Азастан Республикасы аржы министрлігіні аржылы баылау комитеті туралы

азастан Республикасы аржы министрлігіні аржылы баылау комитеті (бдан рі - Комитет) орталы атарушы органны зыреті шегінде ішкі аржылы баылау мемлекеттік сатып алу, аудиторлы ызмет, бухгалтерлік есеп пен аржылы есептілік саласында іске асыру жне баылау функцияларын жзеге асыратын азастан Республикасы аржы министрлігіні ведомствосы болып табылады.

Комитет з ызметін азастан Республикасыны Конституциясы мен баса задарына, азастан Республикасы Президентіні жне Yкіметiнi актілеріне, зге де нормативтік ыты актілеріне, сондай-а осы Ережеге сйкес жзеге асырады.

Комитет мемлекеттік мекемені йымды-ыты нысанындаы зады тла болып табылады, мемлекеттiк тілде з атауы бар мрлері мен мртабалары, белгiленген лгідегі бланкiлерi, сондай-а занамаа сйкес азастан Республикасы аржы министрлігі азынашылы комитетіні органдарында шоттары болады.

Комитетті азастан Республикасыны кіметі ратын жне тарататын мемлекеттік мекеме нысанындаы зады тлалар болып табылатын ауматы блімшелері бар, олара Комитетті баылауындаы жне есеп беретін облыстар жне Астана мен Алматы алалары бойынша аржылы баылау инспекцияларына жатады.

Жмысты тиімді йымдастыру масатында Комитет ауматы блімшелерді ішкі аржылы баылау жне мемлекеттік сатып алу саласындаы ызметін йлестіреді, аржылы баылау жне мемлекеттік сатып алу туралы занаманы сатау мселелері бойынша ауматы блімшелерге тексеру жргізеді, сондай-а ауматы блімшелерге белгіленген тртіп бойынша здеріне жктелген функцияларды тиісті орындауын баылауды жзеге асырады.

Комитет азаматты-ыты атынастара з атынан тседі.

Комитет з зыретіні мселелері бойынша занамада белгіленген тртіппен Комитет траасыны немесе оны міндетін атарушы тланы бйрыымен ресімделетін жеке олданылатын ыты актілер шыарады.

Комитет азастан Республикасы аржы министрлигіне атысты ішкі баылау ызметі функцияларын атарады.

Тжырымдамалар: аржы саясатыны жзеге асырылуындаы Р экономика жне бюджетті жоспарлау министрлігі, Р аржы министрлігі жне оны комитеті жне Р аржы баылау органдарыны ызыметі толыымен крсетілді.

Таырып бойынша теориялы білімін баылау шін сратар мен тапсырмалар

 

Р экономика жне бюджетті жоспарлау министрлігі ызыметі

2. Р аржы министрлігі жне оны комитетіні ызыметі

3. Р аржы баылау органдарыны ызыметі

4. азастан Республикасы аржы министрлігіні аржылы баылау комитетіні ызыметі

Таырып бойынша дістемелік нсаулар:

Дадыларды дамытуа баытталады. Пн бойынша практикалы сабатар студенттерге ылыми дебиеттер негізінде здік жмыстарды орындауа жне ауызша з ой-пікірін жеткізе білуге ммкіндік беретін семинарлар трінде ткізу.

 

олданылатын дебиеттер тізімі:

Негізгі дебиеттер - 1, 3, 4, 5, 6.

Задамалар мен нормативтік актлер

Мерзімді басылымдар

Интернет кздері.

Таырып. азіргі тадаы азастан Республикасыны аржы саясаты

Сабаты масаты:аржы саясатыны азіргі кездегі мемлекет жне аржы секторындаы рлі мен аржы секторыны негізгі ішкі рылымды проблемалары жне даму рдістерін айындау болып табылады.

Дріс жоспары

1. аржыны басарудаы аржы саясатыны рлі

2.аржы секторыны негізгі ішкі рылымды проблемалары жне даму рдістері

Таырып бойынша негізгі ымдар:кредиттік портфелі, активтер сапасы, проблемалы кредиттер, мемлекет саясаты, ипотекалы портфелі.

