йелді етеккірі біткеннен кейін істейтін нрселері.
Етеккір біткенннен кейін йелге усл алуы керек. Ол суды бкіл денесіне тазалану ниетімен юы арылы болады. йткені пайамбарымыз r етеккір болан йелге : "Егер етеккірі келсе намазды ой, ал егер кетсе жуын да намаз оы"[16] – деді.
Етеккірден усл алуды сипаты:
Намаз сияты нрселерге дрет алуды не дретсіздікті кетіруді ниет ылуы, кейін: "Бисмилл" деуі, кейін барлы денесіне су ю, шаштарыны тбіне су жеткізіп тигізуі. Егер шашы рілген болса оны шешуді ажеті жо, тек оны сулайды болды. Егер сидр[17], не баса нрселермен жуса жасы. Жуынып біткеннен со матаа миск немесе баса жасы иісті нрсе жаып етеккір келген жерге салып оюы мустахаб болады. йткені пайамбар r Асмаа (оан Алла разы болсын) соны бйыран.
Маызды ескерту:
Егер етеккір не нифас крген йел кн батудан брын тазарса, оан сол кнні зухрмен аср намазын оуы керек. Егер оларды біреуі та атудан брын тазарса, оан сол тнні мариб пен иша намаздарын оуы керек. йткені зірлі жадайда екінші намазды уаыты — бірінші намазды уаыты болады.
Шейхуль ислам ибн Таймия зіні фатауасында (22/434) былай деді: "Осы шін (Млик, Шафии жне Ахмад сияты) жалпы ламалар – егер етеккір крген йел кнні аырында тазарса, зухр мен асрды осып оиды. Егер тнні аырында тазарса мариб пен ишаны барлыын оиды. Бл Абдурахман ибн Ауф t, Абу урайра t жне Ибн Аббастан t жетті. йткені зірлі жадайда уаыт екі намаз арасында серіктес болады. Сондытан йел егер кнні аырында тазарса, зухрды уаыты лі алан болады да, оны асрдан брын оиды. Ал егер тнні аырында тазарса марибті зірлі жадайдаы уаыты алан болады да, оны ишадан брын оиды". Сз соы.
Ал егер намаз уаыты кіргеннен кейін намаз оудан брын етеккір крсе немесе нифас болып алса, басымды сз бойынша: оан намазды уелгі уаытына жетіп, оны оудан брын етеккір не нифас болып алан намазды азасын темейді.
Шейхуль ислам ибн Таймия фатауалар жинаанда (335/23) бл мселе жайында былай дейді: "Абу Ханифа мен Млік мазхабыны аны длелдерінде: "Ол йелге ешнрсе міндеттелмейді, йткені азаны теу жаа бйры себепті ужіп болады. Ал бл жерде оан азаны теуге міндеттейтін ешандай бйры жо. Жне бл йел намазды рсат бойынша кешіктірді, сондытан ол немрайлылара жатпайды. Ал намаздан йытап алан немесе мытан адам болса, ол да егер немрайлы болмаса да оны істейтіні (яни йыдан трып оыан намазы) аза теу емес. Кірісінше бл йыдан оянан жне мытып есіне тсірген адам шін намаз уаыты болып есептеледі". Сз соы.
Екінші: Истихада(ауыру аны)
1 – Истихада кімдері:
Истихада – ол ан йылу жолдарымен "Азил" деген тамырдан шыатын белгілі уаытыты жо кездердегі анны ауы. Истихада крген йелді жадайы ол анны етеккір анына сас болан себепті крделілеу.
