Герман – Польша соысы
Соысты алашы кезеi (1939–1941 жж.). 1939 жылы тамыз айыны 31-і кнi Германияны Польша шекарасы маындаы Глейвиц (Гливще) аласында поляк скерлеріні киімін киген эсэсшілер Гитлердi нсауымен алалы радио йiне шабуыл йымдастырды. Эфир арылы поляк тiлiнде сз сйлеп, Германияа Польша шабуыл жасап, радио йiн басып алды деген хабар таратты. Шын мнiнде бл Польшаа арсы йымдастырылан арандатушылы болатын. Осыдан кейiн Гитлер зіні Польшаны басып алу шiн жасаан «Вайс» соыс жоспарын iс жзiне асыруа кiрiстi.
1939 жылы 1 ыркйек кнi фашистiк Германия Польшаа баса-кктеп кiрдi. Польша халы бiрiншi болып фашистiк Германияа арсы з Отанын орауа шыты. скери кш те емес едi. Себебi, бл соыса Германия жасы дайындыпен келдi. Германия Польшаны жаулап алу шiн 1,6 млн адам, 62 дивизия, оны iшiнде 7 танк дивизиясы, 2,8 мы танк, 6 мы р трлi зебiректер, жне 2 мы самолет дайындады. Ал Польшаны соыс басталан кезде 1 млн скері, 24 жаяу скер дивизиясы жне 12 бригада рамы, сонымен бiрге 4300 р трлi зебiрек, 220 жеiл танк, 800 самолеттерi бар еді.
Фашистiк Германия скерлерi ке трде шабуыл бастады. Польша скерлерi з жерiн айтарлытай ерлiкпен орап, арсылы крсетiп жатты. ыркйектi 7-і кнi Польша скерлерiнi азантай тобы Вестерплятте тбегінде айтарлытай ерлiк крсетiп, немiс скерлерiнi шабуылына тойтарыс бердi. 8 ыркйекте фашистiк Германия скерлері Варшава аласын оршауа алды. Байыры Польша мемлекетiнi астанасыны трындары асан айсарлыпен крестi. Варшава аласы шiн шайас 20 кнге созылды.
Польша халы ерлiкпен кресiп жатанда, 17 ыркйек кнi етi Сталиннi бйрыымен Кеес кiметіні скерлерi Батыс Украина мен Батыс Белоруссияны халын азат етемiз деген сылтаумен Польшаа соыс жариялап, жаулап алды. Сонымен атар, Кеес кіметі Германиямен араатынасты жасартуа тырысты. 18 ыркйекте КСРО мен Германия Польша жерiндегi бiрiккен соыс имылдары 1939 жылы 23 тамыздаы Герман– Кеес келiсiмiне ешандай айшы келмейдi деп млiмдедi. Польша мемлекетi Германия мен КСРО-а арсы соысуа мжбр болды.
27–28 ыркйекте Варшаваны оршаан немiс-фашист скерлерi аланы аяусыз бомбалап, жауан оты астына алды. Ежелгi Варшава толы иратылды. 60 мы адам лдi. 28 ыркйек кнi Варшава гарнизоны лады. Герман–Польша соысыны нтижесінде Польша кiметi жеiлiске шырады.
Польша кiметi амалсыздан шет елге эмиграцияа кетуге мжбр болды. 1939 жылы ыркйектен 1940 жылды маусымына дейiн генерал Сикорский бастаан Польшаны эмиграциялы кiметi Парижде болды. Германия Францияны басып аланнан кейiн Польша кiметi Лондон аласына кштi. Екiншi дниежзiлiк соыс жылдарында польша халы немiсфашист оккупациясына арсы арулы крес жргiздi. Антифашистiк одаа осылан Польшаны эмиграциялы кiметi Польша халыны фашизмге арсы кресiне басшылы жасап, фашистiк Германияны таландауа айтарлытай лесiн осты.
ажайып соыс саясаты.Екiншi дниежзiлiк соыс басталаннан кейiн Франция мен Англия кiметi 3 ыркйек кнi здерiнi Польша мемлекетiмен келiсiмі негiзiнде Германияа соыс жариялады. Бл соыс тарихта «ажайып соыс» деген атпен аталды. Себебі, бл соыс андай да бір скери ісимылды болмауымен сипатталан еді. Француз армиясы мен Франция жерінде тран британды экспедиция корпусыны кші басым боланымен, олар Германияа арсы шабуыл бастауа рекет те жасаан жо.
Аылшын-француз командованиесі Германияа арсы титытатуа баытталан созылмалы соыс жргізуді жне теіз блокадасын жргізу арылы біртіндеп басым тсуді кздеген болатын. Сонымен атар, аалшын-француз империалистері Германия агрессиясын шыыса – Кеес кіметіне арай баыттау мітінен де бас тартан жо еді.
Германияны батысында Франция мен аылшындарды 110 дивизиясы шабуылды ктiп жатты. Ал, Германия бан арсы бар боланы 23 дивизиясын стады. Франция мен Англия кiметтерiнi «ажайып соыс» саясаты Польша жеiлгеннен кейiн де жаласты. Фашистiк Германия бл саясатты зiне тиiмдi екенiн бiлгеннен кейiн, Франция мен Англиядан ш алу саясатын iс жзiне асыру шiн, яни Франция мен Англияны жаулап алу масатымен «Гельб» («Желтый») атты жоспара ол ойды. Бл жоспарды масаты - «Англияны тiзе бктiру, Францияны таландау» болатын. Сол кезде Шарль де Голль Франция кiметiнi саясаты туралы былай дедi: «Франция кiметi шiн Гитлерден грi, Сталин негiзгi жау». Бл саясатты мнi антисоветтiк еді. Бан 1939–1940 жылдарда болан Кеес– Фин соысы кезiнде Франция мен Англия кiметiні Финляндияны олдауы длел бола алады. Кеес–Фин соысы
1940 жылы 12 наурызда аяталды. Бл соыс Кеес скерлерiн кп шыына шыратып, Кеес кiметiнi соыса дайын еместiгiн крсеттi.
