I-тарау. БІРІНШІ ДНИЕЖЗІЛІК СОЫСТАН

Мшімбаев С. М.

ЕУРОПА ЖНЕ АМЕРИКА

ЕЛДЕРIНI АЗIРГI ЗАМАН ТАРИХЫ

(1918–1945 жж.)

Оулы

Алматы

ББК 63.(4)+63.3(7)я73

М 34

Пiкiр жазандар:

тарих ылымдарыны кандидаты, доцент Ккебаева Г.К.Тарих ылымдарыны кандидаты, доцент Маашева К.Н.

М 34 Мшiмбаев С.М.

Еуропа жне Америка елдерiнi азiргi заман тарихы (19171945ж.ж): Оулы.– Алматы: Нр-пресс, 2007.– 194 бет.

ISBN 9965-12-997-5

Еуропа жне Америка елдерiнi азiргi заман тарихы – бiрiншi кезеiне арналан оулыта соы жылдарда жары крген зерттеулерге сйене отырып, ХХ асырды бiрiншi жартысындаы болан тарихи процесстердегi экономикалы-леуметтiк жне саяси згерiстерге тоталады. Жеке капиталистiк елдердi тарихына талдау жасалып, капитализмнi дамуындаы згерiстерге тоталды. 1917-1945 жылдардаы КСРО-даы социализмнi орнауы жне оны даму ерекшелiктерi мен 1937-1938 жылдардаы Сталиннi уын-сргiн саясатындаы шынды айтылады. Екiншi дниежзiлiк соыс арсаындаы халыаралы атынастардаы згерiстер, екiншi дниежзiлiк соысты басталуы, 1939 жылы кеес-герман келiсiмi, Еуропаны блiсу саясаты. µлы Отан соысы жылдарындаы КСРО халытарыны ерлiк кресi, соысты аяталуы мен орытындысы. Авторды жаа кзарастары зiнi жеке ойы екенiн ескертедi.

Оулы малiмдерге, тарих факультеттерiнi студенттерiне жне жалпы тарих мамандарына арналан.

ББК 63.3(4)+63.3(7)я73 © Мшімбаев С. М., 2007.

ISBN 9965-12-997-5

КIРIСПЕ

Еуропа жне Америка елдерiнi азiргi заман тарихы оу ралы авторды л-Фараби атындаы аза лтты университетiнi тарих факультетiнде кп жылды дрiс оуыны нтижесiнде жазылды.

Еуропа жне Америка елдерiнi азiргi заман тарихыны бiрiншi кезеi 1918-1945 жылдар аралыын амтиды. Бл кезе ХХ асырды бас кезiндегi капиталистiк оамны негiзгi зектi мселелерiн арастырады. азiргi заман кезеiндегi iргелi згерiстердi мазмнына, оны iшiнде экономикалы-леуметтiк жне саяси дамуа тоталады. Бiрiншi дниежзiлiк соыстан кейiнгi халыаралы атынастарды, Германиядаы араша революциясы мен Ресейдегi 1917 жылы азан ткерiсiнi дниежзiлiк лемге тигiзген серi жне жаа оамды-саяси дамулары арастырылады. 1918 жылы капитализмнi тратануы, экономикалы дадарыс жылдарындаы iрi капиталистiк елдердегi экономикалы-леуметтiк згерiстер аныталады. азiргi заман кезеiндегi басты оиалар – капитализмнi мемлекеттiк реттеу механизмi, АШ-таы «жаа баыт» саясаты, Италиядаы корпоративтiк-мемлекеттiк жйе дрiс барысында ке амтылады. Франция мен Испания тарихындаы халы майдан кезеi, Орталы жне Отстiк Шыыс Еуропа елдерiндегi жаа туелсiз мемлекеттердi рылуы, буржуазиялы саяси партияларды саясаты крсетiледi.

