Бап. Осы Кодексте пайдаланылатын негізгі ымдар

ЖАЛПЫ БЛІМ

Блім. Жалпы ережелер

Тарау. Негізгі ережелер

бап. Осы Кодексте пайдаланылатын негізгі ымдар

1. Осы Кодексте мынадай негізгі ымдар пайдаланылады:
1) адамны тіршілік ету ортасы (бдан рі - тіршілік ету ортасы) - табии, антропогендік жне леуметтік факторларды, адамны тіршілік ету жадайын белгілейтін ортаны (табии жне жасанды) жиынтыы;
2) АТ - адамны ораныш тапшылыы оздырышы;
3) анонимдік арап тексеру - адамды тласын сйкестендірмей медициналы арап тексеру;
4) скери-медициналы ызмет - мемлекеттік органдарды скери немесе арнаулы ызметті болуы замен кзделіп, осы органдарды ызметін медициналы амтамасыз етуге арналан жне олара баынысты болатын скери блімшелеріні, сондай-а олара ведомстволы баынысты мекемелер мен блімшелерді жиынтыы;
5) скери медицина - скери-медициналы ызметті скерлерді бейбіт жне соыс жадайында медициналы амтамасыз етуді зіне масат ттатын, ылыми білімдер (ылыми-практикалы пндер кешені) мен практикалы ызметті жйесін білдіретін медицина жне денсаулы сатау саласы;
6) бас миыны біржола семуі - лкен ми сыарын, дінні, кшірмесін, орта ми мен мишыты оса аланда, миды бкіл атпарыны семуімен атар жретін, бас миы жйке клеткаларыны интегралды функцияларын толы жоалтуы;
7) бейінді маман - клиникалы бейіндегі белгілі бір маманды бойынша сертификаты бар, жоары медициналы білімді медицина ызметкері;
8) вакцинадан кейінгі асыну - организмде вакцина кезеіне байланысты ауыр, траты патологиялы згерістерді клиникалы белгілері;
9) вакцинадан кейінгі реакция - организмде вакцина кезеіне байланысты траты емес патологиялы згерістерді клиникалы жне зертханалы белгілері;
10) дрілік заттар - ауруларды профилактикасына, оларды диагностикалауа жне емдеуге, сондай-а организмні кйі мен функцияларыны згеруіне арналан фармакологиялы белсенді заттарды білдіретін немесе олардан тратын заттар: дрілік субстанция, табии текті дрілік шикізат, дрілік ангро- жне балк німдері, дрілік препараттар, иммунобиологиялы медициналы препараттар.
Дрілік заттара парафармацевтикалар теестіріледі;
11) дрілік заттар айналымы саласындаы субъектілер - азастан Республикасыны занамасында белгіленген тртіппен фармацевтикалы ызметті жзеге асыратын жеке немесе зады тлалар;
12) дрілік заттарды, медициналы масаттаы бйымдар мен медициналы техниканы блшек саудасы - денсаулы сатау саласындаы укілетті орган бекіткен ережелерге сйкес жзеге асырылатын, сатып алумен (келуден баса), сатаумен, блумен, тпкі ттынушыа ткізумен (кетуден баса), жойып жіберумен байланысты фармацевтикалы ызмет;
13) дрілік заттарды, медициналы масаттаы бйымдар мен медициналы техниканы ктерме саудасы - клемі шектелмей, жойып жіберілмей денсаулы сатау саласындаы укілетті орган бекіткен ережелерге сйкес жзеге асырылатын, сатып алумен, сатаумен. келумен, кетумен жне ткізумен (дрілік заттарды халыа ткізуді оспаанда) байланысты фармацевтикалы ызмет;
14) дрілік заттарды дайындау - дріханаларда дрілік трлерді дайындаумен, сондай-а дрілік субстанциялар алумен, дайындалан дрілік заттарды сатаумен, сапасын баылаумен, ресімдеумен жне ткізумен байланысты фармацевтикалы ызмет;
15) дрілік заттарды саудалы атауы - дрілік зат тіркелетін атау;
16) дрілік затты медициналы масаттаы бйымдар мен медициналы техниканы сапасы - дрілік затты, медициналы масаттаы бйымдар мен медициналы техниканы масаты бойынша рекет етуші абілетіне сер ететін асиеттері мен сипаттамаларыны жиынтыы;