Германияны Францияны жаулап алуы.1940 жылы 5 маусымда немiс-фашист скерлері Дюнкерк оранындаы француз скерлерiн таландаан со, ешандай арсылы крместен Парижге баыт алды. 1940 жылды 6 маусымында астыртын жмыста жрген Франция Коммунистік партиясыны Орталы комитеті Франция астанасына атерлі жадай тніп транын ескере отырып, кіметке з млімдемесін тапсырды. Мнда: «Коммунистік партия Парижді неміс басыншыларына берілуін сатынды деп санайды. Ол Парижді орауды йымдастыру бірінші кезектегі лтты міндет деп есептейді» деп жазылан. Компартия «соыс сипатын згертуді, оны бостанды пен отанны туелсіздігі шін лт-азатты соыса айналдыруды» талап етті. кімет бл сыныстара жауап айтармады. Ол 1940 жылды 10 маусымында Парижден Отстiк Батыстаы Бордо аласына ашып кеттi. Сол кнi фашистiк Италия Францияа соыс жариялады.
1940 жылы 16 маусымда Францияны премьер-министрi Петэн Германия алдында жеiлгендiгiн мойындап, келiсiмге шаырды. Бл кн Франция тарихындаы аралы кндердi бiрi болып алды. кіметті мндай имылы Франция халыны лтты намысын ктерді. 1940 жылы 22 маусымда Компьен орманындаы 1918 жылы бiрiншi дниежзiлiк соыста жеген Франция, жеiлген Германия ол ойан тарихи темiржол вагонында жиырма екi жылдан кейiн жеген Германия мен жеiлген Франция арасында француздар шiн масара келiсiмге ол ойылды. 25 маусымда Рим аласында Италия–Франция келiсiмiне ол ойылды. Бл «ажайып соыс» саясатыны орытындысы болатын.
Гитлер Францияны жаулап аланнан кейiн Англияны тiзе бктiру шiн 1940 жылды 16 шiлдесінде «Теiз арыстаны» атты соыс жоспарына ол ойды. Бл жоспар бойынша Англияны лсiрету шiн теiзде соыс имылдарын жргiзе отырып Англияны уеден шабуыл жасап рейлендiру едi. 1940 жылы 15 ыркйекте Лондон жне баса алаларды бомбалауа немiстердi 1000-а жуы самолеттерi атысты. Англия премьер-министрi У.Черчилль халыты Отан орауа шаырып, айтарлытай арсылы крсеттi. уе соысы барысында немiстер 1700 самолетiнен айрылды. Теiзде аылшындар немiстердi бiрнеше соыс кемелерiн жойды. Гитлер Англияны тiзе бктiре алмааннан кейiн, КСРО-а арсы соыса дайындыа кiрiстi. 1939–1940 жылдардаы Еуропадаы соыс имылдары барысында Германия кптеген елдердi жаулап алып, з стемдiгiн толы орнатты.
Еуропада Германияны жаулап алан елдерi: Польша, Дания, Нидерланды, Люксембург, Франция, Греция, Югославия, Албания, Чехословакия. Германияны одатастары: Италия, Болгария, Румыния, Венгрия. КСРО-ны рамына кiрген елдер: Латвия, Литва, Эстония, Батыс Украина жне Батыс Белоруссия, Солтстiк Буковина.
§ 2. лы Отан соысы (1941–1945 жж.)
Германияны КСРО-а шабуылы. 22 маусым, 1941 ж. Гитлер Батыс Еуропа елдерiнi кбiнжаулап аланнан кейiн, КСРО-ны (Кеес Социалистiк Республикалар Одаы) жаулап алуа дайындыа кiрiстi. 1940 жылы 18 желтосанда КСРО-ны ыса мерзiмде басып алу масатында дайындалан «Барбаросса» жоспарына ол ойды. Бл жоспар бойынша Германия КСРО-а арсы негiзiнен ш баытта шабуыл жасап, 8–10 апта ішінде соысты аятау керек болды. Бiрiншi баыт - Ленинград, екiншi баыт - Мскеу, шiншiсi - Киев алалары. Соысты тпкi масаты - социалистiк ел КСРО-ны жою еді. 1941 жылы «Барбаросса жоспарын» жзеге асыру шiн КСРО шекарасына 190 дивизия, оны 153 дивизиясы Германиядан, 5,5 млн адам, 47 мы зебiрек, 4300 танк жне 5 мы скери самолеттер шоырландырылды. Мндай арулы кштi жинатау адамзат баласыны тарихында брын-соды болмаан. Кеес кіметі Фин соысынан кейiн ана скери кштердi айта рып, жаа ару-жаратармен жабдытауа кiрiсе бастаан едi.
Соыс арсаында КСРО-ны скер атарында 5,3 млн адам болды. Батыс шекарада 2,7 млн адам, 170 дивизия, 147 танк жне 1510 самолет, 375 р трлi зебiректер болды. Осы кезде Кеес Армиясыны атарын тазарту мен репрессия ке етек алды. Кеес Армиясыны атарындаы 5 маршалды шеуi репрессияа шырап (М.Н.Тухачевский, В.К.Блюхер, А.И.Егоровтар), атылды. 1937–1938 жылдардаы репрессия барысында 40 мы скер басшылары ттындалды. 1941 жылы соыс басталарда скери жне саяси басшыларды 70–75%-ы жаадан келген, тжiрибелерi жо жас адамдар болды.
Сталин лы Отан соысы арсаында кптеген ателiктер жiбердi. Бiрiншiден, Гитлер КСРО-а шабуыл жасайды деп ойламады. Екiншiден, соыс арсаында шет елден келiп жатан апарат млiметтерiне сенiмсiздiкпен арады. Соысты басталуына бiр апта аланда 1941 жылы 14 маусымда ТАСС-ты «Германия КСРО-а соыс ашады деген сек ешандай шындыа жатпайды» деген млiмдемесi жарияланды. Кеес Армиясыны батыс шекарадаы блiмдерi толы скери дайындыа келтiрiлмедi. Гитлер Сталиннi сенiмiне толы кiрiп аланнан кейiн, соысты бастауа кiрiстi.
1941 жылы 22 маусымда таертегi 3 саат 30 минутта, Германия шабуыл жасаспау туралы Кеес–Герман шартын бзып, соыс жарияламастан КСРО жерiне опасыздыпен басып кiрдi. Баренц теiзiнен ара теiзге дейiнге аралыта орасан зор шайас басталды.
Жау соысына бiрiншi болып шекарадаы 485 застава арсы трды. Бл застава Белоруссияны батысында орналасан болатын. Жау кштерiнi басымдыына арамай, оларды бiрде-бiреуi бйрысыз з орындарын тастап кетпестен, соы арулары аланша шайасты. Оларды брi аза болды. Брест аласыны оранысы кеес жауынгерлерi ерлiгiнi жарын мысалы болды. Жан-жатан тгел оршауда алан олар азытлiксiз, сусыз бiр ай немiс-фашист скерлерiнi шабуылдарын тежеп трды. Олар: майор П.М.Гаврилов, капитан Зубачев, полк комиссары Е.М.Фомин, азастанды .Жматов пен Е.Фурсовтар еді. Кеес скерлерi кескiлескен табанды крес жргiзе отырып, шегiнуге мжбр болды.
