Зады ксіпкерлік ызметке кедергі жасауды обьективті субьективті бегілері

Аталан ылмысты обьективті белгілерін зерттей отырып рттрлі пікірлерді айшылыын байауымыза болады.

Бірінші кезекте ымысты обьектісінен зерттеп отыранда кптеген ойлар айшыыы мен тсініспеушіліктерге тап болдым.

Жалпы жоарыдаы таырыптарда да атап кеткеніміздей ылмысты обьектісі дегеніміз – ол ылмыс рамыны міндеті елементтерні бірі болып табылады, ылмыс рамыны обьектісіні болмауы ылмысты болмауына алып кеетінін естен шыармаанымыз жн болады деп есептейміз. Сонымен атар обьекті дегеніміз – мемлекет бекіткен здар арылы, мемлекеттік укіетті органдар арылы оралатын, зге оамды атынастара аранда маыздыра оамды атынстар.

Ия азіргі тада аталан ылмыс азастан Республикасыны ылмысты кодексіні 15-тарауында « Мемлекеттік ызмет пен мемекеттік басару мдделеріне арсы сыбайлас жеморлы жне зге де ымысты ыты бзушылытар» тран белгілі. Осы аталан тарауды осы арада труына байланысты кптеген арама айшы пікірлер туындайды. Осыан байанысты да рандай алымдарды ойлары р жерден шыып отыраны бл таырыпты лі кнге дейін толыанды зерттемегенінін аны длелі деп тсінуіміз керек.

Біз осы зады ксіпкерлік ызметке кедергі жасау ылмысын РК-ні 15-тарауда крсетілген «Мемлекеттік ызмет пен мемекеттік басару мдделеріне арсы сыбайас жеморлы жне зге де ылмысты ы бзушылытар» атты тараудан алып тастап, 8-тараудаы « Экономикалы ызмет саласындаы ымысты ы бзушылытар» атты тарауды рамына енгізгенді жн санаймыз. Оан себеп блы ылмыс табиатынан экономикалы ызмет саласындаы ылмыстара жаын. Бл ылмыс жасаланнан кейін бірінші кезекте зады ксіпкерлік ызметпен айналысып жатан жеке тланы немесе йымны конституциялы ытар тапталынады. Сонымен атар ымысты кодексті 365-бабында крсетілген ылмысты диспозициясында былай делінген «Дара ксіпкерді немесе йымды-ыты нысанына немесе меншік нысанына арамастан коммерциялы йымны ытары мен зады мдделерін шектеу, сол сияты дара ксіпкерді немесе коммерциялы йымны дербестігін шектеу не ызметіне згедей трде засыз араласу, егер бл іс-рекеттерді мемлекеттiк функцияларды орындауа укiлеттiк берілген адам не оан теестiрiлген адам здеріні ызметтiк кiлеттiктерiн зi немесе баса адамдар немесе йымдар шін пайда мен артышылытар алу не баса адамдара немесе йымдара зиян келтiру масатында ызмет мдделерiне айшы пайдаланып жасаса, eгep бл азаматтарды немесе йымдарды ытары мен зады мдделерiне не оамны немесе мемлекеттi замен оралатын мдделерiне елеулі зиян келтіруге кеп соса». Міне осы диспозицияа арап бізід тсінігіміз бойынша аталан ылмыста субьектісі жалпы да болуы ммкін. Демек аталан ылмыс зіні табиаты жаынан экономикалы ызмет саласындаы ылмыстар рамына жаын деуімізг болады.

Осыан байланысты Рессей Федерациясыны ылмысты кодексіне арайтын болса аталан ылмыс «Эконмикалы ызмет саласындаы ылмыстар» атты тарауында крсетілген (РФ К 169-бап). Бл кзарас бізді станымымыз бойынша дрыс деп есептейміз.

Ал енді зады ксіпкерлік ызметке кедергі жасауды обьектісіне келер болса бл арада отанды та рессейлік те алымдарды райссынын ойлары рилы.

Отанды алым И.И. Рогов пен Г.И. Баймурзинні жазан ылмысты кодекске тсіндірмесіне сйкес Атаан ымысты обьектісі ретінде екі обектіні арастырады. Бірінші кезекте ксіпкерлік ызметпен айналысуа млік пен ммкіндіктеріні шектелуі арылы оама ауіп туындайды.ал екінші кезектк мемекеттік органдарды жене жергілікті зін басару органдарыныны беделіне зардап келеді деген секіледі дер айтып кеткен. Сонымен атар аталан алым бл ылмысты «экономикалы ызмет саласындаы ылмыстарды атарына жатызады. [11. Б. 274].