17) дрілік затты халыаралы патенттелмеген атауы Дниежзілік денсаулы сатау йымы сынан дрілік затты атауы;
18) дрілік формуляр - денсаулы сатау йымыны басшысы бекітетін, тегін медициналы кмекті кепілді клемін крсету шін дрілік заттарды жеткілікті млшері болуа міндетті йымны бейіні ескеріле отырып алыптастырылан дрілік заттарды тізбесі;
19) дстрлі медицина - дстрлермен бекітілген дістерге негізделген медицина саласы жне медициналы ызметкерлерді ызметі;
20) денсаулы - аурулар мен дене кемістіктеріні болмауы ана емес, ттастай тни, рухани (психикалы) жне леуметтік л-ауаттылы жадайы;
21) денсаулы сатау - ауруларды алдын алуа, рбір адамны дене жне психикалы саулыын сатап, ныайтуа, оны белсенді за жылды мірін олдауа, оан денсаулытан айырылан жадайда медициналы кмек крсетуге баытталан саяси, экономикалы, ыты, леуметтік, мдени, ылыми, медициналы, санитариялы-гигиеналы жне індетке арсы сипаттаы шаралар жиынтыы;
22) денсаулы сатау жйесі - ызметі азаматтарды денсаулы сатау мен медициналы кмек алу ытарын амтамасыз етуге баытталан мемлекеттік органдар мен денсаулы сатау субъектілеріні жиынтыы;
23) денсаулы сатауды басару органдары - азастан Республикасыны денсаулы сатау саласындаы укілетті органы, облысты (республикалы маызы бар аланы, астананы) денсаулы сатау ісін мемлекеттік басаруды жергілікті органдары, медициналы ызметтер органдары;
24) денсаулы сатау йымы - денсаулы сатау саласындаы ызметті жзеге асыратын зады тла;
25) денсаулы сатау саласындаы медициналы сараптама (бдан рі - денсаулы сатау саласындаы сараптама) - денсаулы сатау ызметті ртрлі салаларында ралдарды, дістерді, технологияларды, крсетілетін ызметтерді дегейі мен сапасын белгілеуге баытталан йымдастырушылы, талдамалы жне практикалы іс-шараларды жиынтыы;
26) денсаулы сатау саласындаы стандарттау - стандарттарды, талаптарды, нормаларды, нсаулытарды, ережелерді, сондай-а процестерді, медициналы технологиялар мен крсетілетін ызметтерді сипаттамаларын зірлеу, енгізу жне саталуын амтамасыз ету арылы денсаулы сатаудаы реттілікті отайлы дрежесіне жне сапа дегейіне ол жеткізуге баытталан басарушылы ызмет;
27) денсаулы сатау саласындаы укілетті орган - азаматтарды денсаулыын сатау, медициналы жне фармацевтикалы ылым, медициналы жне фармацевтикалы білім беру, халыты санитариялы-эпидемиологиялы салауаттылыы, дрілік заттар, медициналы масаттаы бйымдар мен медициналы техника айналымы, медициналы ызметтер крсету сапасын баылау саласында мемлекеттік реттеуді жзеге асыратын орталы атарушы орган;
28) денсаулы сатау стандарты - медициналы жне фармацевтикалы ызмет саласындаы ережелерді, жалпы принциптер мен сипаттамаларды белгілейтін жат;
29) диагностика - ауруды диагнозын оюа баытталан медициналы ызметтер крсету кешені;
30) динамикалы баылау - денсаулыты жай-кйін жйелі трде адаалау жне медициналы йымдарда халыа емдеу-профилактикалы кмек крсету;
31) донор - донорлы ан, оны компоненттері, зге де донорлы материал (оны ішінде шует, аналы жасуша) алу жргізілетін, сондай-а реципиентке транспланттау ушін тіндер жне (немесе) азалар (азаларды бліктері) алынатын адам, адамны мйіті, жануар;
32) емдеу - ауруды барысын жоюа, бетін айтаруа жне (немесе) жеілдетуге, сондай-а оларды асынуын болызбауа баытталан медициналы ызметтер крсету кешені;
33) ерікті емделу - науасты немесе оны зады кіліні келісімімен жзеге асырылатын емдеу;