22 маусым кнi кндiзгi саат 12-де елiмiздi барлы радиостанциялары Кеес кiметi атынан сйлеген В.М.Молотовты кеес халына ндеуiн таратты. ндеуде фашистiк Германияны тосыннан соыс ашанын, оны тпкi масаты кеес халын лдыа кндiру екенiн айта келiп, «Бiздi iсiмiз адал, жау жеiлуi керек, жеiс бiздiкi» деп аятады. Елдi батыс блiгiнде соыс жадайы енгiзiлдi. КСРО халы Комиссарлары Кеесi мен БКП(б) Орталы Комитетi 1941 жылы 29 маусымдаы млiмдемесiнде кеес халын елiмiзді рбiр сйем жерін орап алуа, майдандаы скерлерге жан-жаты кмек йымдастыруа шаырып, елдi бкiл мiрiн майдан мдделерiне баындыру керек екенiн айтты. «Брi де майдан шiн, брi де жеiс шiн» деген ндеу бкiл кплтты кеес халыны жауынгерлiк ранына айналды.
1941 жылы 30 маусымда КСРО-ны соыс жылдарындаы барлы кiмет билiгi шоырландырылан мемлекеттiк ттенше жоары органы - Мемлекеттiк ораныс Комитетi (МК) рылды. Бан И.В.Сталин (траасы), В.М.Молотов (траасыны орынбасары), К.Е.Ворошилов, Г.М,Маленков, Л.П.Берия, Л.М.Каганович кiрдi. Кейiн Н.А.Булганин, Н.А.Вознесенский, А.И.Микоян енгiзiлдi. МК арулы креске стратегиялы басшылыты Жоары Бас олбасшы Ставкасы арылы жргiзiлдi. Бас Ставканы И.В.Сталин басарды.
1941 жылы 3 шiлде кнi И.В.Сталин радио арылы сз сйлеп, соысты алашы кндерiндегi иындытарды, кеес скерлерiнi шегiну себептерiн тсiндiрдi. Елдi экономикасын соыс жадайына кшiру шiн 1941 жылы 24 маусымда БКП(б) Орталы Комитетi Саяси бюросыны шешiмi бойынша батыс аудандардаы ндiрiстi шыыс аудандара кшiру (эвакуация) жнiндегi Кеес рылды, оны траасы болып Н.М.Шверник таайындалды. 27 маусымда БКП(б) Орталы Комитетi мен КСРО Халы Комиссарлар Кеесi «Адам рамы мен баалы млiктi кшiру жне оларды йымдастыру тртiбi туралы» аулы абылдады. 1942 жылды атар айында шыыс аудандара 1523 нерксiп орындары, оны iшiнде 1360 соыс нерксiп орындары кшiрiлдi. Осы нерксiп орындарыны кбi азастана да кшiрiлдi. 1941 жылы желтосан айында Луганск аласынан кшiрiлген нерксiп орындарыны негiзiнде рылан Алматы ауыр машина жасау заводы алашы нiмдерiн соыс майданына жнелттi.
БКП(б) Орталы Комитетi 1941 жылы шiлдеде «Жау скерлерiнi тылында крес йымдастыру туралы» арнаулы аулы абылдады. Осы аулы негiзiнде жау басып алан барлы айматарда астыртын йымдар мен партизан рамдарыны ке жйесiн ру жнiнде лкен йымдастырушылы жмыс ке етек алды. Жау тылында бкiлхалыты соыс рiстедi.
Кеес халытарыны жауа арсы кресте Отан сйгiштiк сезiмін тудыратын плакаттар мен ндер кптеп шыарылды. Сондай плакатты бiрi – И.Тойдзенi «Отан-ана шаырады» («Родина-мать зовет»), композитор А.Александров пен аын В.Лебедев-Кумачев шыаран жне халы гимнiне айналан «асиеттi соыс» («Священная война») нi кеес халытарын жеiске шаырып, жаа рух берiп отырды.
Антигитлерлiк бiрлiк.лы Отан соысы басталаннан кейiн КСРО з жаынан фашистiк Германияны жеу шiн одатастар табуа кш салды. АШ жне лыбритания басшылары егер Фашистiк Германия соыста жеген кнде, з елдерiне тiкелей ауiп тнiп, Германияны жаулап алуы ммкiн екенiн тсiндi. Сондытан Германия мен оны одатастарына арсы бiрiгiп, соы беру арылы дниежзiн фашизм аупiнен сатап алу керек екенiн тсiндi. Антигитлерлiк бiрлiк ру алдында АШ жне лыбритания басшылары Ф.Рузвельт пен У.Черчилль КСРО халытарыны Германияа арсы соысына «бл соыс азатты жне антифашистiк соыс» деген анытама берді. Мндай анытама беру антигитлерлiк бiрлiктi рылуына келдi. У.Черчилль 1941 жылы 22 маусымда радио арылы сз сйлеп, «Коммунизмге арсы болан адамны бiрi мен болатынмын... бiра азiргi соыс менi ойымды кейiнге алдырды, Ресейге тнiп отыран ауiп ерте АШ пен лыбританияа тнеді. Орыс халыны батыл арсылыы Отан шiн болып жатыр. Ал Отанын орау рбір адамны ерiктi жне азаматты борышы, бл барлы халытарды басынан тетін асиеттi iс» десе, АШ президентi Ф.Рузвельт 24 маусым 1941 жылы «Гитлерден орану бiздi елдi алдындаы асиеттi мiндет, туелсiздiктi орау фашизмге арсы соысып жатан елдердi ана асиеттi борышы болып оймай, барлыымызды масатымыз болуы тиіс... » деген болатын. Олар АШ жне лыбритания кiметтерiнi атынан КСРО-а кмектесуге дайын отырандарын бiлдiрдi.
1941 жылды 12 шiлдесінде лыбритания Германияа арсы соысып жатан КСРО-а кмектесу шiн аылшын–кеес келiсiмiне ол ойды. 1941 жылы 2 тамызда АШ з жаынан КСРО-а экономикалы кмек крсетуге келiстi. Сйтiп, антигитлерлiк бiрлiк рылды. Бл бiрлiкке Чехословакия мен Польшаны Лондондаы эмиграциялы кiметтерi осылды.