 

1. Саясат мемлекет ызметіні барлы баыттарын амтиды. Саяси ыпал жасауды элементі болып табылатын оамды атынастарды сферасына арай экономикалы немесе леуметтік, мдени немесе техникалы, аржы немесе кредит, ішкі немесе сырты саясат туралы айтады.

Бдан брын айтыландай, кез келген оамда мемлекет аржыны зіні функциялары мен міндеттерін жзеге асыру шін, белгілі бір масаттара жету шін пайдаланады. ойылан масаттарды іске асыруда аржы саясаты маызды рл атарады. Оны жасап, жзеге асыру процесінде оам алдында тран міндеттерді орындауды шарттары амтамасыз етіледі; ол экономикалы мдделерге ыпал жасауды белгілі ралы балып табылады.

аржы саясаты – бл оамны элеуметтік-экономикалы дамуы жніндегі міндеттерді шешу шін аржыны пайдалану жніндегі мемлекетті нысаналы ызметі, аржыны басаруды тпкілікті масаты, оны натылы нтижесі. Ол мемлекетті экономикалы саясатыны рамды блігі болып табылады.

Материалистік диалектика жйесінде трлі баса саясат сияты аржы саясаты ондырмаа жатады, ал аржы саясатында білінетін жне ндірістік атынастарды, белгілі бір экономикалы формацияны бір блігі ретінде крінетін аржы атынастары базистік болып табылады. аржы саясатын жасау процесінде елді алдына ойылан міндеттерді орындалуы шін материалды жадайлар амтамасыз етіледі. Сондытан тап аржы саясаты экономика мен леуметтік сфераа ыпал жасауды белсенді тетігі болып табылады.

Демек, аржы саясаты аржы ресурстарын іздестіру, шоырландыру жне жинатау жне экономикалы саясат жасайтын дамуды баыттары бойынша оларды блуді міндеттерін шешеді.

аржы саясаты зіне бюджет, салы, аша, кредит, баа жне кеден саясатын амтиды. з кезегінде мемлекетті аржы саясаты тек оны экономикалы жне леуметтік саясатын жзеге асыруды ралы болып келеді, яни осалы рлді орындайды. Мемлекеттік саясатты баса да баыттарын – лтты, геосаясатты, скери саясаттарды да мытуа болмайды.

аржыны басаруды бкіл жйесі мемлекетті аржы саясатына негізделеді. аржы саясатын жасауа билікті занамалы жне атарушы тарматары атысады. азастан Республикасында оны конституциялы ерекшеліктеріне арай жалпы экономикалы саясат сияты аржы саясатын жасаудаы басымды азастан Республикасыны Президентіне жатады, ол жыл сайыны Жолдауында аымдаы жыла жне перспективаа арналан аржы саясатыны басты баыттарын анытайды. кімет экономиканы дамытуды басты баыттарын жзеге асыру жне оамдаы леуметтік тратылыты амтамасыз ету масатымен осы Жолдауды шеберінде іс-имыл жасауы тиіс. Осыан орай билікті атарушы тармаыны бір блігі ретінде кімет аржы саясатын іске асыруа ажетті задарды жобаларын жасайды жне оларды арап, абылдау шін Президентке тапсырады.

Мезгіліні затылыына жне шешілетін мселелерді сипатына арай аржы саясаты аржы стратегиясы мен аржы тактикасы болып блінеді.

аржы стратегиясы экономикалы жне леуметтік стратегия мен аныталып, перспективаа есептелген жне ірі ауымды міндеттерді шешуді арастыратын аржы саясатыны за мерзімді курсы. Ол макроэкономикалы процестер дамуыны за кезеіне баытталан, ал оны шеберіндегі кнделікті міндеттер басты стратегиялы масата жетуді кезедері ретінде жзеге асырылып отырады. Сйтіп, аржы саясатыны мазмны экономикалы жйеде аржыны пайдалануды стратегиялы баыттылыымен немі аныталып отырады.

аржы стратегиясын мемлекет оам дамуыны ірі тарихи кезедеріне лестіре отырып жасайды. Оны жасау процесінде аржыны дамытуды негізгі тенденциялары болжанады, оны пайдалануды тжырымдары алыптасады, аржы атынастарды йымдастыруды аидаттары белгіленеді. за мерзімді масаттарды тадап алу жне аржы саясатында масатты бадарламаларды жасау аржы ресурстарын экономикалы жне леуметтік дамуды басты баыттарында шоырландыруды ажет етеді.