Ал А.Н. Аыбаевті пайымдауы бойынша да атаан ымыс экономикалы ызмет саласындаы ылмыстарды атарына жатызылады. Тікелей обьекті ретінде ксіпкерлерді мддесін орайтын оамды атынастар танылады жне ондай атынастарды тізбегі азастан Респбликасыны «Жеке ксіпкерлік туралы» 1997 жылы 16 масымдаы арнайы заында крсетілген деген секілді ызыты пікір алдырып кеткен [8. Б. 186]

Осы таырыпа байланысты И. Ш. Борчашвили те мнді маыналы ойды алдырып кеткен. Аталан ымысты обектісі зады ксіпкерлік саласындаы мдделер, экономиканы алыпты жадайы, ттынушылар мддесі, серіктестер мен зге де таларды ыы, йымдары, ксіпкерлі зады кспкерлік ызметке кедергі жасау арасында мемлекет тйісті салы тріндегі пайдасына ала алмай алады сол шін мемлекет мддесі де обьектісіне кіреді. Ал осымша обьекті ретінде мемлекеттік билік кілдеріні беделі тседі деген секілді ойды алдырып кеткен [12. Б. 460].

Ал отанды алымдар И. И. Рогов пен С. М. Рахметовті пайымдауынша аталан ылмысты тікелей обьектісі ретінде экономикалы ызметті реттеуге байланысты туындайтын оамды атынасар ал осымша обьекті ретінде ксіпкерлік айналысуа азаматтарды ыыы жатады деген секілді ызы пікірді алдырып кеткен [13. Б. 357].

Ия жоарыда аталан И. И. Рогов пен С. М. Рахметовтарды айтып отырандары мен бір тараптама келіскеніммен толы келісе алмаймыз. Бізді пайымдауымызша экономикалы ызмет саасынадаы экономикалы атынастарды адаалауа байланысты атынастар тектік обьекті болады да, ал тікелей обьекті ксіпкерлік саласындаы атысушыларыны мдделері болып табылса осымша обьекті ретінде мемекеттік билік органдарыны беделі мен абыройы деп білгеніміз жн.

Осы таырыпты зерттей отырып Рессей алымдарыны жазан ебектеріне де тоталып ткенді жн крдік.

В.П. Ревинні пайымдауы бойынша аталан ылмысты тікелей обьектісі мемлекеттік органдар мен жергілікті зін – зі басару органдары арылы мемлекеттік адаалауа алынатын ксіпкерлік саласындаы оамды атынастар танылады. Ал осымша обьекті ретінде зады ксіпкерлік ызметті жзеге асыру ыы крсетілгенін айтып кеткен [14. Б. 559]7

Бл станым бізді пайыдауымыз бойынша ате станым деп есептейміз. Жоарыда аталан ылмысты тікелей обьектісі мемлекет тарпынан амтамасыз етілген зады ксіпкерік ыметіне байланысты оамды атынастар болып табылса, осымша обьекті ретінде мемекеттік органдарды беделі мен абыройы танылуы тиіс деп есептейміз.

Ал Л. Д. Гаухман, Л. М. Колодкин, С.В. Максимов осы ылмысты тікеей обьектісіне байланысты ызыты пікір алдырып кеткен. Оларды пайымдауы бойынша аталан ымысты тікелей обьектілері ксіпкерлік саласындаы ызметті амтамасыз ететін оамды атынанстар жне Мемлекеттік билікті мемлекеттік ызметті, мемлекеттік жне жергілікті зін-зі басару орандарыны мдделерін амтамасыз ететін оамды атынастар болып табылатынын айтып кеткен [5. Б. 464]. Б жерде авторлар тіклей обьекті ретінде екі оамды атынасты крсеткен.

Бл кзарас біршама ауытушылытара алып келуі ммкін. себебі бір ымыста екі тікелей обьекті болса рине квалификация барысында иыншылыта туындауы ммкін. біздіше бл кзарас біраз ауытушылытар мен тсініспеушіліктерге алып келуі ммкін.

1. Жоарыда аталан кзарастарды зерттей отырып, аталан ылмыс з табиаты жаынан экономикалы ызмет саласындаы ылмыстара жаын боландытан 15-тараудаы «Мемлекеттік ызмет пен мемекеттік басару мдделеріне арсы сыбайас жеморлы жне зге де ылмысты ы бзушылытар» тарауынан алып тастап, 8-тараудаы «ызмет саласындаы ымысты ы бзушылытар» тарауыны рамына енгізу керек деп есептейміз. Бл рине ылмысты ыта туындаан мселелерді шешуге зіні тиісті кмеін тигізеді деп есептейміз.

2. Аталан ымысты тектік обектісі экономика саласында туындайтын оамды атынастар деп есепейміз. Ал тікелей обьекті ретінде зады ксіпкерлік ызмет саласындаы мемлекет тарапынан амтамасыз етілген ытар мен бостандытар, мжжелер болып табылады. Ал осымша обьекті ретінде мемлекеттік органдер мен мемлекеттік функцияларды жжеге асыруа укілеттік берілген тлаларды ытары мен бостандытары танылады.

Ал ендігі кезекте аталан ылмысты обьективті жаыныбелгілерін зерттейміз.