Олар КСРО жерiнде Германияа арсы бiрiгiп кресу шiн з скерлерiн руа келiстi.
Атлантты хартия.1941 жылы тамыз айында Антлант мхитыныКанада жаасындаы бiр алада АШ президентi Рузвельт пен лыбритания премьер-министрi Черчилль кездестi. Екi ел басшылары з елдерiнi соыса кзарасы туралы бiрiккен млiмдеме жасады. Онда АШ жне лыбритания «...баса елдердi жерiн басып алуа еш уаытта бармайды, сонымен атар баса халытарды егемендік ытарын сыйлайды, р ел зiн-зi басару ытарын сатай отырып, демократиялы мемлекет руа ылы» – делiнген.
АШ жне лыбритания кiметтерi «соыс аяталаннан кейiн дниежзiнде бейбiтшiлiк орнату, фашизмдi таландау, ол шiн антигитлерлiк бiрлiк ру масатында бар кштерiн салады» деп сендiрдi. Атлант жаасындаы кездесудегi АШ жне лыбритания басшыларыны млiмдемесiн КСРО кiметi олдады. Сйтiп, Атлантты хартия млiмдемесiне ш лы держава осылып, антигитлерлiк бiрлiк рылды. Соыс жылдарындаы фашистiк Германия мен оны одатастарына арсы крестегi мселелердi ш лы держава елдерiнi басшылары Рузвельт, Черчилль жне Сталин аылдасып, шешiп отырды. Кейiннен Атлантикалы хартияа, антифашистiк, антигитлерлiк бiрлiкке баса елдер де кiрдi.
1941 жылы 27 ыркйекте КСРО Шарль де Голль бастаан Францияны арсылы йымын мойындады. КСРО гитлерлік Германияа жне оны одатастарына арсы кресте француздара жан-жаты кмек крсететiнiн бiлдiрдi. Францияны туелсiздiгiн алпына келтiру шiн фашистiк Германияа арсы бiрiгiп, кресті жаластыратынына сендiрдi. Шарль де Голль бан жауап ретінде КСРО жне оны одатастары жаында орта жауды толы жегенге дейiн кресіп, КСРО-а жан-жаты кмек крсетiп отыратынын айтты. 1941 жылды кзiнде антигитлерлiк бiрлiк жаында КСРО, АШ, лыбритания жне Франция фашистiк Германияа арсы креске шыты. Антигитлерлiк бiрлiктi жаласы ретiнде жне КСРО-а наты кмек крсету аында 1941 жылы ыркйек-азан айларында Мскеу аласында АШ, лыбритания жне КСРО сырты iстер министрлерiнi конференциясы ттi. Мскеу конференциясында АШ жне лыбритания кiметi ленд-лиз туралы за бойынша КСРО-а 3500 самолет, 4500 танк жне азы-тлiк кмегiн крсетуге келiстi. КСРО ленд-лиз туралы за бойынша 1941 жылды 7 арашасынан бастап кмек ала бастады. АШ пен лыбританиядан кмек ш жолмен жеткiзiлдi. Бiрiншiсi, Солтстiк мзды мхит арылы Мурманск жне Архангельск аласына, екiншiсi, Отстiктен Иран арылы, шiншi жол иыр шыыстан Владивосток аласына жеткiзiлдi.
лы Отан соысы жылдарындаы iрi шайастар. Ленинградты басып алуа гитлершiлнеміс скерлерінібасшылыы айрыша саяси мн бердi. Ленинград Ресей тарихында орны ерекше ала боландытан, оны орау кеес басшылары шiн де аса маызды еді. Жздеген мы ленинградтытар ыса мерзiмде жауынгерлермен осылып, аланы алынбас амала айналдырды. 1941 жылы 8 ыркйекте Шлиссельбургтi басып алан жау Ленинградты оршап алды. ала 900 кндiк оршауда алды. заа созылан оршау ала халын те иын жадайда алдырды. алада ашты басталды. 1941 жылы араша-
желтосан айларында алада азы-тлiк оры бiттi. Нанны бiр кндiк млшерi жмысшылара 250 г болса, баса ала халына 125 г млшерiнде берiлдi. Нанны сапасы адам айтысыз болды, оан р трлi осындылар араластырылып пiсiрiлетін. Аштытан, жалааштытан, жау бомбасынан, атылаудан Ленинградты 600 мы астам трыны аза болды.
Кеес халы оршауда алан ленинградтытарды р уаытта олдап отырды. Бiра кмек беруге ешандай ммкiн-дiк болмады. Осындай иын жадайда оршаудаы ала халына «Ленинградты рендерiм» атты лехат жолдаан азастанны халы аыны Жамбыл Жабаев зiнi олдау ой-сезiмiн бiлдiредi. Кеестiк шыыс ыздарыны iшiнде бiрiншi рет Кеес Одаыны Батыры атаына ие болан азаты аяулы ыздары Мншк Мметова мен лия Молдалова ерлiкпен шайасып, аза тапты.
Немiс-фашист скерлерiнi жазы жне кзгi ш баыттаы стратегиялы шабуылы жзеге аспай алды. Гитлердi кеес елiн тез рi оп-оай жееміз деген ойы мресіне жетпеді. Жау скерлерi Мскеу аласына жаындай тстi. Халы брi де майдан шiн, брi де жеiс шiн ранымен Мскеу аласын орауа шыты.
Мскеу аласы шiн болан шайас.Смоленск шайасынан кейiн гитлершiл неміс скерлерiнi бас штабы Мскеуге шабуыл жасауды жасырын «Тайфун» деп аталатын жоспарын жасады. Фашистiк Германия скерлерi Мскеу аласына шабуыл жасауа зор дайындыпен келдi. Олар Мскеу тбіне 1 млн 800 мы солдаты мен офицерiн, 1700 танкiсiн, 14 мы зебiрек, 1390 самолетiн шоырландырды. Ал Кеес скерлерінде 1 млн 250 мы жуы адам, 7600 зебiрек, 990 танк, 677 самолет болды. Кш жаынан басымды жау жаында болды. Фашист армиясыны шабуылы 1941 жылы 30 ыркйекте басталды. Мскеудi орау бкiлхалыты майдана айналды. «Брiмiз сйiктi Мскеудi орауа аттанайы» деген ндеушаыру негiзгi рана айналды. Мскеудi орау Батыс майдан олбасшысы Г.К.Жукова тапсырылды.