Егер бл ан жаласты трде немесе уаытты кбінде келсе, оны етеккір деп есептегендігінен де, истихада деп есептегендігінен де ораза мен намазды тастамайды. йткені истихада крген йелді кімі таза йелдер кімі саналады. Осыан сйкес истихада крген йел шін ш жадай бар:
Біріншісі: Ол йелді истихада келуінен брын белгілі етеккір келу деті болуы. Истихада келуінен брын бес не сегіз кн айды ортасында немесе басында етеккір круіндей зіні деттегі уаытын білуі. Бл йел зіні деттегі анны келуіне сйкес намаз бен оразаны ояды, жне бл детін етеккір деп есептейді. Кейін деттегі уаыты бітсе, жуынады да намазын оиды жне алан анды истихада деп есептейді. йткені пайамбарымыз r Умму Хабибаа: "Етеккірі тосатын млшердей кідір де, кейін жуынып намаз оы" - деді.[18] Жне Фатима бинт Хубейша: "Бл тек ана тамырдан келген ан, ол етеккір емес, егер етеккірі келсе намазды ой"-деді.[19]
Екіншісі: Ол йелді белгілі уаытта етеккір келетін детіні болмауы. Біра, келген аны ерекше белгілі, кейбірі ара тсті, ою, жаымсыз иісті болып, етеккір аныны сипатындай болады. Ал басасы оан самайды, ол тсі ызыл, ою емес жне иісі жо болады. Бл жадайда етеккірге саан анды етеккір деп есптейді де, намаз бен оразаны ояды. Одан басасын истихада деп есептейді де, етеккірге саан анны тотауымен жуынып, намаз бен оразаны жаластырады да, зін таза деп есептейді. йткені пайамбарымыз r Абу Хубейшті ызы Фатимаа: "Егер етеккір болса, ол ара тсті, белгілі болады, онда намаздан тыйыл, егер ан одан баса болса, дрет ал да[20],намазыды ои бер"[21]- деді.
Бл жерде истихада крген йел анны тріне арап, оны етеккір мен баса андардан ажыратады.
шіншісі:
Егер ол йелді белгілі уаытта етеккірі келетін деті болмаса, рі етеккір анын баса андардан ажырататын сипаты да болмаса, ол йел ан келген кезде р ай сайын йелдерге е кп келетін 6-7 кн бойы зін етеккір деп есептейді. йткені деттегі йелдерді етеккір болулары 6-7 кн. Пайамбарымыз r Жахшты ызы Химнаа:" Бл тек шайтанны жгіруі, сондытан алты не жеті кнді етеккір деп есептейсі, кейін жуынасы. Егер тазарса жиырма ш не жиырма трт кн намаз оы, ораза тт. Расында блай істеу дрыс болады, сол сияты йелдер ашан етеккір болса сен де солар сияты зіді етеккір деп есепте"-деді.[22]
Жоарыдаы айтыланнан шыан орытынды:
- з детін білетін йел истихада келген кезде детіне арайды.
- Ажырата алатын йел ажыратуымен анытайды.
- Бл екеуі де болмаан йел ан келген кезде 6-7 кн бойы етеккір болады.
Міне стіп истихада жайындаы пайамбарымыздан r келген ш сннет арасы біріктіріледі.
Шеихуль Ислам Ибн Таимия былай деді:"анны истихада екенін анытайтын белгілер алтау делінген: ол не дет болуы ммкін, йткені ол белгілерді е уаттысы йткені негіз — етеккір орны, одан басасы емес. Не ажырату болуы ммкін, йткені ара ан жне жаман иісті ірі ызыл аннан грі етеккір болуа жаыныра. Не йелдерді етеккір детіні кбіне арап есептеу. йткені ереже бойынша жеке нрсе кптік пен жалпы нрсеге ергеседі. Міне осы ш нрсеге сннет пен зерттеу длел етеді" – деді. Кейін алан осы жайындаы айтылан белгілерді айтты да, соында:"Е дрыс сз: сннетте келген белгілерді есепке алып, басасын тастау"-деді. Сз соы.
2 - Дретті адам кімімнде болан жадайдаы истиада крген йелді істейтін нрселері:
А - Жоарыда баяндаана арап есептелінген етеккірді біткен кезінде йелге сл алуы ужіп болады.
Б - р намаз кезінде шыан нрсені кетіру шін мшесін жуады жне оан іштен шыан нрсені айтару шін мата сияты бір нрсені ояды да, оны тсіп алмау шін бір нрсемен бекітіп ояды. Кейін р намаз уаыты кірген кезде дрет алады. йткені пайамбарымыз r истихада болан йелге: "Хайз кндері намазды ояды, кейін жуынады да р намаз кезінде дрет алады"[23]-деді. Таы бір хадисте паиамбарымыз r: "Орынды матамен біте"-деді. Сол сияты кзіргі кездегі маталарды[24] да олдануа болады.