аржы саясаты ылыми жобалара негізделсе жне наты аржы катынастарына ызмет етсе, прогресивті болуы мумкін.

ылыми тжырым бойынша:

1. аржы саясаты ндірісті даму задылыына объективті сйкес болуы керек, сондытан шынайы апаратты маызы зор. Ондай апарат экономикадаы, леуметтік саладаы дерістерді хал-аухалы туралы жне ткізілген шараларды орытындылары туралы мліметке ие болуы керек. Апарат тиімді аржы саясатын жргізуге негіз болып табылады. Кері байланыс аидасыны саталу ажеттігі аржы саясатыны дрыстыына негіз болып табылады.

2. Шешім жргізілетін шараны наты болжамы мен есебі негізінде абылдануы керек. аржы саясатын деу мен ткізу кезінде ойылатын басты талап кешенділікті саталуы болып табылады. Баа, несие, ебекаы саясаттарын ескеру ажет. йлесімділік алмаа жадайда о нтижеге ол жетызу ммкін емес

2. аржы секторыны негізгі ішкі рылымды проблемалары жне даму рдістері

Соы 3 жылда (2011 – 2013 жылдар) банк секторыны активтері 15 462 млрд. тегеге дейін 28,5 %-а лайды. Соан арамастан, банк секторыны активтері жалпы ішкі німге (бдан рі – ЖІ) атысы бойынша 55 %-дан 46 %-а дейін ысарды (шикізата жатпайтын ЖІ-ге атысты шамамен 64 %-ды райды). Банк секторыны кредиттік портфелі 2011 жылды басынан бастап 47,2 %-а лая отырып, 2014 жылы 1 атарда 13 348 млрд. тегені рады. Е жоары мні 2007 жылы 70 %-а жеткен ЖІ-ге кредиттерді дегейі тмен, 40 %-ды дегейде саталып отыр (шикізата жатпайтын ЖІ-ге атысты шамамен 55 %-ды райды).
аржылы делдалдыты тмен дегейі кбінесе тегерілмеген кредиттеуге жне несие портфеліні тмен ртараптандырылуына, сондай-а басым трде ыса мерзімді орландыруа байланысты. Оны рылымында ызмет крсету секторына, атап айтанда саудаа (яни айналымдылы лесі жоары кредиттер), рылыса жне жылжымайтын млікпен операциялара берілген арыздар басым (кбінесе дадарыса дейінгі кезеде берілген арыздар). Банк секторын шаын жне орта бизнесті аржыландыру процесіне тартуды жеткіліксіздігі оларды кредиттелуіні жоары дегейін жне аржылы жадайыны орнысыз екенін крсетіп отыр, оны ішінде капиталды генерациялау ммкіндігіні тмен болуына байланысты, бл осы баыттаы кредиттік туекелді шоырландырылуына апарады.
Нтижесінде, корпоративтік сектор тарапынан кредиттік ресурстара сраныс дегейіні жоары болуына арамастан, банктер ысамерзімді кірістілігі жоары, біра бір мезгілде туекелділігі жоары ттынушылы кредиттер беруге барынша кп шоырлануда. Соы ш жылда ттынушылы арыздарды лесі 2 есеге жуы сті, бл белгілі бір аладаушылыты туызады, себебі болашата халыты кредиттік туекелдерін лайтуы ммкін. Халыты борышты жктемесіні аса жоары емес аымдаы дегейі (й шаруашылытарыны жиынты борышыны ЖІ-ге атынасы 11 %-ды райды) осы баытта банктік бизнесті одан рі рістету шін белгілі бір орды сатайды. Алайда амтамасыз етілмеген ттынушылы арыздарды жылдам суі азірді зінде оны шектеу бойынша шаралар абылдауды талап етеді.
Бл жадайларда банк секторын одан рі дамыту мселелеріні бірі орын алып отыран, банктерді кредиттік белсенділігіне ынталандырмайтын сер ететін жмыс істемейтін арыздарды жоары дегейі жне орландыруды за мерзімді кздеріні тапшылыы проблемаларын шешу болып табылады.
2014 жылы 1 атардаы жадай бойынша жмыс істемейтін арыздарды лесі банктерді жиынты кредиттік портфеліні 31,2 %-ын райды, оларды айтарлытай лесі міндеттемелерін айта рылымдауды жргізген банктерге тиесілі. Осы крсеткіш соы екі жыл бойы барынша тар диапазон шегінде (30 % – 32 % аралыында) салыстырмалы траты дегейде тр. Бл банктерді активтерді сапасын жасартуды берешекті айта рылымдауды жргізу сияты «классикалы» ралдарын пайдалану леуетіні іс жзінде сарыланын айатайды. Активтер сапасыны тмен болу проблемасын шешу шін 2012 жылы банктерді балансын «тазартуды» бірнеше тетігі олданыса енгізілді. Осы тетіктер проблемалы активтерді «Проблемалы кредиттер оры» акционерлік оамына (бдан рі – Проблемалы кредиттер оры) жне бас банкті кмнді жне мітсіз активтерін сатып алатын банкті еншілес йымдарына (бдан рі – КАБ) беруді, сондай-а банктер шін осымша салы міндеттемелерін туындатпастан, 2015 жылды аяына дейін мітсіз берешекті кешіру талаптарын болжайды. Сонымен бірге, жоарыда крсетілген тазарту ралдарын пайдалануды банктер млімдеген леуеті занама арылы берілген ммкіндіктерге борышты міндеттемелерді орындау мселелерін занамалы жне іс жргізумен крделі рі за реттеу нтижесінде сйкес келмейді. азастан Республикасыны лтты Банкі ерте ден ою шаралары шеберінде банктерді несие портфеліндегі жмыс істемейтін арыздарды лесі шін лимиттерді осымша енгізді (2013 жылдан бастап – несие портфеліні 20 %-ы, 2014 жылдан бастап – 15 %-ы). Банктерді кредиттік портфельдерді сапасын жасарту бойынша жмысын жандандыру шін 2016 жылы 1 атардан бастап пруденциялы норматив ретінде банктер шін міндетті болатын жмыс істемейтін арыздарды 10 % дегейдегі е жоары лимиті енгізіледі.

