Ызылоа ауданды «Бйтерек» мешіті

Расында Алланы асында кктер мен жерді жараталы Алланы кітабындаы айларды саны он екі. Бларды тртеуі(Злада, Злхидж, Мхаррам жне Ражб) рметті айлар».

Тіпті, бір топ алым-ламалар: «жыл он екі айды ішіндегі асиетті рамазан айынан кейінгі е абзал ай – асиетті мхаррам айы жне оны оразасы рамазан айындаы парыз оразадан кейінгі е абзал ораза болып есептеледі. Сонымен атар, р жыл басы асиетті мхаррам айымен басталып, рі асиетті мхаррам айына келіп аяталады», – деп баян еткен. Хасан л-Басри (Алла одан разы болсын) осы жайында: «Шын мнінде, Алла жылды мхаррам айымен бастап жне осы аймен жылды аятайды. Сонымен атар осы жылда, Алланы алдында асиеттілігі себепті рамазаннан кейін мхаррамнан асан ай жо»[1]– деген.

Сахаба бу Зр л-ифари (Алла одан разы болсын):

: : :

«Мен Пайамбарымыздан (саляллаху алейи уассалям): «Тнні ай (блігі) мен айларды айсысы айырлы?» – деп сраанымда, ол (саляллаху алейи уассалям):«Тнні айырлысы–ортасы, айларды абзалы–Алланы айы боландытан мхаррам»[2], – деді.

Сахаба бу райра (Алла одан разы болсын):

: .

«Алланы Елшісі (саляллаху алейи уассалям):рамазан айынан кейінгі е абзал ораза – Алланы айы мхаррам айындаысы жне парыздан кейінгі е абзал намаз – тнгі намаз» – деп айтан»[3].

Ислам ламалары осы хадиске атысты айтан сздерінде: «Аталмыш хадис Алланы айы болан мхаррам айында ораза ттуды абзалдыына длел. Сонымен атар, ондаы ораза – артышылы жаынан рамазан айындаы оразадан кейін трады. Бл айдаы оразаны абзал болуы – оны абзал уаытта жне ондаы сауапты лы келетіндігіне байланысты. лбетте, ораза Алла Тааланы асындаы амалдарды е абзалы. Алла Таала осы айды лытап, дріптеп (Алланы айы мхаррам деп) зіні есіміне жалады. Мысала: Алланы йі, Алланы елшісі делінгендей. Мхаррам (яни, тыйым салынан) деп аталуы оны «тыйым салынандыын» натылай тседі. йткені, арабтар осы айды бір жылы «рсат етіп» келесі жылы «тыйым салып» екіленетін еді», – деген. Кейбір алымдарды пікірінше осы айды мхаррам, яни «тыйым салынан» ай деп аталуыны сыры:

.

«Ол айда соысу тыйым салынандытан.Таы бір жерде: Ол айда Ібіліске жннат тыйым салынандытан, дрысыраы алашы айтыланы», – деп тсіндірген.

Ататы алым имам ас-Суюти: «Маан тмендегідей сауал ойылды: «Дрежесі мхаррам айымен те есептелетін, блкім рамазан сияты абзал айлар барлыына арамастан, осы ай (мхаррам) «Алланы айы» деп не себепті аталады?» Мені осы сраа жауабым: Бл айды есімі ислами болып табылады, баса айларды атауы жилият заманында бар еді. Жилият заманында мхаррам айы «сафарул уул», ал келесі ай «сафару сани» деп аталатын. Ислам келген кезде, Алла оны «мхаррам» деп атады, міне, осы себепті бл айды Аллаа жалайды»[4] деген.

сіресе, Алла Таала ран Крімде айтылан ерекше рметке ие трт айда злымды жасауа, кнлі істерге бой алдыруа ата ескерту жасап:

«Бл айларда здеріізге злымды жасамаыздар»[5] – деп айтаран.

Имам ртуби зіні «л-Жами» атты ебегіндегі осы аятты тпсірінде:«Алла Таала бл трт айды ерекше еске алып, тіпті, злымды жасау рашанда тыйым салынан болса да, осы айды дріптегендіктен злымды жасауа бл айда ерекше тыйым салан», – деп айтан.

Негізінде, наыз мсылманны ай уаытта болмасын рашанда біреуге злымды жасап зиян келтіруден аула болып сатануы ажет. йткені, бу Мса (Алла одан разы болсын): «Алланы елшісі (саляллаху алейи уассалям):«Расында, Алла Таала залымды жазаламай оан мрсат береді. Ал, егер оны жазалау шін стаса, ашып тыла алмайды» деп, ранны: «Міне, зорлышыл залым ауыл (трындарыны) сазайын осылай береді. Шынында, Оны жазасы те ауыр рі атты»[6], – деген аятты оыды», – деп айтты».

Жай уаытты зінде злымды жасау тыйым салынан жазасы ауыр кн болып есептелсе, ал, асиетті мхаррам айында злымды етуді кнсі мен оны жазасы андай болма? Біле білсек, осындай асиетке ие, рі Алланы разылыына жетелейтін абзал айды лшылысыз, нпіл оразасыз р боса ткізуді зі, з-зімізге злымды ету болып табылса керек.

