Малімні ксіби зыреттілігі - нтижелі білім беруді негізі

 

лы Абайды: «Тегінде, адам баласы адам баласынан аыл, ылым, ар, мінез деген нрселермен озады», - деген сздері стазды мамандыты болмысын ашатын сздер емес пе?

Сондытан ксіби шеберлігі шыдалан, зырлыы жоары, з ісіні технологы болу стаздан нені талап етеді десек, ол малімні шыармашылы іс - рекетіні мазмны зерттеушілік ызметтен, жеке ізденістерден трады. Нтижеге баытталан білімдендіруді жаа жйесіне кшу малімдерді ксіби біліктілігін арттыруда да жаа кзарасты алыптастыруды, зырлытарын немі дамытуды талап етеді.Жоары мдениетті адам ана осы ажеттіліктерді шешуді жолдарын іздейді, табады.

Ойы жйрік, аылы тере, бсекеге абілетті, згерістерге бейім, шыармашылыы биік, ксіби шеберлігі жетілген, ізденуші, зерттеуші, жасампаз жаашыл стаз – бгінгі оамны тапсырысы.

р сабаына здігінен білім мегеруді, ізденіс пен жемісті ебекті айнар кзіне айналдыранда ана, талапа сай малім болу

мселесі шешіледі. «Саба беру - йреншікті жай ана шеберлік емес, ол – жаадан жааны табатын нер», - дейді Жсіпбек Аймауытов.

зыр- бл адамны бойындаы бар білік пен білім жне абілеттері. зырет – ойылан масаттара жету шін ішкі жне сырты ресурстарды тиімді іске асыруа дайынды; жеке жне оамды ажеттіліктерді анааттандыру масатында табысты іс рекетке дайынды, Ал, зыреттілікдегеніміз – бл адама берілген немесе жктеген істі нтижелі трде орындауын баалау мінездемесі. Бл адамны бойында зіндік, жауапкершілік, коммуникабельдік, жаалыты жоары абылдайтын, мселені шеше алатын, адамгершілігі мол, білімі жоары, жаа технологияларды мегере алатын, жымда жмыс жргізе алатын, белсенділік асиет - абілеттеріні болуы.

  1. Арнайы зыреттілік- зіні ксіби дамуын жобалай білетін абілеті.
  2. леуметтік зыреттілік- ксіптік ызметімен айналысу абілеті.
  3. Білім беру зыреттілігі - педагогикалы жне леуметтік психологияны негіздерін олдана білу абілеті.

Ендеше зыреттілік дегенімізді зін азіргі заман талабына сай педагог ауымыны зін -зі згерте алу абілеттілігі деп тсінуге болады. Білім саясатындаы тбегейлі згерістерді кнделікті оу рдісінде берілетін тапсырмалардан бастау ажет екендігі айын крсетілген. Студенттер оытушы ауымнан тек білімге ана емес, мірге йрететін абілеттілікті ажет етіп отыр. Демек, болаша педагогтеріміз осы апаратты оамнан алыспай: жедел ойлаушы: жедел шешім абылдаушы:ерекше йымдастырушылы абілетті: наты баыт- бадар беруші болып шыуы - бл азіргі заманны талабы.Міне, зыреттілік алыптастыру дегенімізді зі болаша малім - азіргі студенттерді шыармашылы абілеттерін дамыта отырып ойлауды , интеллектуалды белсенділікті жоары дегейіне шыу, жааны тсіне білуге, білімні жетіспеушілігін сезінуге йрету арылы ізденуге баыттауды алыптастырудаы ктілетін нтижелер болып табылма. Бны зі з кезегінде азіргі стаздардан шкіртті оытуда, білім беруде, трбиелеп сіруде белгілі бір зіреттіліктерді бойына сіірген жеке тланы алыптастыруды талап етеді.

Мндай зырлылыты атарына мыналар жатады:

  • бадарлы зіреттілік (азаматты белсенділік, саяси жйені тсіну, баа бере білу, елжандылы, т.б);
  • мдениеттанымдылы зіреттілік (лтты ерекшеліктерді тани білу, з халыны мдениеті мен зге лттар, лем мдениетін салыстыру, саралай білу абілеті);
  • оу-танымды зіреттілік(зіні білімділік абілетін йымдастыра білу, жоспарлай білу, ізденушілік-зерттеушілік рекет дадыларын игеру, талдау, орытынды жасай білу);
  • коммуникативтік зіреттілік ( адамдармен зара арым-атынас тсілдерін білу, мемлекеттік тіл ретінде аза тілінде, халыаралы атынаста шетел тілінде атынас дадылары болуы);
  • апаратты-технологиялы зіреттілік (апаратты технологиялармен, техникалы обьектілер кмегімен бадарлай білу, з бетінше іздей білу, тадай, талдай білу, згерте білуді жзеге асыра білу абілеті);
  • леуметтік- ебек зіреттілігі (леуметтік-оамды жадайлара талдау жасай білу, шешім абылдай білу, трлі мірлік жадайларда жеке басына жне оам мддесіне сйкес ыпал ете білу абілеті);
  • тлалы зін-зі дамыту зіреттілігі (отбасылы ебек, экономикалы жне саяси оамды атынастар саласындаы белсенді білімі мен тжірибесіні болу абілеті).

Аталан зыреттілік асиеттерді тла бойына дарытуда педагог ауымны арнайы леуметтік білім беру зыреттіліктеріні жан- жаты болуы талап етіледі.Егер педагог зіні ксіби су жобасын дрыс жола оя отырып, зіні ксіптік ызметіне наты берілу арылы тланы алан білімін мірде олдана білетіндей тапсырмалар жйесін сына алатын жадайда боланда ана студент зыреттілігін алыптастыруа ммкіндік табады. Бір сзбен айтанда, тлаа баытталан білімдер жйесі білім стандартына сай тланы жан- жаты дамуына негізделген, алан білімін мірді андай бір жадаяттарына олдана алатындай дрежеде сыну педагогті зыреттілігіне байланысты болады.

