Траты ток машиналары
Орыт Ата атындаы ызылорда мемлекеттік университеті
Таырыбы: Электрлі машиналар
Орындаан: Амангельди Ж.
Абылдаан: Сакитжанов М.
Ызылорда, 2015ж
Электрлі машиналар
Жоспар:
I Кіріспе II Негізгі блім
1)Электрлі машиналар
2) Синхронды машиналар
3) Траты ток машиналары
III орытынды
Кіріспе
Электр машинасы екі режимде жмыс жасайды генератор жне
озалтыш. Олар асинхронды, синхронды, траты ток машиналары.
Асинхронды машиналар генератор, озалтыш, трлендіргіш,
фазареттеуіш, тахогенератор жне автоматика тетігі ретінде
пайдаланылады. Электрлік озалтыштарды ішінде е кп тарааны да
осы асинхронды озалтыш.
Асинхронды озалтышты ойлап тапан орыс инженері М.О.
Доливо-Добровольский болып саналады. (№ 5583 1089 жыл герман
патенті).
Асинхронды озалтыштар рлысыны арапайымдылыы мен
жмысыны сенімділігі арасында адамзат тіршілігінде, иінді біліктерді
айналдыруа механикалы энергияны керекететін ызметтерді брінде
кеінен пайдаланылып келеді.
Электрлі машиналар
Ауылшаруашылыында шады орта мен химиялы зиянды орталарда
жмыс жасай алатын бірден-бір электр озалтыш осы асинхронды
машина ана. Асинхронды озалтыштарды, шфазалы жне бір фазалы
электр желілеріне осу шін шфазалы немесе бір фазалы етіп жасайды.
шфазалы асинхронды озалтыштар роторларыны орамаларыны
трлеріне арай, фазалы немесе ыса тйыталан роторлы
асинхронды озалтыштар деп бледі. Ауылшаруашылыында, негізінде
механикалы энергияны е арзан рі сенімді кзі ретінде ыса
тйыталан роторлы асинхронды электроозалтыштар олданылады.
1,1-сурет. Асинхронды озалтышты ыса тйыталан роторы.
1.2 - сурет. Фазалы роторлы асинхронды озалтышты блшектенген трі: а – статор; в –ротор; с – подшипникты ораныс; d – желдеткіш; е– желдеткіш тесіктер; f – орап стаыштары (клемма); g – жанасу саинасы; h – щеткі рылысы.
Асинхронды машина баса электр машиналары секілді негізінен екі
бліктен трады- статордан жне ротордан. Статор ферромагнит зектен
жне кеістікте зара 700 жасап орналасан ш орамадан трады. зек
арнаулы электротехникалы болаттан жасалан парашалардан
жинастырылан. Ротор зектен жне орамалардан трады. Жмысы пары:
Статорды айналмалы магнит рісіні кш сызытары ротор
орамаларын иып ткенде онда электромагниттік индукция заы бойынша
ЭК пайда болады.
E2 Blv ,
мндаы: В - статор мен роторды арасындаы саылаудаы магнит
индукциясыны рекеттік мні; l -ораманы ойыта жатан блігіні
зындыы (ротор зегіні зындыы); v-роторды айналмалы магнит
рісіне араандаы салыстырмалы сызыты жылдамдыы.
Ротор орамалары тйыталан тізбек райтындытан, ЭК-ті
серінен ротор орамасымен ток жреді:
мндаы Z2 - ротор орамасыны толы кедергісі. Айналмалы магнит рісі статор мен ротор орамаларын ртрлі жылдамдыпен иып тетіндіктен оларды ЭК-тері мен токтарыны жиіліктері де ртрлі болуы керек. Статор орамаларын магнит рісі синхронды жылдамдыпен иып тетіндіктен ондаы ЭК- ті жиілігі
.
Ал ротор орамаларын айналмалы магнит рісі жылдамдыпен
иып теді. Сондытан ротордаы ЭК- ті жиілігі
Асинхронды озалтышты механикалы сипаттамасын трызуа
керекті тедік: Бл рнекті Клосс рнегі деп атайды.
Синхронды машиналар
Синхронды машиналар электр энергиясыны генераторы ретінде
де, озалтыштар ретінде де олданылады. Дегенмен, ол ЭК шфазалы
жйесіні электромеханикалы кзі ретінде кеірек тараан. Дниежзінде
электр энергиясын ндіруді айнымалы тоты синхронды машинесі-
шфазалы синхронды генератор атарады. Синхронды айналыса тсетін
алашы озалтышты тріне арай, турбогенераторлар (механикалы
энергия кзі бу трибунасы), гидрогенераторлар (механикалы энергия кзі
гидравликалы турбиналар) жне дизельгенераторлар (механикалы
энергия кзі-іштен жанатын озалтыш-дизель). Синхронды машинаны
статоры конструкциялы рылымы жаынан шфазалы асинхронды
озалтыштарыны статоры мен бірдей. Ротор конструкциясына
байланысты полюстері айын жне айын емес деп блінеді.