Жау те кп шыына шырай отырып, азан, араша айларында Мскеуге жаындай тстi. Жау тым жаындап алса да, 6 араша кнi Мскеудегі Маяковский метросында лы азан Социалистiк революциясыны 24 жылдыына арналан салтанатты жиын ттi. 7 арашада ызыл алада скери парад ткiзiлдi. скерлер алдында И.В.Сталин сз сйледі, оны сзi радио арылы берiлдi. Парадтан кейiн оан атысан скер блiмшелерi Мскеудi орау шiн бiрден майдана аттанды. Мскеуге тiкелей ауiп тнгенiмен, И.В.Сталин аладан кеткен жо. кiметтi кейбiр мекемелерi Куйбышев аласына кшiрiлдi.
Фашистiк скерлерді Мскеуге шабуылы 15–18 арашада басталды. Мскеу шiн шайас Волокалам тбiнде айрыша болды. азастанда йымдастыран генерал И.В.Панфилов бастаан 316 дивизиясыны скерлерi айтарлытай соыс имылдарын жргiзiп 28 панфиловшылдар ерлiк крсеттi. аза халыны батыр лы Бауыржан Момышлы, политрук
В.Г.Клочковтар Дубосеково разъезi маында ерлiкпен арсылы крсеттi. Клочковты «Ресей ке-байта, ал шегiнерге жер жо, артымызда – Мскеу» деген сздерi тарихта алды. 28 батырпанфиловшылар ерлiкпен аза тапты, бiра жауды Мскеуге жiберген жо.
1941 жылы 5–6 желтосанда Кеес скерлерiнi арсы шабуылы басталды. арсы шабуылды Г.К.Жуков, И.С.Конев, маршал С.И.Тимошенколар басарды. Кеес скерлерiнi уатты соыларына тойтарыс беруге немiс-фашист скерлерiнi шамасы келмедi. Жау Мскеуден 100–250 шаырыма дейiн аласталды. Мскеуге тнген ауiп жойылды. Фашистiк басыншыларды Мскеу тбiнде таландау - соысты барысында тбегейлi бетбрыс болды.
Тыны мхит аралдарындаы соыс имылдары. Мскеу аласын орау шін шайасызып жатан кезде, Жапония басшылары АШ-а арсы соыс бастауа жасырын дайындалып жатты. 1940–1941 жылдардаы Американ – Жапон келiссздерi нтиже берген жо 1941 жылы 7 желтосан кнi Жапонияны скери-теiз кштерi тосыннан, ешандай соыс жарияламастан, Американы Тыны мхиттаы Перл Харбор скери-теiз базасына шабуыл бастады. АШ жаы 18 iрi кемесінен, 8 линкор жне 200 самолетінен айырылды. 7 желтосан АШ тарихында аралы кн деп жарияланды. 1941 жылы 8 желтосанда АШ жапондара соыс жариялады. 1941 жылды желтосан айынан 1942 жылды наурыз айына дейін Жапония скерлерi Филиппин, Таиланд, Бирма, Малайзия,
Сингапур, Индонезия елдерiн жаулап алды. Сйтiп, Жапония Тыныш мхит аумаындаы елдердi жаулап алып, 3800 мы шаршы шаырым жердi, 150 млн адамды баындырды.
Екiншi дниежзiлiк соыс барысында антигитлерлiк бiрлiк ныайып, ке етек алды. 1942 жылы 1 атарда Вашингтон аласында 26 елдi атысуымен конференция тті. Конференцияа атысушылар «Бiрiккен лттар декларациясын» бiр ауыздан абылдады. Соыс жылдарында бiрiгiп крес жргiзе отырып, жеiске жету мiндеттерiн ойды. 1942 жылы 26 мамырда Лондон аласында Кеес–Аылшын, 11 маусымда Вашингтон аласында Кеес–Америка келiсiмдерiне ол ойылып, КСРО, АШ жне лыбритания елдерi антигитлерлiк бiрлiктi ныайтып, фашистiк Германия мен Жапонияа арсы соыс имылдарын жргiздi. 1942 жылы маусым айында КСРО, АШ жне лыбритания елдерi Еуропада екiншi майдан ашуа келiсiмге келдi. Бiра екiншi майдан ашу туралы уделерiн орындай алмады, КСРО халы фашистiк Германияа арсы соыс имылдарын жалыз жргiзiп жатты.
Сталинград шайасы.1942 жылы 23 шiлде немiс-фашист скерлерiСталинград аласына шабуыл бастады. 27 ыркйекте алаа кіріп, ала кшелерiнде рыстар жредi. Сталинград шайасына 80-нен аса дивизия атысты. Екi жатан 2 млн адам атыстырылды. Сталинград оранысын 62 жне 64 армия басшылары генерал-лейтенант В.И.Чуйков жне генерал-майор М.С.Шумиловтар басарды. Кеес скери басшылары «Уран» атты шартты трде жоспар жасап, арсы шабуыла дайындалады. Бл соыс операциясы Бас Ставканы шешiмiмен армия генералы К.Г.Жуков жне генерал-полковник А.М.Василевскийлерге жктелдi. Отстiк Батыс майдан олбасшысы – генерал-лейтенант Н.Ф.Ватутин, Дон майданы олбасшысы – генерал-лейтенант К.К.Рокосовский, Сталинград майданы олбасшысы – генерал-полковник А.И.Еременко атысты. Бларды ойы жау скерлерiнi негiзгi кштерiн оршап алып, ртып жiберу.
Кеес скерлерiнi тарихи арсы шабуылы уатты артиллериялы зiрлiктен кейiн 1942 жылы 19 араша Отстiк Батыс жне Дон майдандарыны скер рамалары берген соылармен басталды. 20 арашада Сталинград майданыны скерлерi де шабуыла шыты. 23 арашада Отстiк Батыс пен Сталинград майдан скерлерi Калач-Советский ауданында тоысты. Жауды 330 мы адамнан тратын топтарын оршауа алды. 1943 жылы 10 атарда кеес скерлерi шабуыла шыты, 2 апан кнi оршауда алан генерал-фельдмаршал Паулюс скерлерiмен ола тстi. Сталинград шайасы кеес скерлерiнi жеiсiмен аяталды.
Сталинград шайасы Герман фашизмiнi аса iрi скери-саяси жеiлiсi болды. Ол лы Отан соысындаы тбегейлi бетбрысты жзеге асыруда шешушi роль атарды жне екiншi дниежзiлiк соыстаы тбегейлi бетбрыс болды. Сталинград шайасы Еуропаны немістер басып алан елдерiнде арсылы озалысын рiстеттi. ызыл Армия скерлерi барлы майданда шабуыл жасап, оршау бзылды, Ленинград жауа ттеп берiп жеiп шыты.