34) жалан дрілік зат - рамы, асиеттері жне баса да сипаттамалары бойынша тпнсаа немесе дайындаушыны айта ндірілген дрілік затына (генерикке) сйкес келмейтін, заа айшы жне дейі олдан жасалан этикеткамен жабдыталан дрілік зат;
35) жеке медициналы кітапша - міндетті медициналы арауларды нтижелері жмыса жіберілу туралы белгі ойылып енгізілетін, халыты декреттелген тобыны кіліне берілетін жеке жат;
36) ЖТБ - жтырылан ораныш тапшылыы белгісі - адамны ораныш жйесіні АТ-дан атты заымдануынан болан патологиялы белгілер байалатын АТ жтырышыны соы сатысы;
37) жпалы жне паразиттік аурулар - тіршілік ету ортасы биологиялы факторларыны адама сер етуі жне ауруды науас адамнан, жануардан сау адама берілу ммкіндігі себепті туындайтын жне таралатын адам аурулары;
38) инвазиялы дістер - адам организмні ішкі ортасына ену жолымен жзеге асырылатын диагностикалау мен емдеу дістері;
39) йод тапшылыы аурулары - азаа йодты жеткіліксіз тсуіне жне организмні йодты жеткіліксіз орытуына байланысты аланша без функциясыны бзылуынан болатын организмні патологиялы жай-кйі;
40) ксіптік ауру - ызметкерді з ебек (ызмет) міндеттерін атаруына байланысты ызметкерге зиянды жне (немесе) ауіпті ндірістік факторларды сер етуінен туындаан созылмалы немесе атты ауру;
41) клиникаа дейінгі зерттеулер - адамны денсаулыы шін ерекше сер етуін жне (немесе) ауіпсіздігін зерттеу масатында сыналатын заттарды немесе физикалы серді, аурулар профилактикасыны, диагностикасы мен емдеуді ралдарын, дістері мен технологияларын зерттеу жніндегі химиялы, физикалы, биологиялы, микробиологиялы, фармакологиялы, токсикологиялы жне баса эксперименттік ылыми зерттеулер немесе зерттеулер сериясы;
42) оамды денсаулы - оамны азаматтарды салауатты мір салтын сруіне. Аурулар мен жарааттарды прфилактикасына, сондай-а тіршілік ету ортасыны олайсыз факторларыны серін болызбауа кш салуын крсететін, халыты психикалы, тни жне леуметтік л-ауатыны кешенді сипаттамасы;
43) маманны сертификаты - адамны наты маманды бойынша ксіптік практикалы медициналы немесе фармацевтикалы ызметті жзеге асыруа даярлыын растайтын белгіленген лгідегі жат;
44) мемлекеттік санитариялы-эпидемиологиялы адаалау - халыты денсаулыы мен тіршілік ету ортасын сатау жне німдерді, процестерді, крсетілетін ызметтерді ауіпсіздігі масатында санитариялы-эпидемиологиялы ызмет органдарыны азастан Республикасыны халыты санитариялы-эпидемиологиялы салауаттылыы саласындаы занамасын бзушылыты алдын алу, анытау, жолын кесу жніндегі ызметі, сондай-а халыты санитариялы-эпидемиологиялы салауаттылыы саласындаы нормативтік ыты актілерді жне гигиеналы нормативтерді саталуын баылау;
45) клиникалы сынау - субъект ретінде адам атыстыра отырып, аурулар профилактикасы. диагностикасы мен емдеу ралдарыны дістері мен технологияларыны ауіпсіздігі мен тиімділігін анытау немесе растау шін жргізілетін зерттеу;
46) консилиум - кемінде ш дрігерді атысуымен диагноз ою. емдеу тактикасын айындау жне ауруды болжау масатында науас адамды зерттеу;
47) контрацепция - аламаан жктілікті алдын алу дістері мен ралдары;
48) пия медициналы куландыру - тексерілетін адамны жеке басы мен куландыру нтижелеріні дрігерлік пиясын медициналы ызметкерді сатауына негізделген, адамды арап тексеру;
49) мамандандырылан медициналы йымдар - мамандандырылан медициналы кмек крсететін йымдар;