шіншісі: Нифас.
А – Нифасты анытамасы жне созылатын уаыты:
Нифас: йел бала босананда жне одан кейін келетін ан. Ол — йел жкті кезінде жатырда трып алатын анны алдытары. йел босанан кезде ол ан аз-аздап шыып отырады жне йелді босануынан брыны толапен бірге келетін ан да нифаса жатады. Бл анды фи ламалары босанудан екі-ш кн брын келеді деп шектеген. Біра кбінше оны басы босанумен бірге болады. Босану кезеі нрестені жаратылысы анытал-аннан саналады. Нрестені жаратылысы аныталатын мерзімні е азы 81 кн, е кбі 3 ай. Сондытан егер йелден осы кезенен брын бір нрсе тсіп, ан пайда болса, оан ешандай кіл блмейді, рі сол шін намаз бен оразасын тастамайды. йткені бл йылан жаман ан, оны кімі истихада кімі болады.
Нифасты е кп келетін уаыты кбінше 40 кнге созылады. Ол жоарыда айтыландай босанудан 2-3 кн брын басталуы ммкін. йткені Умму Слм хадисте: "Пайамбарымызды кезінде нифас болан йелдер 40 кнге дейін келген анды нифас деп есептейтін еді"[25]-деді. Міне осыан Тирмизи жне таы басалары айтанындай білім иелері келіскен.
йелді 40 кннен брын аны тотап тазарса, сыл алып намаз ои береді. йткені нифасты аз мерзімі шектелмеген.
Егер 40 кн болып, оны аны тотамаса жне 40 кннен кейінгі уаыта (мысалы:41-42-43 кндеріне) етеккір келетін деті тура келіп алса, ол етеккір болады. Егер сол уаытта етеккір келетін деті болмаса, біра ан келуі тотамаса, ол истихада болып есептелінеді де, ол шін 40 кннен кейін ибадатты тастамайды.
Егер 40 кннен асса, жне рі арай жаласпаса, рі детіне тура келмесе, бл мселеде ламалар р-трлі сздер айтан.
Б – Нифаса байланысты кімдер:
Нифас кімдері тмендегі етеккір кімдері сияты:
1. Етеккір сияты нифас болан йелмен де жынысты мшесі арылы жаындасуа харам етіледі. Біра одан баса жерлерімен шырлануына болады.
2. Нифас йелге етеккірге сияты намаз оуа, ораза стауа жне абаны тауаф етуге харам етіледі.
3. Етеккірге харам етілгендей нифаса да ранды стау жне оны оу харам етіледі. Тек егер мытып алуынан ауіптенсе, ранды стамастан оуына болады.
4. Нифаса етеккірге сияты нифас кезінде тастаан оразасыны азасын теу ужіп болады.
5. Нифас крген йелге етеккірге ужіп боланындай нифасыны біткен кезінде сыл алуы ужіп болады.
Жоарыда айтылан кімдерді длелдері:
1)Умму Слм (оан Алла разы болсын): «Пайам-барымызды r заманында нифас болан йелдер 40 кн отыратын еді»[26]-деді. л-Мажд ибн Таймия «л-Мунтао» атты кітапта (184/1): «Хадисті маынасы: «Нифас йелдер 40 кнге дейін отыруа бйырылатын еді, йткені хабар тірік болмауы шін барлы уаыттаы йелдерді хайз немесе нифас келетін деттерін бірдей ылу мумкін емес» - деді». Сз соы.
2) Умму Слм (оан Алла разы болсын) былай деді: «Пайамбарымызды йелдеріні біреуі нифас кезінде 40 кн отыратын еді, пайамбарымыз r оан нифас кезінде тастаан намазды азасын теуге бйырмай-тын еді».[27]
Пайдалы мселе:
Егер нифас крген йелді аны 40-кннен брын тотаса, ол сыл алып намазын оиды жне оразасын стай береді. Кейін оан айта ан келсе, дрысыраы — оны нифас деп есептейді де, намаз бен оразасын тотатады. Сол аны тотап, тазара алан кездегі ттан оразасы дрыс болады, оны теуді ажеті жо. Бл жайында кеірек білгісі кеген адам шейх Мухаммад ибн Ибрахимні фатауалар жинаын оысын (2/102), жне шейх ибн Базды фатауаларын (1/44), ибн аймні «Задуль Мустани» атты кітапа жазан тсініктемесін (1/405) оысын. Сондай-а Мухаммад ибн Салих Усайминні «йелдерді табии андары» атты кітапшасын (55-56 бет) жне с-Садия фатуаларын (137 бет) оысын.