Курск шайасы. 1943 жылды ортасында Кеес – Герман соысыны майдандары Курск – Орел – Белгород баытына ауысты. Германия басшылары кеес скерлерiне шешушi соы беру шiн «Цитадель» жоспарын жасайды. Бл жоспар бойынша немiс-фашист скерлерi кеес скерлерiн Курск баытында оршап жеiске жету болды. Орел жне Харьков баытында шабуыла шыуды кздедi. Германия осы баытта 50 дивизия, 900 мы адам, 10 мы зебiрек жне 2700 танк, 2 мы самолет шоырландырды. Немiстердi жаадан жасалан «Тигр», «Пантера» танкілерi атысты.
Кеес скери басшылары К.К.Рокосовский, Н.Ф.Ватутин,
М.М.Попов жне И.С.Конев Курск иiнiндегі шайастара атысты. Орталы, Воронеж, Брянск жне Далалы майдандарды скерлерi тере тiзбектелмелi ораныс шептерiн жасады.
Фашистердi шабуылы 1943 жылы 5 шiлдеде бастады. Бл мерзiмдi бiлетiн кеес басшылыы жауды шабуылы басталуа 10 минут аланда, таы 4 саат 50 минутта артиллериямен стi-стiне атылап, есiнен тандырды. Кеес скерлерiнi ерлiгi баралы сипат алды. уе шайастарына француздарды «Нормандия» авиациялы полкi де атысты.
12 шiлдеде жау барлы майдан бойынша тотатылды. Бл кнi Прохоровка тiрегiнде екi жаты бiрiне-бiрi арамаарсы шыан е кштi танк шайасы болды, рыса екi жатан 1500-ге жуы танк атысты. 1943 жылы 5 тамыз кеес скерлерi Орел мен Белгородты азат еттi. Осы жеiстi рметiне дл сол кнi Мскеуде бiрiншi рет артиллериядан салтанатты салют берiлдi. 1943 жылы 23 тамызда Харьков аласы жаудан тпкiлiктi азат етiлдi.
Курск тбiндегi жеiс лы Отан соысыны жне екiншi дниежзiлiк соысты барысында болып жатан тбегейлi бетбрысты тиянатап, бекiте тстi. Фашистiк Германияны стартегиялы iрi арсы шабуыла шыпа болан соы рекетi толы стсiздiкпен аяталды. Курск тбiндегi шайаста фашистiк Германияны одатасы фашистiк Италия скерлерiнi жеiлiс тауып, Италия соыстан шыты. 1943 жылы 10 шiлдеде АШ жне лыбритания скерлерi Сицилияа тсiп, Италия скерлерi ешандай арсылы крсете алмай жеiлiс тапты. 1943 жылы 25 шiлдеде Муссолини кiмет басшылыынан тстi. Оны орнына маршал Бадольо таайындалды. 1943 жылы 13 азанда Италия Германияа соыс жариялады. Фашистiк блок елдерi лсiрей тстi.
Екiншi дниежзiлiк соыс жылдарындаы халыаралы конференциялар.1943 жылы 19–30 азанайында Мскеу аласында алашы рет АШ, лыбритания жне КСРО елдерiнi сырты iстер министрлерiні атысуымен конференция ттi. Соыстан кейiнгi ауiпсiздiктi амтамасыз ету жне фашизм одатастарын толы жегенге дейiн соыс имылдарын жргiзу мселелерi талыланды.
Конференция жмысына ытай сырты iстер министрi атысып, лттар Бiрлiгi арылы ынтыматы дамытуа келiстi. Конференцияда «Австрия туралы» декларация абылдады. ш лы держава елдерi Германияны Австрияны жаулап алуын ешашан мойындамайтындыын, туелсiз Австрия мемлекетiн руа келiсетiнiн бiлдiрдi. «Италия туралы» декларацияда «фашизмдi жегеннен кейiн демократия негiзiнде Италия мемлекетiн айта руа келiстi».
Конференцияны соы кнi Бiрiккен лттар йымы атынан декларация абылдады. Германияны таландааннан кейiн соыс бастаан фашистердi, оны басшыларын халыаралы трибуна арылы соттауа шешiм абылдады. АШ жне лыбритания сырты iстер министрлерi здерiнi кiмет басшылары атынан 1944 жылды жазында Еуропада екiншi майдан ашуа ниет бiлдiргенiн млiмдедi. АШ делегаттарыны басшысы Сталинге Жапонияа арсы соыста кмек крсете алады деген сенiм бiлдiрдi. Сталин Жапонияны таландауа толы кмек крсететiнiн айтты. Герман мселесi де конференцияда сз болды. АШ жне лыбритания Шыыс Еуропада федерация ру туралы сыныс енгiздi. КСРО делегациясы мны олдамады. 1943 жылы араша-желтосан айында Тегеран аласында тыш рет АШ, лыбритания жне КСРО кiмет басшылары Рузвельт, Черчилль жне Сталиннi атысуымен конференция ткiзуге шешiм абылдады.
Тегеран конференциясы.28 араша–1 желтосанда Тегеран аласында АШ(Рузвельт), лыбритания (Черчилль) жне КСРО-ны (Сталин) атысуымен конференция з жмысын бастады.
Черчилль екiншi майдан ашуды Балан тбегiнен бастау керек деген ойын бiлдiрдi. Ондаы ойы ызыл Армия скерлерi Еуропа елдерiн азат еткенге дейiн екiншi майдан скерлерiн енгiзу болды. Рузвельт пен Сталин бл сынысты олдамады. Тегеран конференциясында екiншi майданды 1944 жылы мамыр айында Солтстiк Францияны Нормандия жерiне десанттар тсiрiп, Германияа арсы американ-аылшын скерлерi соыс имылдарын бастауа келiстi. Екiншi майданны бiрiккен Бас штабын АШ генералы Эйзенхауэр басаратын болды.
Соыстан кейiнгi Германия туралы Рузвельт пен Черчилль сынысы абылданбады. Сталин Еуропаны блшектеуге арсы болды. Польша мселесi аралды. Польшаны шыыс шекарасын Керзон сызыы арылы жргiзуге келiстi, ал Батыс шекарасы Одер зенi арылы ту керек деп малданды. Батыс Польша жерi Польшаа айтарылуы керек, бiра Польша мселесi кейбiр келiспеушiлiктерге байланысты кейiнге алдырды. Тегерандаы конференцияа атысушы ш елдi басшылары антигитлерлiк бiрлiктi ныайып отыранын, Германия мен Жапонияны жегенге дейiн бiрттас майдан арылы крес жргiзуге бел байлап отырандытарын паш еттi.