50) мжбрлеп емдеу - сот шешіміні негізінде жзеге асырылатын, науасты стационарлы емдеу;
51) медицина ызметкерлері - медициналы ызметті жзеге асыратын жеке тлалар;
52) медициналы-леуметтік оалту - науасты отбасылы жне оамды мірді оса аланда, жмыса араластыруа арналан медициналы, леуметтік жне ебек іс-шараларын кешенді пайдалану арылы науастар мен мгедектерді денсаулыын алпына келтіру;
53) медициналы иммунобиологиялы препараттар - жпалы жне иммунды (аллергиялыты оса аланда) ауруларды зіндік профилактикасына, оларды диагностикалау мен емдеуге, иммунологиялы дістерді кмегімен баса да аурулар мен физиологиялы жай-кйлерді диагностикалауа арналан, сырты орта объектілерінде инфекциялы агенттер мен оларды антигендерін индикациялауа арналан препараттар, иммунды жйе арылы емдік рі профилактикалы серін тигізетін (алу тсіліне арамастан) ан препараттары;
54) медициналы кмек - халыты денсаулыын сатауа жне алпына келтіруге баытталан медициналы ызметтер крсету кешені;
55) медициналы кмекті сапасы - крсетілетін медициналы кмекті халыты сранысына, ылым мен практиканы азіргі заманы даму дегейіне, сондай-а денсаулы сатау саласындаы занамаа сйкестік лшемі;
56) медициналы ызмет - жоары немесе орта ксіптік медициналы білім алан жеке тлаларды, сондай-а зады тлаларды азаматтарды денсаулыын сатауа баытталан ксіптік ызметі;
57) медициналы млікке арналан табель - скери блім (корабль) штатына табельді медициналы млікпен жабдытауды тиісті нормаларын санамаланан немесе тиісті саны крсетілген тізбесі енгізілген блімі;
58) медициналы масаттаы бйымдар - профилактикалы, диагностикалы жне емдеу іс-шараларын жргізу шін пайдаланылатын бйымдар мен материалдар: медициналы рал-саймандар, стоматологиялы, шыынды, тау жне тігін материалдары, бекітетін таыштар мен ралдар, кзге салынатын жне кру абілетін тзейтін линзалар, диагностикалы реагенттер жне басалар;
59) медициналы оалту - организмні бзылан жне (немесе) жоалтан функцияларын сатауа. ішінара немесе толы алпына келтіруге баытталан медициналы ызметтер кешені;
60) медициналы техника - ауруларды профилактикасы, диагностикасы, емделуі, медициналы оалту, медициналы сипаттаы ылыми зерттеулер шін медициналы масатта жекелеген, кешенді немесе жйелі трде олданылатын аппараттар, жабдытар, аспаптар;
61) медициналы йымдар - негізгі ызметі медициналы кмек крсету болып табылатын денсаулы сатау йымдары;
62) медициналы ызметтер крсету - медицина ызметкерлеріні наты адама атысты профилактикалы, диагностикалы емдеу немесе оалту баыттылыы бар іс-имылы;
63) медициналы куландыру - жеке тланы онда ауру бар немесе жоын белгілеу немесе растау, сондай-ак денсаулы жадайын, рекетке абілеттілік, ебекке абілеттілік, ксіптік жне згеде жарамдылы дрежесін айындау масатында арап тексеру;
64) негізгі (мірлік маызы бар) дрілік заттар - халыты басымдыты сранысына, техникалы регламенттерді жне стандарттау жніндегі нормативтік жаттар талаптарына сай келетін, ауіпсіздігі мен клиникалы жне экономикалы тиімділігі жнінен олданыстаы састарыны алдында басымдытары бар, тиісті дрілік трлерде жеіл олжетімді дрілік заттар;
65) туекелді баалау - жпалы жне паразиттік ауруларды оздырыштарды немесе жтырыштарды ену жне таралу ытималдыына, сондай-а оршаан орта факторларыны халыты денсаулы жадайына теріс серіне жне осылара байланысты ытимал медициналы-биологиялы жне экономикалы салдарлара ылыми негізделген баа беру;