Маызды мселе:
Шейх Абдурахман ибн Сади (Алла оны раым етсін) былай дейді: «Жоарыда айтыланнан белгілі боланы: Нифас — босану себепті келген ан,истихада аны — ауру жне таы баса нрселер себепті келген ан. Ал етеккір — ол негізгі ан. Алла білушірек!»[28]
Дрілер ішу
Егер йелді денсаулыына зиян болмаса, оан етеккірді тотататын дрілер ішуіне болады. Дрі ішіп, етеккірді тотатса, баса таза йелдер сияты намаз оып, ораза ттуына жне абаны тауаф етуіне болады.
Аборт кімі
й мсылман арындасым! Шындыында сен Алла жатырыда жаратан нрестеге жауаптысы. Сондытан оны жасырма. Алла ранда:
«Егер, Аллаа жне аірет кніне сенсе, олара Алла жатырларында жаратан (нрестені) жасыру адал болмайды»[29] - деді.
Жатырыдаы перзентті тсіруге жне одан тылуа андай жолмен болса да тырыспа. йткені Алла Таала саан егер екі абат кезіде иналатын болса кптеген жеілдіктер берді. Егер екі адат кезіде ораза стау иын болса, не жктігіе зиян тигізсе, аузыды ашуды рсат етті. азіргі кездегі ке таралан аборт операциялары харам нрсе. Егер жатырыдаы сбиге жан рленіп ойса, кейін ол аборт себепті летін болса — бл Алла харам еткен кінсз жанды лтіру болып табылады. Бл ылы ылмысты жаупкершілікке келіп соады, ал ол жауапкершілік — дия тлеу[30].
Жне кейбір имамдарды айтуынша кфрт тлеу, ол — бір ммін лды азат ету, егер оан шамасы келмесе екі ай атарынан ораза тту. Кейбір ламалар бл ылыты — жаа туылан сбиді тірідей топыра астына кму деп атаан. Шейх Мухаммад ибн Ибрахим фатауалар жинаында (151/11):«Жатырдаы сбиді лгені аныталмайынша, оны тсіруге рекеттенуге болмай-ды, егер аныталса, болады» - деді. Сз соы.
Жоары ламалар бірлестігі (140-сан, 1408/6/20х) тмендегі нрселерге мынандай аулы шыарды:
1)андай кезеде болса да жктікті тсіруге болмайды, тек шари длел болса жне те иын, тар жадайларда ана болады.
2)Егер жатырдаы нресте жетілуді бастапы кезеінде болса (яни 40кн) оны бала трбиесіні иыншылыынан орыанды-тан, не оны мір сруін, оуын амтамасыз ете алмаудан немесе оларды болашаынан орыандыынан тсіру немесе ата-ананы бар балаларымен шектелгендігінен нрестені тсіру — тыйым салынады.
3)Жктік тйір ан немесе ет болса, оны сенімді дрігерлік комитеті йелді жкті болуы атерлі, оны лімге алып барады деген аулы абылдаана дейін жне сол атерлерді кетіру шін барлы жолдарды толы абылдаана дейін оны тсіруге болмайды.
4)Сбиді жетілуіні шінші кезеінен кейін жне оан 4 ай толаннан кейін арнайы сенімді дрігерлер жиыны оны шешесіні арнында алуы — шешесіні ліміне себеп болады деген аулы шыарана дейін оны тсіруге болмайды. Бл нрсе оны мірін сатап алуа барлы жолдарды пайдалананнан кейін болады. Сбиді тсіруіне адам бастыран тек бл шарттар: екі трлі зиянны лкенін кетіру жне екі пайдалы нрсені лкенірегін істеу.