Тегеран конференциясы аяталаннан кейiн, Рузвельт пен Черчилль Каир аласына келiп, ытай кiметiнi басшысы Чан Кайшимен кездестi. Бас осуда Жапонияа арсы соыста бiрiгiп, кресетiнiн бiлдiрдi. Жапонияны жаулап алан елдерден кетуге мжбр ететiнiн, ытайа Жапонияны басып алан жерлерiн айтаратынына келiстi.
ырым (Ялта) конференциясы.1945 жылы 4–11 апанда Ялта аласыны Ливадийсарайында ттi. ырым (Ялта) конференциясына АШ (Рузвельт), лыбритания (Черчилль), КСРО (Сталин) атысты. Соыстан кейiн Германия демократияландыру, демиллитаризациялау жне денацификалау жргiзу келiсілдi. ДДД формуласы пайда болды. Бiрiккен лттар йымын ру туралы мселе аралып, оны рылымын бекiтілдi. Б-ны ауiпсiздiк кеесi дауыс беру арылы шешiлiп, оны мшелерiне «вето» дауыс беру ыы берiлетiн болды. ырым конференциясы Б-ны рылуын 1945 жылы 25 суiрде Сан-Франциско конференциясына алдырды.
Сонымен атар, Ялта конференциясында Польша мселесi де аралды. Польшаны шекара мселесi Тегеран конференциясындаы келiсiмге тоталды. Польша уаытша кiметiнi рамына эмиграциялы кiметтi басшылары да кiретiн болды. АШ пен лыбритания Польша уаытша кiметiн мойындайтын болды. ш елдi басшыларыны, бдан брын келiсiлгендей, Германияны таландааннан кейiн Жапонияа соыс жариялайтынын бiр ауыздан малдады. КСРО з жаына Сахалин, Куриль аралдары айтарылан кнде, Жапонияа соыс жариялайтынына сендiрдi. Антигитлерлiк бiрлiк елдерi фашистiк Германияны жеiлiс табатынына ешандай кмн алмаанын тсiндi. Еуропада жеiс кнi жаындап алды.
Берлин (Потсдам) конференциясы.Фашистiк Германия таландаланнан кейiн, 17шiлде – 2 тамызда Берлин (Потсдам) халыаралы конференциясы ашылды. Конференцияа АШ (Трумэн), лыбритания (Эттли), КСРО (Сталин) жне осы елдерді Сырты iстер министрлерi АШ (Дж.Бирнс), лыбритания (Иден, Бевин), КСРО (Молотов) атысты. Мндаы басты мселе Германия болды. ырым конференциясында ш елдi басшыларыны келiсiмi бойынша, Германия дадарысын шеш Еуропалы консультативтiк комиссия мен Баылау кеес йымына тапсырылды. Германия демократиялы бiрттас мемлекет болып рылу керек еді. Немiс халы з мемлекетiн ру ыын алу керек. Ол шiн денацификация жне демиллитаризациялануы ажет. Берлин конференциясында соыс ылмыскерлерiн соттау, арулы кштерiн жне соыс нерксiп орындарын одатас елдердi баылауына ткiзу туралы мселе озалды. Германия жерiн трт оккупациялы блiкке блiп, р блiктi трт елдi арулы кштерiнi басшылыына беру жнінде айтылды. АШ, лыбритания, КСРО жне Франция оккупациялы блiктерде болаша Германия мемлекетiн ру шiн келiсiм бойынша Баылау кеес йымы жмыс атару керек. Батыс Германия жерi ш зонаа блiндi, яни АШ, лыбритания жне Франция, ал Шыыс Германия – КСРО-ны оккупациялы зонасына блiндi.
Соыстан кейiн Германия репарациялы тлем тлеу мселесi аралып, КСРО Шыыс Германия жерiнен репарациялы тлемге тиiстi нерксiп рал-жабды арылы 25%, оны 10% айтармайтын, 15% азы-тлiк есебiнен болып келiстi. Польшаа КСРО з есебiнен беруге келiстi.
Польша – Герман шекарасы туралы мселеде, кп таластартыстан кейiн, КСРО-ны сынысы жеiп шыты. Берлин конференциясыны шешiмiмен Польшаны батыс шекарасы Одер – Батыс Нейсе зенi арылы тетiн болып шешiлдi. Батыс Польша жерiндегi немiстер Германияа кшiрiлетiн болды. Сонымен атар денацификация шараларын жргiзу барысында фашистiк лтты-социалистiк партияа тиым салуа, соыс ылмыскерлерiн анытап, халыаралы трибунал арылы соттауа шешiм абылдады.
Берлин (Потсдам) конференциясында АШ, лыбритания жне КСРО басшылары Жапонияа соыс ашуа келiстi. КСРО (Сталин) з жаыны Жапониа соыс жариялайтынына таы да сендiрдi. Конференцияны соы кнi АШ президентi Трумэн з елiнде атом бомбасын жасаанын жне оны 21 шiлдеде АШ-та сынаудан ойдаыдай ткенiн хабарлады.
Атом бомбасы туралы хабарлай отырып, АШ президентi
Трумэн зiнiк кш крсету ойын бiлдiрiп отырды. Бл хабарды АШ соыс министрi Г.Стимсоннан естiгеннен кейiн, Черчилль
«бл жаалыты Сталинге хабарлау керек» – дедi. 24 шiлдеде Трумэн Сталинге АШ-та атом бомбасы дайын екенiн, оны Жапонияа пайдаланатынын айтанда, Сталин «бл жаалыа ешандай мн берген жо», – деп мойындайды Трумэн. АШты «атом дипломатиясы» осылай пайда болды. Бл дипломатия соыстан кейiн АШ-ты КСРО-а арсы «суы соыс» жне «кш крсету» саясатын бастауа келдi.