66) парафармацевтиктер - рамында емдік млшердегі дрілік заттар бар биологиялы белсенді оспалар;
67) патенттелген дрілік заттар - пайдалану ыы азастан Республикасыны патенттік занамасымен оралатын бірегей дрілік заттар;
68) пациент - крсетілетін медициналы ызметтерді ттынушысы болып табылатын (болып табылан) жеке адам;
69) протездік-ортопедиялы кмек - мгедектерді протездік- ортопедиялы ралдармен амтамасыз ету жніндегі медициналы- техникалы кмекті мамандандырылан трі жне оларды пайдалануды йрету;
70) профилактика ауруларды туындауын, ауруды ерте сатыда асынуын болдырмауа жне азалар мен тіндерді орын алан асынуларын, бзылуларын баылауа баытталан медициналы жне медициналы емес іс-шаралар кешені;
71) психиканы бзылуы (ауру) - адамны бас миы жмысыны бзылуына байланысты психикалы ызметіні бзылуы;
72) реципиент - донорлы ан немесе оны компоненттері йылатын, ер немесе йел адамны донорлы материалы (шует немесе аналы жасуша) енгізілетін не донордан алынан аза (азаны бліктері) немесе тіндер транспланттау жасалатын пациент;
73) санитариялы-карантиндік баылау - адамдар мен жктерді Мемлекеттік шекара арылы етуі кезінде ел аумаына жпалы жне паразиттік ауруларды, сондай-а адам денсаулыына ауіптілігі ытимал заттар мен німді кіргізуге жол бермеу масатында ткізілетін, жктерді санитариялы-эпидемиологиялы жай-кйін жне адамны жай-кйін баылау;
74) санитариялы-ораныш аймаы - елді мекендегі арнаулы масаттаы айматарды, сондай-а нерксіп орындары мен баса да ндірістік, коммуналды жне оймалы объектілерді жаын мадаы оныстану ауматарынан, трын й-азаматты масаттаы йлер мен имараттардан олара олайсыз факторларды сер етуін лсірету масатында бліп тратын аума;
75) санитариялы-індетке арсы (профилактикалы) іс-шаралар -тіршілік ету ортасы факторларыны адама зиянды серін жоюа немесе азайтуа, жпалы, паразиттік ауруларды пайда болуына жне таралуына, жаппай улануды болдырмауа баытталан шаралар;
76) санитариялы-эпидемиологиялы жадай - белгілі бір уаытта белгілі бір ауматаы халыты денсаулыы мен тіршілік ету ортасыны жай-кйі;
77) скрининг - ауруды таралуыны немесе науастанан адамдарды "туекел" топтарын анытау масатында халыа жаппай трде стандартталан сауалнама, арап тексеру жне/немесе зертханалы-ралды зерттеулер жргізу;
78) туелсіз сарапшы - денсаулы сатау субъектілеріні ызметіне туелсіз сараптама жргізу ушін белгіленген тртіппен аккредиттелген жеке немесе зады тла;
79) тегін медициналы кмекті кепілді клемі (бдан рі - ТМККК) - азастан Республикасыны азаматтарына крсетілетін медициналы ызметті азастан Республикасыны кіметі айындайтын тізбесі бойынша бірыай медициналы кмекті клемі;
80) транспланттау - тілдерді жне (немесе) азаларды (азаларды бліктерін) организмні баса жеріне немесе баса организмге ауыстырып салу, сіістіру;
81) туберкулезді жпалы трі - науас адамны сырты ортаа туберкулез бактерияларын бліп шыаруына байланысты айналадаы адамдара ауіп тндіретін ауру;
82) улану - тіршілік ету ортасыны химиялы, биологиялы жне зге де факторларыны атты (бір мезгілді) немесе созылмалы (за) сер етуі кезінде туындайтын адамны ауру жадайы;
83) рпаты болу денсаулыы - адамны толымды рпаты мірге келтіру абілетін крсететін денсаулыы;