Бл мхаррам айыны оныншы кні «ашура» кні деп аталады. Осы аталан кнде ораза ттан пендені кнсі кешірілетіндігімен Пайамбарымыз (саляллаху алейи уассалям)сйіншілеген. Абу атададан жеткен хадисте Алланы елшісі Ашура кні ораза тту жайлы сраланда:

: ( ) :

«Ашура кніні оразасы ткен бір жылы істелген кндан арылтады»[7]. Таы бір риуаятта: «Ашура кніні оразасы зінен алдыы бір жылы істелген кндан арылтуын

Алладан міт етемін»[8]–деп айтан.

Негізінен, ашура кнгі ораза сонау Мса (алейиссалям) пайамбарды заманынан бері келе жатан ибадат. дай Таала осы кні Мса (алейиссалям) мен Исрайл рпатарын залым Перауыннан тарып, Перауынды теізге батыран кн. Ибн Аббас (Алла одан разы болсын) жеткізген хадисте:

- - . - - « ».

«Алланы Елшісі (саляллаху алейи уассалям)Мдинаа келгенде яудилерді ашура кні ораза ттандарын кріп, соны себебін срайды. Сонда олар: «Бл кні Алла Таала Мсаны Перауына стем етті. Сондытан осы кнді лытап ораза ттамыз» – деді. Сонда Алланы Елшісі (саляллаху алейи уассалям):«Біз Мсаа сендерденараанда лдеайда жаынбыз», – деп ораза ттуа мір етті»[9]делінген.

Сахабалар мхаррам айында, соны ішінде ашура кні ораза ттуа аса мн беретін жне басаларды да соан гіттейтін еді. л-Асуад ибн Язид (Алла одан разы болсын):

«Мен Али ибн бу Тліп пен бу Мса секілді ашура кніндегі оразаны ттуа шаыран адамдарды крмедім»[10],– деп айтан.

Айша анамыз (Алла одан разы болсын):

«райыштар жилият кезінде ашура кні ораза ттатын жне жилият кезінде ол кні Алланы Елшісі де (саляллаху алейи уассалям)ораза ттатын еді. Мдинаа келгеннен со да (Пайамбар (саляллаху алейи уассалям)) сол кні ораза ттты жне ораза ттуды бйырды. Ал, рамазан парыз етілген со ашура кнін тотатты, алаан ттатын, аламаан ттпайтын»[11], (яни, ркімні з еркінде алды) деген. Имам Шафии «Ашура кнгі оразаны тотатты» дегенді тмендегідей тсіндірді: «Яни, осы кнгі оразаны стау парыз деп санауды тотатты» – деді.

Жоарыдаы хадистерден таы бір жайтты ынарымыз алымдарды айтуынша:

«Міне, мны зі пайамбарлытан брын жилият дуірінде арабтарды асында осы кнні (ашура) орны ерекше лы, асиетті боландыын крсетеді. Дріптеуді белгісі ретінде сол кні абаны кисуасын жаалау шарасын ткізетін»– деген.

Ашура кніні оразасына оса мхаррам айыны тоызыншы кні ораза ттан жн. Имам Мсілім риуаят еткен хадисте Алланы Елшісі (саляллаху алейи уассалям):

«Алла аласа келесі жылы тоызыншы кні де ораза ттармыз»[12] деп айтан. Алайда, Алланы Елшісі (саляллаху алейи уассалям)келесі жыла жетпей кз жмды. Ашура кніні оразасына таы бір кнді оса ттуды бір мнісі яудилерге самау. Ибн Аббас (Алла одан разы болсын): «Тоызыншы жне оныншы ашура кні ораза ттып яудилерден згешеленідер!»– деп кітап иелеріне самау шін ашура кніні оразасына таы бір кнді осып ттуа кеес берген. Егерде бір себептерге орай мхаррамны тоызыншы жлдызы ораза стай алмай алса, онда он бірінші кнді ашураа осып стауа ммкіндігі болады.

адірлі жамаат! сіресе, ижри жаа жыла адам басалы транда Жаратушы Иемізге жалбарынып, ткен жылда жасаан кнларымыз шін жарылау тілеп, ткен бір жыл бойы жасаан істерімізді есепке алып, жаа жылды Раббымыза деген шынайы тубемен арсы аланымыз жн!

Себебі, бізді міріміз санаулы ана кндерден тратындыы белгілі. Олай болса, сол кндерімізді, сіресе мндай асиетті айды з дегейінде пайдаланып лшылы-ибадатпен толтырса, Раббымызды мейіріміне бленеріміз аны. Осы орайда ибн Омарды (Алла одан разы болсын) мына бір сзін келтіре кетсек орынды болар:

«Кешті батырса тады ктпе, ал тады атырса кешті ктпе. Денсаулыынан ауруыа жне мірінен ліміе (пайда) ал»[13].

Жоарыда айтыландай кешті батырса тады атыруымыза кім кепіл, ал тады атырса кешті батыруымыза кім кепіл? Сондытан да, трт кзіміз тгел, он екі мшеміз сау транда, денсаулыымыз сыр берместен брын лшылыымызды кшейтіп, аыретіміз шін азы жинауымыз дрыс болар!