Сан-Франциско конференциясы.ырым конференциясыны шешiмiне сйкес, 1945 жылы 25 суiрде Сан-Франциско аласында Бiрiккен лттар йымыны конференциясы ашылды. Конференция жмысына 46 елден 300 делегат атысты. Украина ССР мен Белорусс ССР-ыны делегаттары да атысты. 26 суiрде Б-ны жарысы (уставы) абылданды. «Бiрiккен лттар йымы - делiндi жарыда - дниежзiнде бейбiтшiлiк жне ауiпсiздiк орнату, соыса арсы бiрiгiп кресу, халыаралы ыты сатай отырып дiлеттiк пен ынтыматы дамыту, халыаралы дау-жанжал мселелердi бейбiт жолмен шешу; адамдарды ыын орау, барлы адамдара еркiндiк, тiлге жне дiнге бостанды беру, лттарды те ркендеуiне келiсiмге жетуді олдайды».
Б-ны рылымы бекiтілдi. Б-ны толы мше елдерiнi атысуымен жалпы жиналысы – Бас Ассамблея. БАны жыл сайын сессиясы ткiзiледi. Б-ны траты йымы - ауiпсiздiк Кеесі. ауiпсiздiк Кеесiнi шешiмiн барлы мше елдерді орындауы мiндеттi. ауiпсiздiк Кееске траты мше бес ел - КСРО, АШ, лыбритания, Франция жне ытай. Бес мше елдi жеке дауыс беру ыы (вето) бар. Б-ны Экономикалы жне леуметтiк кеесi, Халыаралы сот, Секретариат жне баса комитеттер, комиссиялар, арнаулы йымдары бар. Бiрiккен лттар йымыны рылуы дниежзi ауымдастытарыны iрi жеiсi болды.
Фашистiк Германияны тiзе бгуi. 1945 жылы 16 суiрде Берлин аласына таертегi саат 5-те Кеес скерлерiнi шабуылы басталды. Фашистiк Германия Берлин баытында 1 млн адам, 10 мынан аса зебiректер, 3,5 мыа жуы самолет жне 1,5 мы танктер стады. Кеес скерлерi жаынан Берлин операциясына 2,5 млн адам, 41600 зебiрек, 6250 танк жне 7500 самолет атысты. Берлин баытында шешушi шабуыл жасау шiн Ставка аса крнектi кеес скери олбасшылары Г.К.Жуков, К.К.Рокосовский, И.С.Конев басшылы жасаан, 1– 2-Белорусс майдандары мен 1-Украин майдааныны скерлерiн блдi. Кштi едуiр басымдыына арамастан, кеес скерлерiнi алдында немiс-фашист скерлерiнi кштi арсылыын жеу мiндетi трды.
29 суiрде кеес жауынгерлерi рейхстага шабуылды бастады. Сол кнi кеес жауынгерлерiнi алды рейхстага жаындап, аза жауынгерi Р.ошарбаев рейхстагты екiншi абатына ту тiктi. Бiра шабуыл тотаан жо, екi кнге созылан шайастан кейiн 1 мамыр кнi рейхстагты кмбезiне орыс М.А.Егоров пен грузин М.В.Кантария ту тiктi. Келесi кнi Берлин гарнизоны тiзе бктi. 5-армия олбасшысы Кеес Одаыны Батыры, генерал Н.Э.Берзарин Берлиннi коменданты болды.
1945 жылы 8 мамырда Берлиннi iргесiндегi Карлсхорст аласында немiс фельдмаршалы, вермахты Жоары командованиесiнi штаб бастыы Кейтель, флот адмиралы Х.Фридебург фашистiк Германияны сзсiз тiзе бгуi туралы актiге ол ойды. КСРО жаынан Кеес Одаы маршалы Г.К.Жуков ол ойды. лы Отан соысында гитлерлiк Германияны толы таландауымен белгiлi болып, жеiстi рметiне КСРО Жоары Кеесiнi Президиумы 9 мамырды бкiлхалыты салтанат кнi - Жеiс Мерекесi деп жариялады. 1945 жылы 24 шiлдеде Мскеудегi ызыл алада Жеiс Парады ткiзiлдi. Берлин операциясына басшылы жасаан маршал Г.К.Жуков ш рет Кеес Одаыны Батыры атаын алды. Маршалдар И.С.Конев жне К.К.Рокоссовский екi рет Кеес Одаыны Батыры атаын алды. Берлин операциясына кеес жауынгерлермен бiрге Польша скерлерi атысты.
Жапонияны таландалуы.Потсдам конференциясы аяталаннан со бiр аптаткеннен кейiн 1945 жылы 9 тамызда КСРО зiнi одатасты мiндеттемелерiн орындай отырып, Жапонияа арсы соыс бастады. Кеес Одаы иыр Шыыста 40-а жуы дивизия стауа мжбр болды. Соыс басталан кезде кеес скерлерiнi саны 1,5 млн адама жеттi. иыр Шыыстаы Кеес скерлерiнi Бас командованиесi рылып, оан Кеес Одаыны маршалы А.М.Васильевский басшылы еттi. Кеес скерлерiнi алдында тран негiзгi мiндет - 1 млн квантун скерiн рту еді. рыс имылдарыны бiрiншi кнінен кеес скерлерiнi арынды шабуылы басталды. 1-иыр Шыыс майданы (олбасшысы – маршал К.А.Мерецков) жне Монол Халы Республикасы жерiнен – Забайкалье майданы (олбасшысы – маршал Р.Я.Машиновский) шабуыл бастады. 2иыр Шыыс майданыны скерлерi (олбасшысы – армиягенералы М.Н.Пуркаев). Амур жне Уссури зендерiнен тiп, Манчьжурияны iшкi жаынан арай жылжи бастады. 14 тамызда кеес скерлерi Квантун армиясын блшектеп, оны толы оршап алды.
иыр Шыыстаы бкiл соыс имылдары 24 кнде аяталды. иыр Шыыстаы Жапонияа арсы соыста кеес скерлерi Отстiк Сахалин жне Курил аралдарын, Солтстiк Шыыс ытай жне Солтстiк Кореяны азат еттi.
АШ 1945 жылы 6 тамызда Хиросима, одан со 9 тамызда Нагасаки алаларына атом бомбасын тастады. Атом бомбасынан 100 мы адам лдi. 400 мы адам жараланып, радиоактивтiк сулеге шырады. Жапонияны таландалуынан кейiн Въетнам, Малайе, Индонезия, Бирма халытары з елдерiнi туелсiздiгiн жариялады. Тыны мхит аралдары Жапониядан азат етiлiп, АШ-ты арауына кштi.
1945 жылы 2 ыркйекте Токио шыанаында американды «Миссури» линкорыны бортында Жапонияны сзсiз тiзе бгуi туралы актiге ол ойылды. Кеес жаынан оан генераллейтенант К.Н.Деревяненко ол ойды. Екiншi дниежзiлiк соыс аяталды.