтік жаы) кінлі трде асаана немесе абайсыздытан істеуі (ылмыс субьективті жаы) ылмыс рамыны белгілері болып табылады.
ылмысты обьектісі болып табылатын ылмысты за орайтын оамды атынастарды жиынтыы ылмысты кодексті 2-бабында крсетілген. Сонымен, ылмысты жауаптылыты негізі болып ылмыс рамы болатынын білдік.Іс-рекетінде ылмыс рамыны е кем дегенде бір белгісі жо болса ол ылмысты жауаптылыа тартылатын негіз жо.