84) фармацевтикалы ызмет объектілері - денсаулы сатау саласындаы укілетті орган бекіткен лгілік аидалара сйкес жмыс істейтін дріхана, дріхана пункті, дріхана оймасы, дрілік заттарды уаытша сатау оймасы, оптика дкені, медициналы техника жне медициналы масаттаы бйымдар дкені, медициналы техника жне медициналы масаттаы бйымдар оймасы, дрілік заттар, медициналы масаттаы бйымдар мен медициналы техника ндіру жніндегі йымдар;
85) халыты денсаулыына ауіп тндіретін нім - халыты санитариялы-эпидемиологиялы салауаттылыы саласындаы мемлекеттік орган белгілеген, олданылуы немесе пайдаланылуы кезінде адамны денсаулыына зиянды сер етуі ммкін німні трлері;
86) халыты санитариялы-эпидемиологиялы салауаттылыы саласындаы ызмет - мемлекеттік санитариялы-эпидемиологиялы салауаттылы ызметі органдары мен йымдарыны азаматтарды денсаулыын сатауа баытталан, зіне мемлекеттік санитариялы- эпидемиологиялы баылауды, гигиеналы оытуды, санитариялы- карантиндік баылауды. радиациялы баылауды, санитариялы- эпидемиологиялы нормалауды, туекелді баалауды, санитариялы- эпидемиологиялы мониторингті, санитариялы-эпидемиологиялы сараптаманы біріктіретін ызметі;
87) ытимал ауіпті химиялы жне биологиялы заттар - белгілі бір жадайларда жне белгілі бір шоырлануы адамны немесе адамдарды келешек рпатарына зиянды серін тигізуі ммкін, олданылуы мен пайдаланылуы санитариялы-эпидемиологиялы ережелермен рі нормалармен (бдан рі-санитариялы ережелер) жне гигиеналы нормативтермен регламенттелетін заттар:
88) фармацевтикалы ызмет - денсаулы сатау саласында жзеге асырылатын, дрілік заттарды ауіпсіздігін, тиімділігі мен сапасын амтамасыз етуді, дрілік заттарды ндірісін, жасалуын, жойылуын жне ткізілуін (блінуін) амтитын ызмет;
89) таам німдерін байыту (фортификациялау) - таамды ндылыын арттыру жне адамда тапшы болуынан туындаан ауруларды профилактикасы масатында таам німіне оны ндіру немесе айта деу кезінде друмендерді, минералдарды жне баса да заттарды енгізу;
90) темір тапшылыы анемиясы - организмге таам німдері рамында темірді жеткіліксіз тсуіне, асазан-ішек жолдарыны, несеп жыныс жйесіні жне ан жйесіні кейбір созылмалы аурулары кезінде темірді жоалтуды артуына, темірге деген жоары сраныса негізделген организмні патологиялы жай-кйі;
91) темір тапшылыы анемиясыны профилактикасы - темір тапшылыы анемиясыны алдын алуа баытталан іс-шаралар жйесі;
92) халыты санитариялы-эпидемиологиялы салауаттылыы -тіршілік ету ортасыны адама зиянды сер ету факторлары жо жне оны тіршілік етуіне олайлы жадайлар амтамасыз етілетін кездегі халы денсаулыыны жай-кйі;
93) хирургиялы стерилизациялау - нтижесінде йел немесе еркек рпаты болу абілетін жоалтатын хирургиялы операция.
94) шектеу іс-шаралары, оны ішінде карантин - жпалы ауруларды таралуын болдырмауа баытталан рі ксіпкерлік жне (немесе) зге де ызметті ерекше режимін кздейтін шаралар;
95) індет - жпалы ауруларды детте тіркелетін науастану дегейінен айтарлытай жоары жаппай таралуы;
96) эвтаназия - ауруды беті бері арамайтын жадайда, науасты андай да бір іс-рекетпен немесе ралдармен, соны ішінде дрілік немесе зге де заттарды енгізу арылы, сондай-а міріне дем беріп тран жасанды шараларды тотату арылы з лімін жеделдету туралы тінішін анааттандыру;
97) эпидемиологиялы маызды объектілер - шыаратын німі жне (немесе) ызметі азастан Республикасыны халыты санитариялы-эпидемиологиялы салауаттылыы саласындаы занамасыны талаптары бзылан жадайда халы арасында таматан улануларды жне жпалы аурулар таралуыны пайда болуына кеп соуы ммкін объектілер.
2. зге терминдерді мазмны осы Кодексті жеке баптарында айындалады.