Пайамбарымызды (саляллаху алейи уассалям):

«Кім ашура кні отбасына кешілік крсетсе, Алла оан жыл бойы кешілік крсетеді»,– деген маынада келген кеесі де бар екендігі айтылан. Аталмыш хадис дереккздерде лсіз болса да, маынасыны мн-жайын тере са, баытымыза кереар болмаса керек. Тіпті бл кні отбасы мшелерімен атар туан-туыстарды, дос-жарандар мен жетімдерді жне крші-олады да мытпаан жн.

орыта айтанда «Мхаррам» айы мен «Ашура» кні асиетті дінімізде ала берді діндер тарихында ерекше орына ие. Хадис кітаптарында бл кнні «Ашура» деп аталуыны таы бір сыры бл кні Алла Таала он пайамбара он трлі сый берген деседі. Олар:

1.Мса (алейиссалям) пайамбарды мжизасы. Ол осы кні теізді жарып шыып, Пераунды скерімен оса теізге батырады.

2.Нх (алейиссалям) пайамбар кемесін Жуди тауыны стіне осы кні тіреген.

3.Юнус (алейиссалям) пайамбар балы ішінен осы кні тылан.

4.Адам (алейиссалям) пайамбарды тубесі осы кні абыл болан.

5.Юсуф (алейиссалям) пайамбар бауырлары тастаан дытан осы кні шыарылан.

6.Иса (алейиссалям) пайамбар осы кні дниеге келген жне осы кні ккке ктерілген.

7.Дуіт (алейиссалям) пайамбарды тубесі осы кні абыл болан.

8.Ибраим (алейиссалям) пайамбарды лы Исмаил (алейиссалям) пайамбар осы кні дниеге келген.

9.Якуб (алейиссалям). пайамбар лы Юсуф (алейиссалям) шін айырып соыр болан кздері осы кні айта кре бастаан.

10.Айюб (алейиссалям) пайамбар науасынан осы кні айыан.

Сондытан осы кнні адір-асиетін ып, шамамыз келгенше жасылы жасап, кндізін оразамен, тнін лшылыпен ткізейік, аайын!

 

[1] Абдуррахман ибн Ахмад ибн Ражаб Зайнуддин булфараж л-Ханбали д-Димаши. Латаифу л-маариф фима ли мауасими мин л-уазаиф. – Бейрут: Др ибн Касир, 1999. – 79 б.
[2] Ахмад ибн Шуайб бу Абдуррахман н-Нсаи. Снн н-Нсаи л-кубра. Баспаа зірлеген Абдулаффар Слайман л-Бндари. – Бейрут: Др л-кутуб л-илмия, 1991. ІІ т. – 470 б. (№ 4216 хадис). Жалпы: 489 бет.
[3] Муслим ибн л-Хажжаж бу л-Хусайн л-ушайри н-Найсабури. Сахих Муслим. Баспаа зірлеген Мухаммад Фуад Абдулбаи. ІІ т. – 821 б. (№ 1163 хадис).
[4] Абдуррахман ас-Суюти. д-Дибаж ал Сахих Муслим. ІІІ т. – 352 б.
[5] «Тубе» сресі, 36-аят.
[6] «д сресі», 102-аят.
[7] бу Наим л-Асбаани. л-Муснаду л-мустахражу ала сахих л-имам Муслим. – Бейрут: Др л-кутуб л-илмия, 1996. ІІІ т. – 203 б.
[8] Муслим ибн л-Хажжаж бу л-Хусайн л-ушайри н-Найсабури. Сахих Муслим. Баспаа зірлеген Мухаммад Фуад Абдулбаи. ІІ т. – 818 б. (№ 1162 хадис).
[9] бу Дуід Слайман ибн л-Ашъас с-Сижистани. Снн би Дуід. – Бейрут: Др л-китаб ал-араби. ІІ т. – 302 б. (№ 2446 хадис).
[10] Слайман ибн Дуд ибн л-Жаруд. Мснд би Дуд Ат-Таялиси. Бидр ижр, 1999. ІІ т. – 537 б.
[11] бу Абдулла Мухаммад ибн Исмайл л-Бухари. л-Жамиу л-муснаду ас-сахиху л-мухтасару. Др Ту н-нажа, 1422. ХІ т. – 30 б. (№ 4504 хадис).
[12] бу Бкір Ахмад ибн л-Хусайн ибн Али л-Байаи. с-Сунан л-кубра. – Хайдарабад 1344. 4 т. – 287 б. (№ 8662 хадис).
[13] бу Бкір Ахмад ибн л-Хусайн л-Байаи. Шуабу л-иман. – Бейрут: Др л-кутуб л-илмия, 1410. 7 т. – 261 б. (№ 10244 хадис). – 540 бет.

 

Мансров Батыржан Берденлы
МДБ-ны Атырау облысы бойынша кілі,
«Иманали» орталы мешітіні бас имамы

 

ызылоа ауданды «Бйтерек» мешіті