1.3-сурет. Айынполюсті синхронды
машинені роторы: а – полюс; в – оздырыш орама.
1.4-сурет. Айынсыз полюсті синхронды
машинаны роторы: а – полюс; в – оздырыш орама.
озалтышты айналу жиілігіні айналдырушы моменттен туелділігіні,
яни n=f(M) графигінi механикалы сипаттама деп аталатыны белгілі.
Синхронды озалтышты механикалы сипаттамасы айналдырушы
моменттi максимал мніне дейін тзу сызыпен рнектеледі (1.5-сурет,
1-тзу), яни роторды айналу жиілігі статорды айналмалы магнит
рісіні жиілігіне те n = nc.
1.5-сурет. Синхронды озалтыш-
ты механикалы сипаттамасы.
Траты ток машиналары
Траты ток машиналарыгенераторлар жне озалтыш болып
блінеді. Генераторларда механикалы энергия жмсап электр энергиясы,
ал озалтыштарда электр энергиясын пайдаланып механикалы энергия
алынады.
Траты ток машиналары металл сыымдау трытарында, автомобиль, ша, троллейбус, трамвай, электрлік локомотивтерді электр
ондырыларында (генераторлар жне озалтыштар ретінде), пісірістіру
жмыстарында (генераторлар) олданылады. Бдан баса траты ток
машиналары автоматы басару рылыларында жне ртрлі
механизмдерді айналу жиіліктерін лшеуде олданылады.
Траты ток машиналарыны кернеулері мен уаты ртрлі болып
келеді: мысалы, автомобиль генраторларыны кернеуі 7 В те уаты
500...800 Вт, трамвай жне троллейбустарда электрлік озалтыштарды
кернеуі 550 В те уаты 45 кВт-а дейін, электрлік локомотив
озалтыштарыны кернеуі 3 кВ те уаты 450...550 кВт.
Траты то озалтыштары, негізінде айналу жылдамдыын ке
ауымда аырындап реттеу ммкіндігі боландытан, біртіндеп згертуді
амтамасыз ететін электр жетектерінде, сондай-а арнайы рылыстаы
есептеу жне басару машинелеріне олданатын шаын жргізгіштер
ретінде олданады.
1.6сурет. Траты ток машинесі блшектенген кйде: а-статор; в-ротор (якорь) коллекторымен;
с-айглек аланы; d-щетка рылысы; е-щеткі.
Ауылшаруашылыы ндірісінде траты то машиналары іс жзінде
олданылмайды десе де болады. Сырымалы щеткелі тйіспелі тетіктері
ауылшаруашылыыны ылалды жне шады орталарда (сиыр, шоша,
тауы) жне т.б. орындарда оларды арынды ажалуына сотырады.
Мндай жадайларда траты то озалтыштары трамвайларда жне
баса да клік трлерінде де ке олданыс тапты, оларды айналу
жылдамдыын бояу, немді, ке ауымда реттеу мен орнынан озалу
кезінде жмыса осу моменттеріні жоарылыы, оларды кеінен
пайдалануа ммкіндік береді. Траты то озалтыштарыны жргізу
моменті кішкене айналым жиілігін реттеу шегі мейілінше аз асинхронды
озалтыштара араанда, зор артышылыы оларды реттелетін электр
жетекте тедесі жо етеді.
Орытынды
Траты ток машиналары баса да электр машиналары секілді
озалмайтын статордан жне айналмалы ротордан трады. детте
статорды сыртында машинаны аптамасы болады. Машинаны
аптамасына оны іш жаынан негізгі магнит полюстері бекітіледі.
Магнит полюстеріні ішкі ортасына ротор орналастырылады. Траты ток
машиналарында роторды якорь деп атайды. Якорь жа болат
парашалардан жиналан зектен жне орамалардан трады. Якорь білікке
отырызылады да аптамаа ішпек аландары арылы статылады.
Білікке якорьды жаласы ретінде коллектор отырызылады. Коллектор
бір - бірінен жне біліктен миканитпен ошауланан мыс тіліктерінен
тратын цилиндр. Коллектор тіліктерiне якорь орамаларыны штары
шыарылып, днекерленген. Якорь орамалары тзаты жне толынды
деп аталатын екі трде жасалады
Пайдаланылан дебиеттер:
1. 1. Электротехника / Под. Ред. В.С. Пантюшина М. Наука и техника. 2001 г. -45 с.
2. 2. Борисов Ю.М. Электротехника. – М.: Наука и техника. 1198 г. -350 с.
3. 3. Фотиев М.М. Электроприводов и электрооборудование металлургических и литейных цехов. - М.: Металлургия, 1183г.
4. 4. Касаткин А.С. Немцов М.В. Электротехника. – М. Изд. Мир. 2000 г. -440 с.
5. 5. Сборник задач по электротехнике и основам электротехники. / Под. Ред. В.С. Пантющина – Наука и техника.1199 г. -220с.