ламалар мжілісі жоарыдаы нрселерге аулы шыаранда Аллаа тауалы жне осы істе берік болуды сиет етеді. Алла тауфи иесі, пайамбарымыз Мхаммадке, оны жанясына жне сахабаларына Аллаты слемі мен салауаты болсын! Сз соы.
Шейх Мухаммад ибн Усаймин «йелдерді табии андары» атты кітапшасында былай дейді: «Егер сбиді тсіруден болан масат — оны рту болса, жне осы нрсе оан жан рленгеннен кейін болса, оны харам екендігінде еш кмн жо. йткені бл жазысыз жанды лтіруге жатады, ал оны лтіру ран, сннет жне ламалар келісімі бойынша харам етілген".
Имам ибн Жаузий «йелдер кімі» атты кітапты 108-109 беттерінде былай деді: «Некені масаты перзент талап ету болса, алайда р судан бала бола бермейді, егер ол пайда болса, масата жетіледі. Кейін оны дейілеп тсіру некені даналыына айшы келеді. Егер оны тсіру жктікті алашы, оан жан рленбеген кезеінде болса, ол лкен кн болады. йткені жатырдаы нересте кміл, рі толы болайын деп тр. Егер жан рленгеннен кейін оны дейілеп тсірсе, бны кнсі алашыдан да лкенірек болады. Сондытан егер жан рленгеннен кейін оны дейілеп тсірсе, ол бір ммін адамды лтіргендей болады. Алла Таала ранда:
«Тірідей кмілген (рбір) ызды андай кнасы шін лтірілгендігі сраланда»[31] - деді".Сз соы.
Сондытан, й мсылманны ыздары, Аллатан орыдар! Бл ылмысты ылыа андай да бір масат шін болса да адам баспадар! Содай-а аыл-ойа не дінге сйенбейтін тірік еліктеулер мен адастырушыларды шаыруларына алданбадар!
Аударан: Сабиев Талат
жаласы бар...
[1] Идда сзі арап тілінде санау деген маынаны білідреді. Ал шариаттаы маынасы: йел шін ажырасаннан кейін белгіленген мерзімді айтады. йел сол уаыт аралыында кйеуге шыпай, уаытыны біткенін ктеді жне уаыты біткеннен кейін оан баса кйеуге шыуына рсат етіледі.
[2] Тала. 4
[3] Баара. 222
[4] Муслим р-ты.
[5] Бухарйи, Муслим р-ты.
[6] Бухарйи, Муслим р-ты.
[7] Уаиа. 79
[8] н-Насаи жне т.б.
[9]Мутауатир: бір жамааттан кптеген жамааттар риуаят еткен жне оларды кптігінен сол хадисті тірік екендігіне келісулері ммкін болмаан хадис.
[10] Бухарйи, Муслим р-ты.
[11] Абу Дауд р-ты.
[12] Ибн Мжж р-ты.
[13] Муслим, Абу Дауд, Тирмизйи, н-Насайи, Ибн Мжж.
[14]Абу Дауд р-ты.
[15] Роф: "Пайамбарымызды айтан хадисі" деген кімді білдіреді.
[16] Бухарйи р-ты.
[17]Сабын не шампунь сияты нрселер.
[18] Муслим.
[19] Бухарйи, Муслим р-ты.
[20] Дрет ал дегені: истихада анны келгені шін сыл йыну керек емес, тек деттегі дрет алса жетеді. Хсылды тек етеккір біткенде йынады.
[21] Абу Дауд пен н Насаи риуаяты жне бны Ибн Хиббан мен л-Хаким сахих деді.
[22] Муслим, Абу Дауд, Тирмизйи, н-Насаи, Ибн Мжж р-ты. Имам Тирмизи бл хадисті сахих деді.
[23]Абу Дауд, Ибн Мжж, Тирмизи р-ты. Тирмизи бл хадисті сахих деді.
[24]Прокладкалар
[25] Тирмизи.
[26] Яни: ыры кнге дейін келген анды нифас деп есептеп, намаз, оразаны тотататын еді деген маынада.
[27] Абу Дауд.
[28]«Білім жне аыл иелеріні нсаулары» атты кітапты ара.
[29]Баара. 228
[30]Дия: біреуге зиян тигізгндігі шін сол зиян шеккен адама тленетін мал (аша) млшері.
[31]Текуир. 8-9