Еуропа жне Америка елдерiнi азiргi заман тарихыны бiрiншi кезеiне арналан бл оу ралында соы жылдарда жары крген зерттеулерге сйене отырып, жалпы тарихты зектi мселелерiне кiл аударылды. Автор ХХ асырды бiрiншi жартысында болан тарихи процестердегi экономикалы-леуметтiк жне саяси згерiстерге тоталады. Оу ралында 1918-1945 жылдар аралыындаы революциялы рлеу кезеi, 1918 жылы Германиядаы араша революциясы, оны сипаты, екi соыс аралыындаы халыаралы атынас, КСРОны сырты саясатыны принциптерi, халыаралы атынастарды жаа стратегиясы мен тактикасындаы згерiстер, ХХ асырды 30-жылдарындаы капиталистiк оамдаы дадарыс, оны шыу себептерi, буржуазиялы реформа, мемлекеттiк реттеу, жаа даму моделi, мемлекеттiк-монополиялы капитализмнi жаа даму лгiсi фашистiк Италия мен Германиядаы корпоративтiк-монополияны дамуы, АШ-таы Ф.Рузвельттi «жаа баыт» саясаты арастырылды. Франциядаы халы майдан кезеi, фашизмге арсы крестегi жаа баыт, бiрттас антифашистiк майдан ру мселелерi соы жылдардаы тарихнамадаы жаа кзарастар негiзiнде жазылды.

Еуропа жне Америка елдерiнi азiргi заман тарихыны бiрiншi кезеiндегi iрi оиаларды бiрi - 1917 жылы Ресейдегi азан ткерiсiнен кейiнгi Кеестiк Ресейдi тарихы тыш рет енгiзiлiп отыр.

ХХ асырды 20-30 жылдары КСРО халытарыны тарихында елеулi оиалара толы болды. Осыан орай, автор азан ткерiсiнен кейiнгi социализм ру жолындаы крес, В.И.Лениннi социализм рудаы жоспары, жаа экономикалы саясат, кiметтiк билiк шiн болан тап кресiнi тарихи процесс ретіндегі мазмны мен мнiне тоталады. КСРО-даы азамат соысы, социализмнi негiзiн алау жолындаы БКП(б) кресi мен басшылыы атап крсетіледі. КСРО-ны рылуы, бiрiншi жне екiншi бесжылдытарды орытындылары жаа тарихи кзараста айтылады.

КСРО тарихындаы 1937-1938 жылдардаы уын-сргiн саясаты, И.В.Сталиннi жеке саяси кзарасы мен оны саясатына деген жаа кзарастара соы жылдардаы жасырын болып келген мраат жаттарына жне зерттеулерге сйене отырып баа берiлдi.

Екiншi дниежзiлiк соыс арсаындаы халыаралы атынастаы болан згерiстер, жаа соыс аупi, фашизмнi ке трде таралуы, КСРО кiметiнi сырты саясатындаы жымды ауiпсiздiк принципi реакция мен фашистiк топтарды уаытша болса да бседеуіне келдi. 1939 жылдардаы саяси дадарыс, Мюнхен келiсiмi, екiншi дниежзiлiк соысты басталуы, соысты мнi мен орытындысы жаа тарихи кзараста жазылды.

Сонымен атар, КСРО халытарыны лы Отан соысы жылдарындаы фашистiк Германия мен Жапонияны таландаудаы рлi, екiншi дниежзiлiк соысты аяталуы, соыстан кейiн дниежзiлiк айта рулар айтылды.

Еуропа жне Америка елдерiнi азiргi заман тарихы (19181945 жж.) тыш рет аза тiлiнде жазылып отыр. Сондытан ХХ асырды бiрiншi жартысындаы азiргi заман тарихындаы болан тарихи процестерге жазылан ой мен кзарастар авторды жеке ойы деп тсiну керек. Автор з ойын тпкiлiктi деп ойламайды, баса зерттеушiлер мен мамандар осы оу ралындаы кзарастара з ойлары мен пiкiрлерiн осып жатса, азiргi заман тарихыны зектi мселелерiн шешуге зор лес осылан болар едi.

I-тарау. БІРІНШІ ДНИЕЖЗІЛІК СОЫСТАН