Аталан ылмыс мынандай оама ауіпті ркеттермен сипаттаынады:

1. Дара ксіпкерді немесе йымды-ыты нысанына немесе меншік нысанына арамастан коммерциялы йымны ытары мен зады мдделерін шектеу;

2. дара ксіпкерді немесе коммерциялы йымны дербестігін шектеу не ызметіне згедей трде засыз араласу;

3. бл іс-рекеттерді мемлекеттiк функцияларды орындауа укiлеттiк берілген адам не оан теестiрiлген адам здеріні ызметтiк кiлеттiктерiн зi немесе баса адамдар немесе йымдар шін пайда мен артышылытар алу не баса адамдара немесе йымдара зиян келтiру масатында ызмет мдделерiне айшы пайдаланып жасаса;

азастан Респубикасыны жаа ылмысты кодексіне сйкес зады ксіпкерлік ызметке кедергі жасау ылмысыны обьективті жаы осындай рекеттермен сипатталынады.

1) Дара ксіпкерді немесе йымды-ыты нысанына немесе меншік нысанына арамастан коммерциялы йымны ытары мен зады мдделерін шектеу.Бл рекет з ішінде таы да бірнеше рекеттермен сиппатталады:

1. рытайшыларды тізімін жасауа кедергі жасау;

2. Серіктес болуа мжбрлеу;

3. Дара ксіпкерді немесе йымны ызметіне засыз баылау, адалау жргізу;

4. Ксіпкерлік мекемеге немесе дара ксіпкерге з ыын жзеге асыру бойынша зге де кедергілер келтіру;

Осы рекеттерді бірін жасаса жоарыда крсетілген дара ксіпкерлерді немесе йымды – ыты нысанына немесе меншік нысанына арамастан комерциялы йымны ытар мен зады мдделерін шекетеу рекеті бойынша квлификация жасалынуы керек.

2) Дара ксіпкерді немесе коммерциялы йымны дербестігін шектеу не ызметіне згедей трде засыз араласу.Бл рекет бірінші крсетілген рекеттен ерекшелінеді. з ішінде таы да бірнеше рекеттерге блінеді:

1. Засыз трде мекемені алып ою;

2. материялды жиынтытарын алып ою, ксіпкерлік ызметке засыз араласужне т.б. Міне осы секілді рекеттеріді жасаса екінші дара ксіпкерді немесе коммерциялы йымны дербестігін шектеу не ызметіне згедей трде засыз араласу рекеті бойынша квалификация жасаынуы керек.

3) Бл іс-рекеттерді мемлекеттiк функцияларды орындауа укiлеттiк берілген адам не оан теестiрiлген адам здеріні ызметтiк кiлеттiктерiн зi немесе баса адамдар немесе йымдар шін пайда мен артышылытар алу не баса адамдара немесе йымдара зиян келтiру масатында ызмет мдделерiне айшы пайдаланып жасаса.Жоарыдаы рекеттерді мемлекеттік функцияны орындауа укілеттіік берілген адам з зіретін пайдалана отырып жеке ксіпкерлік субьнектісіне немесе йыма зардап келтірсе осы рекет бойынша квалификация жасалынуы керек.

Осыан сас ойды И. Ш. Борчашвилиде білдіріп кеткен [12. Б. 464].

И.Ш. Борчашвилиді пайымдауы бойынша жоарыда атлан ылмыс осы бапты диспозициясында келтірілген рекеттерді бірін жасааннан кейін аяталды деп есептелінеді, сонымен атар зашыарушы таы бір міндетті белгісі ретінде ірі зардапты болуы керек деп айтады, бл белгі аталан ылмысты материялды рама жатаызатынын айтып кеткен [12. Б. 465]. Бізді занама бойынша аталан ылмыс ірі зардап келгеннен со аяталды деп есептелінеді. ылмыс рамыны материялды болуыны зі аталан ылмысты экономикалы ызмет саласындаы ылмысты ы бузушылытар тарауына жатызуымыз керек екенін білдіреді. Себебі аталан ылмысты материялды рам болуы міндетті белгі болып тр.

Егер атаан ылмысты тікелей обьектісі мемлекеттік басару органдарыны беделі мен абыройы боланында онда блы ылмыс формалды рам болуы керек болып есептелінетін еді. Осы негіздемелерді ескере отырып, зашыарушы аталан ымысты экономикалы ызет саласындаы ылмысты ы бзушылытар тарауына енгізсе деген сынысты жасаймыз.

Зады ксіпкерлік ызметке кедергі жасау ымысыны тікелей обьектісі – мемлекет тарапынан амтамасыз етілетін жеке жне зады тлаларды ксіпкерлік ызметпен еркін айналысуына байланысты оамды атынастар. Ал осымша обьекті ретінде мемлекеттік орандарды, мемлекеттік ызметкерерді абыройы жне беделі болып табылады.