азастанны трын й рылыс жина банкі трын й рылыс жинатары жйесін дамыту жне жеілдікпен, оны ішінде леуметтік баыттаы ипотекалы кредиттерді сыну арылы халыты олжетімді баспанамен амтамасыз ету бойынша ралдарды ттас спектрін сынуа белсенді трде атысады.

«азастан ипотекалы компаниясы» ипотекалы йымы» акционерлік оамы (бдан рі – азастан ипотекалы компаниясы) з ызметі шеберінде банктерден ішкі нарыта орландыруды за мерзімді аражатын тарту есебінен ипотекалы портфельдерді сатып алады. Бл ретте, азастан ипотекалы компаниясы банктер шін ипотекалы млшерлемелерді тмендету ммкіндігі масатында арыз алуды арзандатуа мтылады. азастан ипотекалы компаниясыны ызметі банктерді ажетті за мерзімді орландырумен жне одан рі кредиттеу шін ресурстарды босатумен амтамасыз етуге ммкіндік береді.
Осылайша, даму институттары аржылы инфрарылымды жетілдіруге, аржы секторыны бсекеге абілеттілігін арттыруа, тегерімді экономикалы ортаны стап труа жне экономикадаы кредиттік туекелдерді тмендетуге тікелей лес осады жне белсенді трде атысады. Бл ретте, аржы секторы суіні ресурстарын, оны ішінде даму институттарын дамыту есебінен жйелі кеейту масатында, за мерзімді аржыландыруды барлы ытималды кздеріне олжетімділікті амтамасыз ету ажет. Даму институттарын орландыруды кздерін ртараптандыру экономиканы басымды салаларын тегемен аржыландыруды за мерзімді кздерімен амтамасыз етуге, проблемалы жобаларды айта рылымдауа жне сауытыруа ммкіндік береді.

Тжырымдамалар: аржы саясатыны аржы секторларында жзеге асырылуы мен нтижелері крсетілген.