Психологтер де, педагогтер де адамны рухани интеллектуалды, ксіби шыармашылыпен зін-зі дамытуы міріні р кезеінде р алай деп крсетеді.Мысалы,лы педагогтер А.Дистерверг,К.Ушинский,А.Макаренко, В.Сухомлинский ,т.б малімдік ебекті адамтану ылымы , адамны жан дниесі , рухани леміне бойлай алу нері дей отырып, педагогикалы шеберлікті дамуына зор лес осан. Осы трыдан алып араанда педагогикалы шеберлік- ксіби рекетті жоары дегейге ктеретін малімні жеке асиеттеріні , оны білімі мен білігіні жйесі. Осы мселені тере зерттеген А.Маркова малімні ксіби дегейге ктерілуіні тмендегідей психологиялы критерийлерін анытаан.

Обьективті критерийлер. Малімні з мамандыына аншалыты сйкес леуметтік тжірибеге осар лесі андай екендігі.Жоары ебек крсеткіші,ртрлі мселелерді шыармашылыпен шеше алу біліктері, т.б жататындыын атап теді.

Субьективті критерийлер. Адамны мамандыы аншалыты оны табиатына, абілеттері мен ызыушыларына сйкес аншалыты ол з ісінен анаат табатындыымен байланысты. Малім ебегіндегі субьективті критерийлерге ксіби – педагогикалы баыттылы, ксіпті маыздылыын , оны ндылыын тсіну, маман иесі ретінде зіне позитивті кзарасты болуын жатызады.

Нтижелі критерийлер. Малім з ісіне оам талап етіп отыран нтижелерге ол жеткізіп отыр ма деген мселе трысынан арастырады.Біреулер нтиже ретінде оушыларды білімдеріні стандарта сай болуын алса, енді біреулер оларды арым- абілетін дамытуды алады, ал кейбіреулері оушыларды мірге дайындыын басты назарда стайды, ал оыту нтижесі біз шін баланы психологиялы функцияларын жетіліп, зіні педагогикалы рекеті арылы алан білімдерін з мірлік мселелерін шешуге олдана алуы.

Шыармашылы критерийлер. Малім з ксібіні шекарасынан шыа алуы, сол арылы з тжірибесін, ебегін згерте алуы жатызылады.Шыармашыл малім шін біреуді тжірибесін айталааннан грі з жаалытарын, білгендері мен тйгендерін басалара сына алуыны, шыармашылы баыттылыты болуыны мні зор. Ксібилікті бірден келе салмайтындыы белгілі, оны р малім ерте ме, кеш пе мегеруі тиіс. А.Маркова оны кезедерін тмендегідей етіп бледі: малімні з мамандыына бейімделу кезеі: мамандыта зін-зі зектендіру кезеі:мамандыты еркін мегерген кезе: мамандыта шыармашылы дегейге жеткен кезе. Осылайша алым ксіби зыреттілікті сипаттамасын шебер- малімні , жаашыл- малімні, зерттеуші- малімні, ксіби дрежесіне ктерілген малімдерді жиынты бейнесі ретінде арастырады.

Е бірінші кезекте малімні « зіндік жаалыы» болуы ажет. ылым жаалыын трлендіруде з лесін осу арылы жасаан нтижелі жмысы згелерді тжірибесін толы кшірмей, жаа ортаа икемдеп, зіндік іс- рекет жиынтыы арылы айтарлытай нтижеге ол жеткізу керек.азіргі ксіптік- педагогикалы ызмет андай малімді талап етеді. Малім – оушыларды жеке тласын дамытуа басымды беретін, крделі леуметтік-мдени жадайларда еркін бадарлай алатын, шыармашылы процестерді басара алатын, адам туралы ылымны жетістіктерін, оны даму задылытарын, компьютерлік оыту нерін тере мегерген жан- жаты дамыан шыармашыл тланы талап етеді.

Ал, білім беруде ксіби зырлы маман иесіне жеткен деп мамандыы бойынша з пнін жетік білетін, оушыны шыармашылыы мен дарындылыыны дамуына жадай жасай алатын, тлалы- ізгілілік баыттылыы жоары, педагогикалы шеберлік пен зіні іс- имылын жйелілікпен атаруа абілетті, оытуды жаа технологияларын толы мегерген жне білімдік мониторинг негізінде апараттарды тауып, оларды тадап сараптай алатын, отанды жне шетелдік тжірибелерді шыармашылыпен олдана білетін ксіби маман педагогті айтамыз.

Пайдаланан дебиеттер :

  1. .С. дайбергенова, « зырлылы білім сапасыны критерийі: діснамасы жне ылыми- теориялы негізінде», монографиялы ебек, Алматы , 2008, бет 257,258
  2. азастан Республикасыны «Білім туралы» Заы. – Алматы, 2010. 6 б.
  3. азастан Республикасында 2015 жыла дейінгі білім беруді дамыту тжырымдамасы. – Астана, 2004. - 3-4 бб.
  4. А.К.Маркова .Ксіби зыреттілікті даму дегейі – 2009
  5. М.И.Скаткин . Зерттеу мдениеті – педагогикалы абілет – 2008

 

Жоспары:

Кіріспе

Негізгі блім

1. Малімні ксіби зыреттілігі - нтижелі білім беруді негізі

2. зыр дегеніміз не?

3. Психологиялы критерийлер

орытынды